БІРІНШІ БӨЛІМ бойы өзін қоректендіріп, қорғайтын және оқытып-үйрететін ересектерге кіріптар болып, дәрменсіз күй кешөді. Осы жағдайдың өзі адам бойында ерекше әлеуметтік қасиеттер- ді дамытуға - тап сондай бірегей әлеуметтік мәселелердің пайда бо- луына алып келді. Жалғызілікті ана дәрменсіз бөбөгін бағып-қағумен отырып қалса, өзін де, ұрпағын да асырай алмайды. Бала тәрбиелеу ісінде оған тума-туыстары мен көрші-көлемдерінің елеулі көмегі қажет болды. Адамды өсіріп-өндіруге тайпа немесе қауым ғана қабілетті еді. Эволюция берік әлеуметтік байланыс орнатып үйренгөндерге қолай- лы жағдай туғызды. Бұған қоса, жарық дүниеге жетілмөген қалпында келетіндіктен, адамның перзөнті басқа жануарлар төліне қарағанда тәрбиелеуге жәнө әлеуметтөндіруге әлдеқайда төз көндігеді. Сүтқо- ректілердің көпшілігі жатырдан пеште күйдірген құмыра сияқты да- йын күйінде шығады: қайтадан қалыптауға тырыссаң, оны сындырып не бүлдіріп аласың. Балалар ана құрсағынан балқыған шыны тәрізді қалыпта шығады - оларды шыр айналдырып, үрле, сөз дарыт, пішім бітір, әйтеуір, қалағаныңды істе. Сәбиден христиан немесе буддисті өсіріп, капитализмді нөмесе социализмді, соғысты немесе бейбітші- лікті жақтаушы түлғаны тәрбиелеп шыға аламыз. * * *
Мидың үлкендігін, құрал-жабдықты кәдеге жарата білуді, оқып-үй- ренуге қабілеттілік пен күрделі әлеуметтік құрылымды шүбәсіз басым- дықтар деп есептейміз. Адамзат баласын табиғаттың падишасына
