Іі. Негізгі бөлім Жасушаның тіршілік циклі, құрылысы
Нуклеин қышқылдарының құрылысы
жүктеу/скачать 3,57 Mb.
|
лекции по основам биохимии и синтезу БАВ
- Бұл бет үшін навигация:
- Генетикалық кодтың құрылысы
| Нуклеин қышқылдарының құрылысы.
Нуклеин қышқылдары нуклеозидмонофосфаттардан тұратын полимер. ДНҚ-аза, РНҚ-аза ферменттерінің қатысуымен нуклеин қышқылдары нуклеозидмонофосфаттарға дейін ыдырайды. Рибонуклеозидмонофосфаттардың құрамында урацил, цитозин, аденин, гуанин азоттық негіздері, рибоза және фосфор қышқылы бар. Дезоксирибонуклеозидмонофосфаттардың құрамында тимин, цитозин, аденин, гуанин азоттық негіздері, дезоксирибоза және фосфор қышқылы бар. Барлық табиғи ДНҚ молекулалық салмағы өте үлкен заттар болып табылады және он мыңдаған нуклеотидтерден тұрады. Организмдердің әр қилы түрлерінің табиғи ДНҚ зерттеу, олар биологиялық жағынан да, химиялық жағынан да бірдей емес екендігін және организмдердің әр түрлі өзіндік ерекше ДНҚ сипатталуы мүмкіндігін көрсетті. ДНҚ-дағы дезоксирибонуклеотидтердің арақатынасы әрбір түрінде әр түрлі болуы мүмкін. ДНҚ полимерлік тізбектерінің макромолекулалық құрылысы, олардың химиялық ерекшелігіне қарамастан, жанды заттардың небір түрлері үшін жаппай бір типтес болады. Генетикалық кодтың құрылысы Ақуыздың құрамындағы амин қышқылдық тізбетерімен нуклеотидтік тізбектер арасындағы байланыс генетикалық кодтың көмегімен іске асады. Генетикалық кодтың қасиеттері: триплеттік әрбір амин қышқылы үш нуклеотидпен кодталады); Барлық тірі ағзаларда универсалдық (әмбебап); үдіксіз; қайталанушылық (яғни бір амин қышқылын бірнеше рет кодтайды). Амин қышқылдарын кодтайтын нуклеотидтер триплет немесе кодон деп аталады, олар т-РНҚ-дағы антикодонға комплементарлы. Төрт түрлі нуклеотидтен 64 кодон түзіледі, оның 61-і амин қышқылдарын кодтайды және оның бір амин қышқылдарын транскрипциялаушы болып табылады. Бұл триплеттен генетикалық ақпаратты оқу басталады. Қалған үш триплет (УАА, УАГ, УГА) амин қышқылдарын кодтамайды, оларды мағынасыз немесе терминациялаушы триплеттер деп атайды. Олар ақуыз синтезін аяқтайды. РНҚ-амин қышқылдық код
Биологиялық код – ақуыздардың бірінші реттік құрылысы туралы ақпаратты нуклеин қышқылдары арқылы анықтау әдісі.
Ескертпе: м-РНҚ ақпаратты оқу бір 5'– тан –3' – қ бағытында жүреді. Р ефертаза ферменті ДНҚ синтезін РНҚ-матрицада жүргізетін фермент, демек РНҚ-нан ақпараттың ДНҚ-ға өтуі қайтымды процесс болғаны. Олай болса, ақуыз синтезі бойынша РНҚ-ны синтездеуге де болады деп болжауға болады. Ревертаза ферменті рак ауруын туғызатын вирустардан табылғандықтан, қайтымды транскрипция мен рак проблемасын шешудін арасы бір-ақ қадам деп қуанғандар көп болды. Бірақ, біраз жыл өткеннен соң, ревертаза басқа ферменттердің арасынан қарапайым ғана орын алды. Қайтымды ақпаратқа клеткада орын жоқ, тек кейбір вирустарда генетикалық материал есебінде ДНҚ-ның орнына РНҚ жүреді. Мұндай вирустарда ревертаза ферменті, олар клеткаға өткен соң вирустық ДНҚ синтездеу үшін қажет. ДНҚ-ның РНҚ матрицасында синтезделуі үш кезеннен тұрады деген болжам бар: 1-кезеңде ревертаза ферменті вирустық РНҚ матрицасында ДНҚ-ның комплементарлы ізбегін синтездеп, РНҚ және ДНҚ-ның гибридті молекуласын құрайды. РНҚ ДНҚ 2-кезеңде РНҚ-аза ферментінің әсерімен бастапқы РНҚ-ның тізбегі бұзылады. РНҚ х х х х х__ ___________________________________ ДНҚ 3-кезеңде ДНҚ-ның жалғыз тізбегі өзіне комплементарлы тізбек құрайды. ДНҚ Комплементарлы тізбек РНҚ биосинтезі-транскрипция. РНҚ-ның биосинтезі немесе ақуыз синтезінің бірінші кезеңі, яғни ДНҚ-дағы генетикалық ақпаратты оқу әдісі, мұнда да нуклеотидтердің комплементарлы принципі маңызды роль ақарады. Транскрипция өте дәл жүруі керек, себебі клеткаға генетикалық қалыпты, амин қышқылдары дұрыс орналасқан ақуыздар керек. n 1АTФ АМФ n2ГТФ + ДНҚ +Mg2+ Р ГМФ + (n1+n2+n3+n4) ФФн n 3ЦТФ Н ЦМФ n4УТФ К УМФ жүктеу/скачать 3,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||