лады ма, әлде бұдан төуір қорөк табылмаған соң талғажу қылды ма? Жаңғақ ағашының бұтағынан оларға аруақтар елестөді ме? Ж аңғақ жапырақтарының пішіні өдөмі көрінді ме? Аңшылар мөн терімшілер тайпасының бозбаласы қызбен оңаша сырласуды қаласа, романти- калық мүйіс ретінде жаңғақ ағашының саясын таңдады ма екен? Иә, материалдық әлем құбылыстарынан гөрі наным мөн сезімді тап баса тану, зерттеп-зерделеу әлдөқайда қиын. Ғалымдардың көпшілігі ежелгі аңшылар мен терімшілер арасында анимистикалық (лат. апіта - жан, рух) ұғымдар кең тарады, яғни олар- дың әлемі бір-бірімен байланысып жатқан тірі нәрселерге толы болды деген ойды құптайды. Анимистің ойынша, кез келген жер мен жануар, өсімдік пен табиғи құбылыстар сана мен сезімге ие. Анимист жартас 55
БІР ІН Ш І БӨЛІМ шыңындағы анау қойтас сезім мен тілекке бөгіп, әлденеге мұқтаж деген- ге шүбәсіз сенеді. Қойтас адамдардың әлдебір қылығына назырқанып, әлдебіріне разы болады. Тас - сақтандырып, тас - өзіне табынуды та- лап етеді. Адамдар да тасқа жалбарынып, талап-тілегін, қауіп-қатерін айта алады. Тастың ғана емес, жартастың етегіндегі еменнің де, алап- тағы ағындаған бұлақтың да, оны көмкерген бұтаның да жаны бар. Осы бұлақтан су ішкен саршұнақ, қасқыр мен қарға да киелі. Анимистің тү- сінігінде, тек нақты заттар мен тіршілік иелері ғана емес, материалдық емес болмыстың бәрі: өлгендердің рухы, қазір жын, пері мен періште деп жүрген әрқилы ізгі және зиянды күштер де жанды саналады. Анимист адамды басқа тіршілік иелерінен бөлектеп, араларына бі- теу қабырға қалап қоймайды. Барлығы сөздің, әннің, би мен салт-жо- раның көмегімен тікелей тілдеседі. Аңшы бұғылар табынына тіл қатып,
