1837 ж Орынборда І Александрдың қабылдауында болды.
Жанжігітұлы мен Ақын Әмен Байбатырұлы
1814 ж 14 наурыз Император І Александр бұйрығымен Парижге жеңімпаздар ретінде кірді
Лейпциг, Глогау, Веймар,
Ганау, Франкфурт
Яков Беляков
Жасауыл
Шоқынған қазақ Сеславиннің партизан корпусында соғысты 1830 ж Орынбор өлкесінің билеушісі п Эссенге хат жолдап, денсаулығына байланысты әскерден босатуды, туған ауылына қайтаруды сұраған
-1812 ж 6 шілдеде Ресей мемлекетіне қауіп төніп келе жатқандығы туралы І Александрдың үндеуі шықты.
-Үндеу қазақ ауылдарына 1812 ж қазан-қараша айларында жетті.
-Байсақал Тілекұлы қазақтарды жауға қарсы күресуге шақырды.
-Қазақтар атты әскер құрамында, башқұрт полктерінде соғысты.
-Ақын Әмен Байбатырұлы қазақ-орыс достығын жырлады.
-Әмен Байбатырұлы Орынбор ген-губернаторы Перовскийдің 1853 ж қоқандықтарға қарсы жорығына қатысты.
Қазақ жерін басқару ережелері
Ереженің атауы
1822 жылығы «Сібір қырғыздарының жарғысы»
1824 жылығы «Орынбор қырғыздарының жарғысы»
Жарғының авторы
Сібір ген-губернаторы:
М.М. Сперанский
Орынбор ген-губернаторы:
П.К. Эссен
Мақсаттары
-Солтүстік-шығыс өңірдегі әкімшілік, сот, саяси басқаруды өзгерту.
-Орта жүзде хандық билікті жою
-Кіші жүздегі хандық билікті жою
Сатылары
Үш сатылы басқару жүйесі
Өзгерістері
1. Округ: Аға сұлтан (үш жылға сайланды) 15-20 болыс 2. Болыс: болыс сұлтаны (мұрагерлікпен берілді) 10-12 ауыл 3. Ауыл: ауыл старшыны 50-70 шаңырақ
-Рулық қатынастарға соққы берілді.
-Отарлық саясаттың кеңейе түсуіне жол ашылды
-Бөкей Ордасында хандық билік 1845 жылға дейін сақталды.
-Отарлық басқару нығайтылды
Ұлы жүздің Ресейге қосылуы
Жылдары
Болған оқиғалар
ХҮІІІ ғ аяғы- ХІХ ғ басы
Кіші жүз және Орта жүз аймағының Ресей құрамына өтуі аяқталғанмен, бірқатар қазақ жерлері Орта Азия хандықтарына тәуелді болды.
Хиуа, Қоқан, Бұхар хандықтары
Жетісуға дейінгі жерлерге шабуылдап отырды.
1812, 1816, 1820 ж
Хиуа ханы Мұхаммед-Рақымның шабуылдары жойқын болды.
1820 ж
10 мың әскермен 2 мыңға жуық қазақ ауылдарын талқандады.
1821 ж
Орта Азия хандықтарына қарсы Тентектөре бастаған қазақ шаруаларының қозғалысы басталды 10 мыңнанастам шаруа,
қамтыған аймақ Түркістан, Шымкент, Әулиеата, Сайрам.
ХІХ ғ 20-30 ж
Қоқан үстемдігіне қарсы көтерілістер болды қамтыған аудандар Түркістан, Шымкент, Әулиеата, Пішпек.
1817 ж
Сүйік Абылайханұлы Жалайыр руының 66 мың Адамы қоныстанған аймақ Ресей құрамына алынды.
1825 ж
Жетісудың 50 мың адамдық Үйсін болысындағылар өз жерлерінде Ресей округін ашуға келісімін берді.
1831 ж
Хиуа ханы Аллақұла қазақ жеріне шабуыл жасады.
1847 ж
Ақтау, Алатау, Қапал бекіністері салынды.
1855 ж
Сергиополь (Аягөз), Лепсі.
