Хор орындау негіздері, құрамды хор және хор сыныбы
- тақырып: Ән айту қалпы, тыныс алу түрлері
жүктеу/скачать 0,53 Mb.
|
Хор жүргізу кітабы
Хор жоспар 12.09
| 3 - тақырып: Ән айту қалпы, тыныс алу түрлері
Жоспар: Ән айту қалпы. Әншілік тыныс алу. Тыныс алу түрлеріне сипаттама. Дыбыстық қалыптастырумен байланысты қабілеттері. Ән айту қалпы дегеніміз - Әншінің мойын мен бас аумағының дұрыс орналасуы, ол әншінің жақсы ән айтуына көмектеседі. 1- ші тоқталатын сұрақ, бұл, әнші ән айтқан кезде қалай орналасады: әнді тұрып айта ма, әлде отырып айта ма соған байланысты. Ән айтудың ең кең таралған түрі «тұрып айту». Хордың қатысушылары да концертке дәл осындай қалыпта шығады. Бұл жағдай сонымен қатар дұрыс әншілік қабілеттің қалыптасуын қамтамасыз етеді. Ән айтушы кеудесін көтеріп түзу тұру керек. Тұратын қалып қалыпты болуы қажет. Басты артқа не қисайтып ұстамай түзу ұстап тұру керек. Бастың түзу болуы гортанның толық еркіндігін және мойынның бұлшық етін қатайтып, дұрыс дыбыс шығаруға әсерін тигізеді. Жалпы алғанда, мұндай жағдайға жету үшін барлық бұлшық еттер бос болу қажет. Хормейстерлердің айтуы бойынша, хор сабағын «тұрып» жүргізу керек. Бұл жұмыс күнінен кейін келген қатысушылар үшін өте қиын. Сондықтан да, тәжірибеде хормен ән айту оқытулары отырып жүргізіледі. Бұл жағдайда да мойын мен бастың орналасуы тұрған кездегідей болуы керек. Басшы әншілер аяқтарын алдында тұрған орындыққа салмауын, іштің бұлшық еттерін еркін қозғалтуын қадағалау керек. Әншілердің аяқтары еденде нық орналасуы керек. II Әншілік тыныс алу. Демалу ән айту кезінде маңызды мәнге ие болады. Ол дыбыстың қайнар көзі, және ән айту сапасын вокальды - техникалық және көркемдік жағынан жақсартуға көмектеседі. Әншілік демалу қарапайым белгіден өзгешеленеді. Солайша демді ішке алу және дем шығару біздің еркімізден тәуелсіз болады. Ал әншілік демалуда ол реттеліп отырады. Ішкі демалу көлемі бойынша әншілік демалудың ауасы қалыпты түрде жай орындайды. Әншілік демалу кеуделік клетка және ішпен шығып отырады. Әншілік демалудың негізгі түрлері кеуделік және кеудебрюшорлық кеуделік демалуда орта және төменгі аумағында кеуделік клеткалар кенейеді. Кеуде брюшорлық демалуда кеуделік клетка алдыға көтеріліп, іштін алдынғы бөлігі қозғалады. Кеуде мүшелері ән айту мақсаты үшін үздік болып табылады. Ол жақсы сапалы дыбыс шығару үшін қолданылады. Жеке тұлғалық хорда кеуде клеткасының жоғарғы бөлігі және тікті иықты жоғары көтерілетінің айтады. Мұндай тыныс алу түрлері өз еркіменен болмайды, сондықтан жоғары кеуде клеткасына күш түсіреді. Әншінің дауысын тез жоғалтады және дыбыс сапасына әсер етеді. Ән айту кезінде ауа қалай жұту керек, ауыз және танау арқылы гегеналық көзқарас бойынша танаумен тыныс алу дұрыс болып табылады. Мұндай тыныс алуда танаудың жұқа қабатынан өткен ауа оны жұмсартады, ауызбен тыныс алғанда ауыздың сілекей қабатшасы және гортаны тамақта прешение тудырады және жөтел пайда болады. Ән айтуда танаумен демалу барлық кезде мүмкін бола бермейді, ол біршама уақытты талап етеді, оны қолдану тек ән айтудың алдында ғана және баяу темпті шығармаларды айтқан кездегі үзілісте ғана мүмкін болады. тәрбиешінің көрсетуі бойынша әншілік мақсаты үшін ауызбен танаудан бір мезгілде қолайлы болмақ. Демді ішке тартуға кеткен уақыт шығарманың темпіне байланысты. Баяу темпті шығарманы орындағанда жылдам темпіден қарағанда көп уақыт кетеді. Демді ішке тартудың бұл принципті барлық хордың тату және бірмезгілдік қойылымын қамтамасыз етеді. Бейнелеген қабылдау хор толық тактімен айта бастағанда болады демді ішке тартуға бірінші дыбыс қанша созылса, сонша уақыт кетеді. Демді ішке тарту қалыпты және баяу типті шығарманы орындау кезінде толық болса, жылдам темпті шығарманы орындағанда қысқа және толқыныс болады. жеке тұлғалық хорда демді ішке тарту шумен жиі бақыланады. Демді ішке алу қысқа болса шу қаттырақ болады. бұл әншінің нағыз қабілетінің жоқтығын білдіреді. өзінің қор ұжымын шусыз талғамға сәйкес тендіру қажет. Әншілік тыныс алу кәдімгі тынас алудан көп өзгешілікке ие әнші көп ауа жұтса өзіне көп