| 2. Ауыспалы осы шақ қимыл, іс-әрекеттің дағдылы қалыпта болып тұруын білдіреді. Ауыспалы осы шақ –а, -е, -й тұлғалы көсемшенің жіктелуі арқылы жасалады: айтады, сынайды.
Ауыспалы осы шақтың жіктелу үлгісі:
Жекеше: Көпше:
І. Айтамын айтамыз
ІІ. Айтасың айтасыңдар
Айтасыз айтасыздар
ІІІ. Айтады айтады.
Келер шақ қимыл, іс-әрекеттің әлі болмағанын, сөйлеп тұрған сәттен кейін іске асатынын білдіреді. Мағыналық ерекшеліктеріне қарай келер шақ үшке бөлінеді: болжалдық келер шақ, мақсатты келер шақ, ауыспалы келер шақ.
1. Болжалды келер шақ қимылдың, іс-әрекеттің болу мүмкіндігін айқын көрсетпей, болжай ғана айтылуын білдіреді. Болжалды келер шақ етістіктің түбіріне есімшенің –ар, -ер, -р, болымсыз етістіктен кейін –с жұрнағы жалғанып, одан кейін жіктік жалғауының үстелуі арқылы жасалады. Бірақ оның ойлағанының бәрі бола бермес. Болжалды келер шақ –с жұрнағы арқылы жасалған болымсыз етістіктен жасалғанда, қимыл, іс-әрекеттің болмауын болжай, күмән келтіре айтудан, білдіруден гөрі, жігерлі, үзілді-кесілді мән беруге бейім болады: Амандық, тыныштық іздемеспін.
Болжалды келер шақтың жіктелуі:
Жекеше: Көпше:
І. Барармын, бармаспын барармыз, бармаспыз
ІІ. Барарсың, бармассың барарсыңдар, бармассыңдар
Барарсыз, бармассыз барарсыздар, бармассыздар
ІІІ. Ø Ø
Достарыңызбен бөлісу: |