ХІХ ғ 20-30 ж
«Азия комитеті» құрылды.
1825 ж
Подполковник В Шубин тобы Қаратал өзеніне жетті.
1846 ж
Қызылағаш өзені бойына орыс әскери топтарының келуі.
1848 ж 10 қаңтар
Ұлы жүзге ресейлік пристав тағайындалып, резиденция Қапалда болды.
1850 ж
Қоқан хандығының басты тірегі Таушүбек бкінісіне капитан Гутковский тобы аттанды.
1851 ж 18 мамыр
Подпалковник Карбышев бастаған топты би Тайнеке Досетұлы қолдады.
1851 ж 7 шілде
Таушүбек бекінісі қантөгіссіз берілді.
1853 ж
Ақмешіт бекінісі Ресейдің қол астына қаратылды
Ақмешіт бекінісі-Перовскі деп өзгертілді.
1854 ж 2 сәуір
Батыс Сібір ген-губернаторы Гасфорт тапсырмасы
1858 ж көктемге қарай Көксу мен Іле аралығында бекет салу.
1853 ж
Перемышелский тобы Іле бекетін тұрғызды.
1854 ж көктем
Алматы қонысының орнына Верный бекінісі тұрғызылды.
Верный бекінісінің салынуы Бұғы руының Ресей билігін мойындауын тездетті.
1855 ж
Ұлы жүз приставы резиденциясы Қапалдан Верныйға ауыстырылды.
1856 ж
Верныйға Орталық Ресей губернияларынан, Воронежден қоныстанушылар көбейді.
1857 ж
Верныйда тұңғыш су диірмені ашылды.
1858 ж
Сыра зауыты салынды.
ХІХ ғ 60 ж
Верныйда Ш Уәлиханов болды.
Ұлы жүздің Ресейге қосылуы
1859 ж
Ұлы жүзде тұрғызылды Қастек бекінісі.
1860 ж 26 тамыз
Полковник Циммерман Тоқмақты алды.
1860 ж 4 қыркүйекте
Полковник Циммерман Қоқанның Жетісудағы тірегі Пішпекті алды.
ХІХ ғ 50ж соңы-60 ж басы
Ресей мен Англия арасында Орта Азия үшін алауыздық күшейді.
1860 ж 19-21 қазан
Ұзынағаш шайқасында Г А Колпаковский қоқандықтарды жеңді
Жетісу Қоқан ықпалынан құтылды.
1862 ж
Пішпектің алынуы Қоқан билігіне қарсы қырғыздардың қарсылығын ұлғайтты.
1863 ж
Ресей құрамына 4 мың шаңырақ Қоңырат, 5 мың шаңырақ Бестаңбалы рулары кірді.
1864 ж
Патша әскерлері Мерке,Әулиеата, Түркістан бекіністерін алды.
1864 ж 22 қыркүйек
Шымкентті алды Черняев пен Ларке тобы.
1865 ж шілде
Ташкентті алды 3 күнгі шайқастан кейін.
1866 ж
Бұқар хандығын жаулады, хандық Түркістан ген-губернаторлығының құрамына кірді.
1868 ж қаңтар
Қоқан хандығына тәуелді жерлер Түркістан ген-губернаторлығына бағындырылды.
1873 ж
Хиуа хандығының жеңілістерінен соң қазақтардың оларға тәуелділігі жойылды.
ХҮІІІ ғ 30 ж
Басталған Ресейге қосылу процессі 1,5 ғасырға созылды.
1867-1868 жылдардағы реформа
Хандық билікті іс жүзінде жойған 1822-1824 жылғы Жарғылар жаңа капиталистік қатынастар өрістей бастаған кезде өлкенің шаруашылық даму талабына сай болмады.
ХХ ғ 60 жылдары қазақтарды басқару жүйесін өзгерту үшін И. И. Бутаков басқарған комиссия құрылды. Қазақ даласын 2 облысқа бөлу жоспарлады.
-Батыс облысы: орталығы Торғай -Шығыс облысы: орталығы-Сергиополь немесе Қарқаралы Бұл ұсыныс қабылданбады