күш түсіреді және бұл дыбыстың сапасына әсер етеді және қате интонацияға әкеліп соғады. Жұтылған ауаның көлемі әр жеке оқиғада өзгеше болуы керек. Жиналған ауа музыкалық фразаның ұзақтығына әсер етеді, музыкалық фраза ұзақ болған сайын көп ауа жұту керек. Хорда музыкалық фразада бір рет демалу жетпей қалатын кездер болады. Музыкалық фразаның ұзақтығына әсер етеді. Музыкалық фраза ұзақ болған сайын көп ауа жұту керек. Музыкалық фразадан бір рет демалу жетпей қалатын кезде болады. музыкалық фразаны жоғары регистерде орындай демалуға байланысты. Егер хор партиясының барлық әншісі бір уақытта дем алса, олар кезек – кезек тыныс алу керек. Тәжірибеде мұндай дем алу кезектік немесе септік деп аталады. Әнші өзінің партиясына абай болу керек және ол жалпы дыбысталуды бұзбау керек әншінің демалысы барлық кезде белсенді болуы қажет. Солғын дыбыс алу болдырмау керек, ол дыбыс сапасын нашарлатады, ән айту үшін тыныс алудың және демді ішке тартудың құрылымы маңызды. Сапалы әншілік дыбысты қалыптастыру үшін тыныс алудың біркелкілігі және оны үнемді түрде шығару болып табылады. Ауаны өкпеден шығарып және ол үздіксіз болуы қажет, бұл міндетті шешудің жақсы жолы ол демді ішкі тартқан кездегі, мұны тыныс алу кезіндегідей сақтап қалу керек. III Дыбысты қалаптастыру мен байланысты қабілеттер. Хордың басшысының ұжым мүшелерімен вокальдық жұмысында бірінші кезектегі міндеті әншілердің әнді ешқандай айғай-шусыз айтуын қадағалау. Айғай-шуды ән деп есептейтіндер өте қатты қателеседі. Айғай мен ән айту дауыстың табиғи тембрін бұзып, хордың екпіндік дыбысталуына және орындаудың мәнерлілігіне кері әсерін тигізеді. Одан өзге, ол әншілердің даусына зиянын тигізеді. Хор басшысы әншілердің форсировкасыз ән айтуын қадағалау керек. Дауыстарды дұрыс құрастыру вокальдық мәдениетті қалыптастырады және дауыстылардың дұрыс құрылмауының себебі хордың дыбысталуының кейіпсіздігі. Дауыстылардың сапасы ауыздың ашылуы және тілдің ауызда орналасуына байланысты. Хор басшысы өз әншілеріне ауыздың қозғалысын жақсарту қабілетін үйрету қажет. Ән айтушының тілі аузында төменгі тістің алдыңғы түбірлеріне жабысып, ауызда тегіс түрде орналасу керек. Ол жұмсақ болу керек және оған ешқандай күш түспеуі қажет. Тілдің мұндай жағдайы әншінің гортаннына қолайлы жағдай тудырады. Ән айтудағы дауыстылар тіпті сөзде де қалыптасу керек. Ән айтуда оларды жасырын негізде қалыптастыру қажет. Дыбыстың жасырынуы, оның кейбір айналымына байланысты. Ол бастық резонаторда пайдалануды бағыттайды. Дыбыстың аймағы және дауыстылардың бірдей талғамы әр хор партиясының бір тембрлік дыбыстауында дауыстарды қамтамасыз етеді. Хордың әншісі жүзулік ән айту қабілетіне ие болу керек. Дауыстың дірілі- бұл үлкен вокальдық кемшілік, тремоляция өзіндік бөлек дауыс. Жаңа бастап жүрген жас әншілер көп жағдайдағы тремолияция нашар орындауында. Хордың мүшелерінің дыбысты дұрыс ести білуіне үлкен мән берілді. Олардың дыбыс сапасының қабілеттігін дамыту керек. Мұндай қабілеттілік «вокальды есту» деп аталады. Вокальдық музыкалық қабілет әнші үшін үлкен мәнге ие. Дамытушылық вокальдық музыкалық қабілет хор әншісінің нашар дыбыстан жақсы дыбысты айыруға мүмкіндік береді, бұл вокальді мәдениетке ие болудың шарты. Сондықтан да хор басшысы ұжым мүшелерінің музыкалық қабілетін жақсарту керек. Егер хор басшысы жақсы қабілетке ие болса, ол өз дауысы мен сол фразаны не дыбысты көрсету керек. Әншілік қабілет дыбыс қалыптасуға, дикцияға байланысты. Дикция бұл вокалды техникалық қабілет ол хор әншілеріне сөзді түсінікті айтып, тыңдармандарға орындалатын шығарманың әдеби текстін жеткізу үшін қажет. Ән айту дауысты дыбыста негізгі болып табылады. Сұрақтары: Ән айту қалпы дегеніміз не? Әншілік тыныс алуға сипаттама беріңіз? Дыбысты қалыптастырумен байланысты қабілеттер жайлы мағлұмат беріңіз? Қолданылған әдебиеттер: Музыка әлемі 2008 №1 Әсембекова Хорға арналған шығармалардың кейбір ерекшеліктері. Дмитриевский Г.А. Хор және оны басқару. А.1998. Әбеуова Хор және оны басқару. А. 1997 жүктеу/скачать 0,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|