Хронология Ќазаќстан тарихы 2012 ж


Сегіз сері ХІХ ғ І жартысында



бет19/32
Дата11.05.2023
өлшемі1,82 Mb.
#176464
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   32
Байланысты:
КЕСТЕЛЕР Қазақстан тарихы 2012 ж
Хаттама олимп 2022, Документ Microsoft Office Word (2), Документ Microsoft Office Word (4), География 4-тоқсан 7-сынып, 382, ұлы отан
Сегіз сері ХІХ ғ І жартысында




Халық әншілері мен сазгерлердің арасында ерекше көзге түскені

Кіші жүздің ханы Жантөре
1809 ж өлген




«Шалқыма» күйін шығарған

Сармалай (Садық)
1835-1885 жылы




Аса үздік сазгер, сыбызғышы шығармасы: «Қоңыр қаз», «Нар идірген», «Нар бұқа»



ХІХ ғ Қазақ халқының музыка өнерінің өкілдері



Аты-жөні

Туған жері

Шығармасы

Құрманғазы Сағырбайұлы
1818-1889 жылы

Бөкей Ордасы Жиделі

«Кішкентай» Исатайға арналды, «Ақбай», «Ақсақ киік», «Түрмеден қашқан», «Адай», «Сарыарқа», «Қызылқайың», «Балбырауын»

Тәттімбет Қазанғапұлы
1815-1862 жылы




Шертпе күйдің негізін салушы 40-тан астам күй шығарған лирик сазгер. «Саржайлау», «Былқылдақ», «Балбырауын», «Сал қоңыр»

Дәулеткерей Шығайұлы
1820-1887 жылы




40-қа жуық күйлері болған. Төре күйлерінің атасы атанған «Ващенко», «Қос ішек», «Топан», «Қоңыр», «Желдірме», «Құдаша»

Біржан Қожағұлұлы
1834-1897 жылы




Сазгер, әнші, ақын 20 жасынан ән шығарған
Феодалдардың озбырлығына қарсы шығарған «Жанбота өлеңі», «Ғашығым», «Біржан сал», «Айтбай»

Жаяу Мұса Байжанұлы
1835-1929 жылы



Баянауылдағы
Жасыбай көлінің жағасында туған

Ақын публицист өзі шығарған 70-ке жуық әні бар «Кел балалар оқылық» өленіне ән шығарды. «Ақсиса», «Хаулау», «Баянауыл», «Сұршақыз», «Шорманұлына», «Толғау»

Ақан сері (Ақжігіт) Қорамсаұлы
1843-1913 жылы

Көкшетау маңы Үлкен Қоскөл

Ақанның 40-тан астам әндері белгілі «Сырымбет», «Маң-маң-кер», «Балқадиша», «Смағұлға», «Сұрағанға», «Шоғырмаққа»

Ықылас Дүкенұлы
1843-1916 жылы




Күйші, қобызшы, сазгер туындылары:
«Ықыластың күйі», «Қоңыр күй», «Қорқыт күйі», «Қамбар күйі», «Қазан күйі»

Мұхит Мералыұлы
1841-1918 жылы




«Бала Ораз» лирикалық шығармасы



ХІХ ғ Қазақ жерін зерттеуші орыс ғалымдары



Аты-жөні

Не зеріттеді

М В Ломаносов

Өлкенің географиялық картасын жасауды ұйымдастырды

П С Паллас
1769 жылы

өлкеге жасаған ғылыми экспедицияның бірін басқарды «Ресей империясының әр түрлі шет аймақтары бойынша саяхат» еңбегін жазды

В И Даль
1833-1841 жылы

«Бөкей мен Мәулен» повесінде Орынбор өлкесіндегі қазақтардың тұрмысын сипаттады

А С Пушкин
1833 жылы

1773-1775 жылдардағы Е И Пугачев көтерілісі туралы мәлімет қалдырды. «Е И Пугачев бүлігінің тарихы», «Капитан қызы» шығармалары Оралда «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» поэмасын қағазға түсірді

1848-1849 жылдары

Г С Карелин Каспий теңізіне, А Бутаков Арал теңізіне экспедиция жасады. Арал теңізі мен Сырдарияның тереңдігін анықтап, жағалауларын картаға түсірді

ХІХ ғ І жартысында

Қазақ тарихы туралы көлемді еңбек жазған орыс тарихшысы А Левшин «Қырғыз-қайсақтық ордалар мен далаларды суреттеу» атты еңбегі

Қазақстанға келген зерттеушілер, суретшілер, саяхатшылар



Саяхатшылар

Уақыты

Бекович-Черкасский

1715-1716 ж Хиуаға

Лихарев

1719-1720 жылдары

Бухольц

1715 жылы

Г С Карелин

1848-1849 ж Каспий теңізін зерттеуге келген

Кириллов

1735 ж Ор өзені бойында бекініс салу, өзен флотиясын дамыту, Орта Азия мен сауда байланысын дамыту

Ф А Шербина

1898 ж «Қырғыздардың жер иеленуі бойынша мәліметтер»

