жылдай бұрын ғана, олар ірі аңдарды тұрақты аулай бастады. Тек соң- ғы 100 мың жылда, Homo sapiens-тің пайда болуына байланысты, біз әлгі пирамиданың төбесіне көтерілдік. Дралық әрі кіріптар жағдайдан жойқын секіріспен үшпаққа шығу- дың салдары сұмдық болды. Адам әйдік шыңға - әміршілік деңгей- ге көтеріліп көрмеді, ол оған бейім емес еді. Пирамиданың шырқау биігіне көтерілу үшін басқа жануарларға - арыстандарға, акулаларға миллиондаған жыл қажет болды, ал адам бұған қас-қағым сәтте же- тіп алды. Арыстандар мен акулалардың жаппай ойранынан аман қалу үшін экожүйеде тепе-теңдік сақталуы керек еді. Арыстандар қауіпті болтан сайын, қарақұйрық та жүйтки түсті. Қорқаулар топтасып, мү- йізтүмсықтар, керісінше, жеке-дара күнелте бастады. Ғаламшарымыз- дың көп жыртқышы - азулы мақұлықтар. Олардың миллиондаған жыл- ға созылған дәурені айбынын тіптен асыра түсті. Ал sapiens - тірлігі шатқаяқтаған мемлекеттің диктаторы сияқты. Иек астындағы заманда ғана саваннада бөтеннің күйін кешкендіктен, қорқыныш пен үрейден арыла алмадық. Дел осы жағдай бізді тіптен қауіпті етіп, қатыгезденді- ріп жіберді. Тарихи апаттар, соның ішінде сойқан соғыстар мен таби- ғатты ойрандау - экожүйенің үшар шыңына бет қаратпай, бәрін бұзып- жарып тез келгеніміздің кесірі екені сөзсіз. Тумысынан аспаздар Шыңға шығар жолда отты қолға алу маңызды қадам болды. Оттың қай кезде, қайда және қалай болтаны жөнінде дәл ештеңе білмейміз. Адамның кейбір түрлері отты 800 мың жыл бұрын қолдана бастаған шығар. 300 мың жыл бұрынғы уақыттан бері Homo erectus, неандертальдықтар және Homo sapiens-тің арғы бабалары отты тұрақты пайдаланды. От жарық пен жылудың сарқылмас көзіне айналып, айналасында жемтік іздеп, аласұрып жүрген арыстандардан
