Терминдер
|
Анықтамасы
|
Тарих
|
(араб сөзі-«зерттеу, оқиғалар жөнінде әңгіме»)
|
Археология
|
Ерте замандағы адамдар өмірін заттық деректер (археологиялық ескерткіштер) бойынша зерттейтін ғылым
|
Антропология
|
Адамзаттың даму эволюциясын зерттейтін ғылым
|
Этнография
|
Халықтардың шыққан тегін, әлеуметтік құрамын, тұрмыс тіршілігін, салт-санасын, әдет-ғұрыптарын зерттейтін ғылым
|
Нумизматика
|
Тиындар,ақшалар,ақша айналымы тарихын зерттейтін ғылым
|
Геральдика
|
Елтаңба тану ғылымы
|
Иероглиф
|
Жазудың бір түрі таңба ретінде өсімдік, жануар, құстың суретін пайдаланған
|
Онамастика
|
Атаулар тарихын зерттейтін ғылым
|
Топонимика
|
Жер-су атауларын зерттейтін ғылым
|
Мұрағат
|
Көне заманнан бері жинақталған аса құнды жазбалар сақталатын орын
|
Петроглиф
|
Тастағы жазулар мен суреттерді зерттейтін ғылым
|
Тотемизм
|
Адамдардың шығу тегін жануарлар мен байланыстыру сенімі
|
Зороастризм
|
Ертедегі шығыс халықтарының дуалистік діні соғдылар таратқан
|
Манихейлік
|
Соғдылар таратқан
|
Христиан
|
Қарлұқ жабғуы арқылы Түріктер қабылдады
|
Будда
|
Үндістаннан тарады соғдылар таратты
|
Ислам
|
Дүние жүзіне кең тараған діндердің бірі ҮІІ ғ негізін қалаған Мұхаммед пайғамбар
|
Тәңірлік
|
Түріктер көк аспанға, аспан әлеміне жаратушы деп сиынған
|
Ұмай-Ана
|
Отбасы мен балалардың қомқоршысы
|
Алтын Адам
|
Сақ ханзадасы 17-18 жасар Есік қорымынан табылды
|
«Аңдық стиль»
|
Б.з.б 7 ғ пайда болған Алдыңғы Азия мен Иранға жорық жасағанда танысқан
|
Гуньмо
|
Үйсіндердің билеушісі
|
Сыма Цянь
|
Қытай тарихшысы Шығыстағы тарихтың атасы
|
Шаньюй
|
Ғұн мемлекетінің билеушісі
|
Аттила
|
400-453 ж билік құрған Ғұн мемлекетінің билеушісі
|
Мөде
|
Б.з.б.ІІІ ғ басында Ғұн мемлекетінің негізін қалаған
|
Аммиан Марцелини
Рим тарихшысы
|
«Ғұндар жақсы шыныққан, олар отты қажет етпейді. Олар тау мен орманда көшіп жүреді, жас кезінен ыстық-суыққа, шөлге үйренген» деп пайымдайды
|
Присск
|
Аттила Ордасындағы аппақ тастан қаланған монша ерекше танғалдырған
|
Арсақ (Аршак)
|
248-247 ж Дайлардың апарн тайпасынан шыққан билеуші
|
Ұлы Жібек жолы
|
Қытайдан бастау алған халықаралық сауда жолы Б.з.б. ІІ ғ ортасында пайда болды Хуанхэ өзенінен басталады
|
Томирис
|
Сақ патшасы
|
Помпей Торг
Рим тарихшысы
|
Томирис «Әйел болсада жаудың шапқыншылығынан қорыққан жоқ деп жазды»
|
Шырақ
|
Ержүрек сақ жауынгері
|
Полиэн
Грек тарихшысы
|
Шырақ есімді сақ жауынгері парсы әскерін алдап шөл далаға апарып қырды
|
Терминдер
|
Анықтамасы
|
Қаған
|
Түрік қағанатының билеушісі
|
Теле
|
Түрік тілдес тайпалардың ортақ атауы
|
Түрік этнонимі
|
Әскери шонжарлар деген мағынаны білдіреді
|
Бумын
|
Түрік қағанатының негізін қалаушы
|
Күлтегін тас жазуы
|
ҮІІІ ғ көне түрік жазуы,тарихи дастан
|
Тардуш (Дато)
|
Батыс Түрік қағанатының алғашқы қағаны
|
Селиф
|
Батыс Түріктерде салық жинаушы
|
Бұйрықтар мен тархандар
|
Батыс Түрік қағанатында сот істерін атқарған
|
«Қарабұдындар»
|
Батыс Түрік қағанатында қарапайым халықты атаған
|
«Тат»
|
Құл деген мағынаны білдіреді
|
Сюань Цзянь
Қытай монахы
ҮІІ ғ
|
«Қаған жасыл жібектен желбегей шапан кейген, оның жанында жүрген нөкерлері де қамқадан шапандар жамылған, қандай тамаша көрніс»-деп танданған
|
Үшлік
|
Түргеш қағанатының алғашқы қағаны
|
Соғдылар
|
Орта Азияда өмір сүрген Иран тілдес халық саудамен айналысқан, отырықшы шаруашылықпен айналысқан.