Бутаков

1848-1849 ж Арал теңізіне келген

П П Семенов. Тянь-Шанский

«Қырғыз өлкесі, Түркістан өлкесі»

В Верещагин

«Лепсі өлкесін қоршаған таулар»

Н Хлудов

«Отынға бару», «Мал айдау»



Мемлекеттік банк бөлімшелері



Уақыты

Орналасқан жері

1867 жылы

Орал

1881 жылы

Петропавл

1887 жылы

Семей

1895 жылы

Омбы

1912 жылы

Верный



ХІХ ғасырдың соңы-ХХ ғасырдың басындағы ірі қалалар

Орналасқан жері

Халқының саны

Орал

36446 адам

Верный

22744 адам

Семей

20216 адам

Қостанай

147175



Қазақтардан тартып алынған жер көлемі

Уақыты

Көлемі

1853-1905 жылдары

4 млн десятина

1906-1907 жылдары

17 млн десятина

1916 жылы

40 млн десятина

1917 жылы

45 млн десятина



Жәрмеңкелер

Уақыты

Ашылған жері

1832 жылы

Тұңғыш жәрмеңке Бөкей ордасында ашылды

1848 жылы

Қоянды жәрмеңкесін (Қарқаралы) көпес Варнав Ботов ашты

1855 жылы

Семейде 2 жәрмеңке
Қарқара (Жетісуда)
Шар-Екатеринская (Семей)

Жәрмеңкенін басты дамыған өңірі-Ақмола облысы




ХІХ ғасырдың соңындағы жұмысшы ереуілдері



Жылы

Өткен жері

Себебі

1849 жылы

Көкшетау кен округінде

Еңбек ақыны уақытында төлемеуі

1888 жылы

Өскемен уезіндегі кен өндісрісінде. (басу үшін Зайсаннан әскери күш шақырды)

Ауыр әлеуметтік жағдай.
(нәтиежесінде жалақыларын арттырып алды)

1890 жылы

Алтайдағы Астошево кен өндірісінде. (кен басқарушы өлтірілді)

Ауыр әлеуметтік жағдай

1891 жылы

Өскемен уезінің Владимирск алтын кенішінде

Ауыр әлеуметтік жағдай

1893, 1895, 1899 жылдары

Батыс Сібір темір жолында, Омбы темір жолшылары

Еңбек ақыны уақытында төлемеуі



Жұмысшы ереуілдерінің нәтиежесіз болу себептері:
-өндіріс орындарының ұсақтығы
-жұмысшылар санының (әсіресе ұлттық)аздығы


ХХ ғасырдың басындағы жұмысшы ереуілдері



Уақыты

Өткен жері

1911 жылы мамыр

«Атбасар мыс кендері» акционерлік қоғамы жұмысшыларының ереуіілі

1912 жылы 2-6 қазан

Байқоңыр көмір өндірісінде Семейдегі су диірменінде, Торғай уезіндегі Шоқпарқұлов көмір шахтасында

1914 жылы көктемі мен жазы

Доссордағы Орал-Каспий мұнай қоғамында, Ембі (Жем) өндірісінде(нәтиежиесінде жалақыларын 26%-ға көбейтіп алды)

1915 жылы мамыр

Риддер кен байыту орнында

1915 жылы қазан

Риддердегі кен байыту орнында Австрия-Венгрия тұтқындарының ереуілі

1915 жылы мамыр

Екібастұз кеншілерінің саяси ереуілі

1916 жылы мамыр

Қарсақпай мыс кенішіндегі саяси ереуіл

-1915 жылы 25 маусым «Бұратаналарды мемлекеттік қорғаныс ісіне пайдалану жөніндегі» ереже жұмысшыларды өндіріс иелеріне байлап берді.




Қазақстаннан екінші мемлекеттік Думаға сайланған депутаттар



Сайланған жері

Сайланушы

Ақмола

-молда Ш Қосшығұлов
-большевик А Виноградов

Жетісу

-федералист М Тынышпаев
-Қазан университетін бітірген М Гаврилов

Орал

кадет А Бірімжанов

Семей

-Х Нұрекенұлы
-Социал-демократ Коншин («Семипалатинский листок» газетінің редокторы). Өзінің сайлаушыларға берген уәдесін ұмытып, Сібірдің дербес дамуын жақтаған топқа қосылып кеткен

Торғай

Космедьянский

Сырдария

Колендзян

Санақтар



Санақ өткен жыл

Халық саны

Қазақтардың үлесі

1897 жылы

4147,8 мың

81,7 %

1914 жылы

5910 мың

65,1

1926 жылы

5230 мың

61,3

1989 жылы

16199,2 мың

40,1

1999 жылы

14952,7 мың

53,4

2009 жылы

16480 мың

67



ХІХ ғ аяғы мен ХХ ғ басындағы қазақтардың үлесі



1897 жылығы санақ бойынша

ХХ ғ басындағы санақ бойынша

Ақмола 61,1 %

36,6 %

Семей 87,9 %

60,5 %



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   32




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет