І. Негізгі бөлім. Жүзу бойынша әдеби көздерді талдау
Кіші мектеп жасындағы балаларға жүзу сабағының әсері
жүктеу/скачать 51,16 Kb.
|
| 1.3. Кіші мектеп жасындағы балаларға жүзу сабағының әсері
Жүзуде, спорттың бірде-бір түрінде, жылдамдық пен төзімділіктің әлемдік рекордтары жас ұрпаққа тиесілі, бұл көбінесе балалар мен жасөспірімдердің Жас анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктерімен түсіндіріледі. Балалар өсіп келе жатқан ағзаның ерекше ерекшеліктеріне байланысты, әсіресе қоршаған ортаның физикалық әсеріне, атап айтқанда жүзуге сезімтал. Баланың ағзасына су ортасының әсер ету ерекшелігі судың физикалық қасиеттерімен анықталады. Балалардағы сүйек жүйесі шеміршек ұлпасына бай, сүйектері жұмсақ, төзімділікке ие емес, қисаю оңай беріледі және қолайсыз факторлардың, оның ішінде балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келмейтін физикалық жаттығулардың әсерінен дұрыс емес пішінге ие болады [9]. Ересектермен салыстырғанда балалардағы буындардың қозғалуы бұлшықеттердің, сіңірлердің, байламдардың үлкен серпімділігіне байланысты. Алайда, буындардың байланыстырғыш аппаратын мәжбүрлеп созумен байланысты икемділікті дамыту үшін жаттығуларды олардың дұрыс дамымауы мүмкіндігінен үлкен сақтықпен қолдану керек. Мойын, кеуде және бел бөлімдерінде омыртқаның физиологиялық бүгілуінің пайда болуы 1 жылдан басталады және 6-7 жасқа дейін жалғасады. Омыртқаның әр түрлі бүгілуі әртүрлі жаста бекітіледі және тұрақты болады: 7 жасқа қарай мойын және кеуде бүгілуі, ал пубертат жасында - бел. Жүзу тірек-қимыл аппаратына, әсіресе, арқа қалыптастыруға жақсы әсер етеді. Статикалық кернеулердің болмауы, дененің көлденең орналасуы, дененің оң және сол жартысындағы бұлшық еттердің симметриялық жұмысы арқасында омыртқа бағанасының дұрыс бүгілуі қалыптасады. Бұлшық ет жүйесінің өсуі мен дамуы біркелкі емес. Ерте жаста иық белдеуінің бұлшық ет топтары, иық, білек дамиды: кейінірек - жамбас пен аяқтың бұлшық еті. Жасына қарай бұлшық ет массасының көлемі, оның салыстырмалы салмағы және бұлшықеттердің морфологиялық құрылымы өзгереді. 7-8 жылға қарай бұлшықет массасының үлес салмағы 28%-ға дейін артады, олардың энергетикалық (ақуыз, май, экстрактивті заттар) өседі, миофибриллдің мөлшері артады, бұлшық еттің серпімділігі мен икемділігі артады, буын-байланыстырғыш аппарат нығаяды. Нәтижесінде баланың күштік мүмкіндіктері артады. 14 8-9 жас аралығында табан сүйектері мен қол саусақтарының қарқынды өсуі байқалады. 10 жылда білек пен білек сүйектерінің өсуі есебінен қолдың тұрақтылығы (қаттылығы) айтарлықтай артады [8]. Жүзу үшін дененің жақсы жүзуі өте маңызды. Балалар үлкендерге қарағанда ең жақсы жүзгішке ие. Буындардағы икемділік пен қозғалыс жүзу спорт тәсілдерінің техникасын меңгеруге мүмкіндік береді. Баланың денесі жақсы ағады және суда қозғалғанда аз кедергі жасайды. Дененің көлденең қимасы үлкендерге қарағанда аз, бұл су кедергісін азайтады және алға жылжуға аз күш жұмсауға мүмкіндік береді. Жүзу (суға батыру) кезінде баланың ағзасы неғұрлым жеңілдетілген жағдайларда жұмыс істейді. Әсіресе бұл жүрек-қантамыр жүйесінің жұмысына әсер етеді. Бұл келесі факторлармен анықталады: 1. Жүрек қуысының кеңеюіне, миокардтың тамақтануын жеңілдетуге, ТЖС және т. б. төмендетуге әкеп соқтыратын "гидронесанорманстықтың" жағдайы. 2. Көктамырлық ағынның жақсаруына және қан тамырлары арнасының ішінде қайта бөлінуіне ықпал ететін дененің көлденең орналасуы. 3. Су ағынының массаждайтын статикалық кернеулердің болмауы. Осы фактордың арқасында ішкі органдарға, оның ішінде жүрек бұлшық етіне, тері тамырларынан қосымша қан ағымы болады [5]. Қан тамырлары қабырғаларының едәуір икемділігі, артериялық қысымның төмен деңгейі жүректің функционалдық мүмкіндіктерін кеңейтеді. Осының арқасында жүрек мол тамақ алады, бұл оның жұмысының үлкен қарқындылығын қамтамасыз етеді. Бұл факторлармен жүректің жоғары қозуы және баланың жүрек бұлшық етінің төзімділігі түсіндіріледі. Балалардағы қан қысымы ересектерден екі есе төмен және тұрақтылығымен ерекшеленеді, қаңқа бұлшықеттері үлкендерге қарағанда салмағы бірлігіне екі есе көп қан алады. Балалардағы тыныс алу ерекшеліктеріне олардың тіндерінің нәзіктігі, қан тамырларының көптігі жатады. 7 жылдан бастап өкпенің өмірлік сыйымдылығының айтарлықтай артуы орын алады. Әсіресе, су ортасының тыныс алу мүшелерінің функциясына оң әсері байқалады. Механикалық әсер ету, сондай-ақ дененің жоғарғы және төменгі бөлігіне су қысымының айырмасы тыныс алу бұлшық етінің, кеуде қуысының қозғалуының едәуір артуына әкеледі. 15
Кіші мектеп жасындағы балалардың психологиялық ерекшеліктеріне қозғалыста да, олардың сөйлеуінде де көрінетін жеңіл қоздырғыштықты жатқызуға болады. Барлық әрекеттер ашық түсті. Сондықтан балалармен сабақтарда эмоционалдық және динамизммен ерекшеленетін ойын әдістері кеңінен қолданылады. Балалар жаттығуларды тез үйреніп, оларды көшіріп, жаттықтырушыға қайталады. Осы жаста балалар бейтаныс қозғалыстарды еліктеуге және қайталауға бейім. Баланың мінез-құлқы тегіс болады, тапсырманы орындауға қызығушылық пен ұмтылу пайда болады [7]. жүктеу/скачать 51,16 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|