|
Әл Марвази
Араб тарихшысы
|
Қарлұқтардың құрамы 9 тайпадан тұратының айтқан
|
Ғазауат соғысы
|
Дінсіздерге, кәпірлерге қарсы қасиетті соғыс Алла атымен
|
Иоллығ Тегін
|
Күлтегін жырының авторы
|
Күлтегін
|
Шығыс Түрік қағанатының атақты қолбасшысы
|
Тоныкөк
|
Шығыс Түрік қағанатының көрнекті мемлект қайраткері қолбасшы ойшыл ақын
|
Білге қаған
|
Шығыс Түрік қағанатының билеушісі
|
М Қашғари
|
Оғыздар 24 тайпадан тұрады деп жазған
|
Жабғу
|
Оғыз мемлектінің билеушісі
|
Инал
|
Жабғудың мұрагері
|
Атабек
|
Иналдың тәрбиешісі
|
Сюбашы
|
Оғыздарда әскербасы
|
Күл еркін
|
Жабғудың кеңесшілері
|
Қанқаш
|
Оғыз ақсүйектерінің кеңесі
|
Оғызнама
|
ҮІІІ-ІХ ғасырға жататын әдеби шығарма дастан
|
Әл Жихиз
Араб тарихшысы
|
«Түрік қолөнердің барлық түрін өзі істейді, қару-жарақ, жебе, ертұрман, қорамсақ, найза жасайды» деп жазды
|
Гардизи
Парсы тарихшысы
|
Қимақ елінің 7 тайпадан тұратының жазған
|
Шад түтік
|
Қимақтарда тайпа көсемдерін атаған
|
Шонданай
|
Қайрақ, шапқы салатын
|
Қын
|
Пышақ салатын
|
Оқшантай
|
Мылтықтың оқ дәрісін салатын
|
Сардоба
|
Суды сақтау үшін салынған күмбезді ескерткіш құдықтар
|
Дың ескерткіштері
|
Исламға дейінгі киіз үйге ұқсатып салынған діни құрлыс жүйесі
|
Балбал
|
Бабалар құрметіне қабір басына қойылатын мүсінтас
|
Терракота
|
Ғимаратқа сән бергізу үшін қолданатын шағын көзе кірпіш
|
Ғаныш
|
Бор тасты күйдіру арқылы алынатын құрлыс материалы. Ол қалау жұмысына және сылаққа қолданылған
|
Авеста
|
Ертедегі парсылардың діни кітабы
|
Руна жазуы
|
Түркілердің көне жазуы
|
Қорқыт ата
|
ҮІІІ-ІХ ғасырларға жататын әдеби шығарма дастан
|
Көк бөрі
|
Ежелгі түрік тайпасының құты (тотемі
|
Сатұқ Боғра хан
|
Қарахан мемлекетінің негізін қалады
|
Тегіндер,ілік хандар,бектер
|
Қарахан мемлекетінде хан ұрпақтары
|
Орда
|
Ханның саяси-әкімшілік басқару орталығы
|
Икта
|
Жер иеленудің түрі, ол жердің иесі иктадар деп аталған
|
Вакфтық жер
|
Дінбасылар мен діни мекемелерге берілген
|
Музари, барзигар
|
Отрықшы шаруаларға берілген жер үлесі,алым-салық төлеп отырды
|
Комендация
|
Әлсіз дам өз үлесіндегі жерді күштінің қамқорлығына беру
|
Найман
|
Моңғолша «найман» сегіз деген мағынаны білдіреді
|
Тоғырыл хан
|
Керей ханы Шыңғысханды тәрбиелеген
|
Жамұқа шешен
|
Жалайыр Жамұқа шешен Шыңғысханның андасы болған
|
Мұқалы
|
Жалайырдан шыққан Шыңғысханның қолбасшысы
|
Шерби
|
Ұлыстардың ішкі істерін жүргізген
|
Қарақытай
|
Моңғол тектес қидандардың атауы
|
Гурхан
|
Қарақытай мемлекетінің билеушісі
|
Қидандар
|
Моңғол тобына жататын тайпа
|
Елбөрілі
|
Қыпшақтардың ең беделді тайпасы
|
Яланкуг
|
М Қашғаридің дерегі бойынша қыпшақтар құлды атаған
|
Половшылар (далалықтар)
|
Орыс деректерінде қыпшақтарды атаған
|
Кундар, командар
|
Венгр тіліндегі қыпшақ атауы
|
Ташнау
|
Канализацияның қарапайым түрі
|
Тандыр
|
Нан пісіретін пеш
|
Саба
|
Қымыз ашытуғ арналған жылқының терісінен жасалған сыйымдылығы мол ыдыс
|
Сандық
|
Киім-кешек зат салуға арналған үй жиһазы
|
Жүген
|
Ер-тұрман әбзелі
|
Мешіт
|
Ислам дінің ұстанатындар мінажат ететін орын
|
Миссионер
|
Басқа діндегі халықтар арасында өз дінің таратушы үгітші,насихатшылар
|
Мес
|
Қымыз құюға арналған ешкі терісінен жасалған ыдыс
|
Сабау
|
Жүнді сабап қопсытуға арналған таяқшалар
|
Текемет
|
Түрлі түсті ою-өрнек басылған төсеніш
|
|
