сүрсе, ол Константинді тас-талқан қылар еді. Наполеон әскерін қазіргі
құрышты танктобына қарсы аттандырса не боларын елестетіп көріңіз.
Наполеон тамаша стратег, жауынгерлері кәсіби солдаттар еді, бірақ
мұның бәрі қазіргі қару-жараққа қарсы келгенде түкке жарамсыз күйін-
де қалар еді.
Ежелгі Қытай мен Римнің қолбасшылары мен философтары да
жаңа қару жасауды қажет деп санамады. Қытайдың бүкіл тарихын-
дағы ең маңызды әскери өнертабыс - оқ-дәрі еді, бірақ біздің білуі-
мізше, оның өзін тіршілік эликсирін іздеген алхимик кездейсоқ тапқан.
Оқ-дәріні бастапқыда қалай пайдаланғаны қызық. Даошылар жаңа-
лығы Қытайды әлемнің әміршісіне айналдыруы мүмкін еді. Қытайлар
шатырлауық қоспаны петарда жасауға ғана қолданды. Тіпті олардың
империясы моңғол басқыншыларының тегеурінінен күйрей бастаған-
да да, Манхэттен жобасының ортағасырлық нұсқасын ұйымдастыру,
қиямет-қайым қаруын қолданып, өз елін құтқарып қалу императордың
қаперіне кірген жоқ. Тек X V ғасырда ғана, оқ-дәрі табылғаннан кейін
600 жыл өткенде ұрыс даласында зеңбіректер пайда болды. Қырғынға
үшырататын қоспа әскери мақсатта қолданғанға дейін неге осынша
уақыт өтті? Себебі ол патшалар да, ғалымдар да, саудагерлер де жаңа
әскери технологиялар қазынаны молайтады немесе мемлекетті қор-
ғап қалады деп ойламаған кезде дүниеге келген еді.
Ахуал X V -X V I ғасырларда аздап өзгере бастады, бірақ ел билеу-
шілер өнертабысты қаржыландыру және жаңа қару-жарақ түрлерін же-
2 2 9
ТӨРТІНШІ БӨЛІМ
тілдіру қажеттігін сезінгенше, тағы 200 жыл өтті. Соғыстың барысына
технологиядан гөрі, логистика мен стратегия әлі де көбірек эсер етті.
Аустерлиц түбінде (1805 жыл) бүкіл Еуропаның армиясын тас-талқан ет-
Достарыңызбен бөлісу: |
