дерегі де ушырасып қалады. Аче тайпасы 1960 жылдарға дейін Парагвай джунглилерін мекен- деді. Оларды зерттеген антропологтар қүдды бағзы заманалар қой- нына кіргендей күй кешті. Тайпаға сыйлы қария өлген кезде ачелер кішкентай қызды онымен бірге көмді. Ғалымдар қатты ауырып, тайпа- ластарына ілесе алмаған еркекті талдың түбіне тастап кеткендеріне куә болды. Тегін жемтікке үйіріліп, ағаш маңына қузғындар ушып келе бастайды, бірақ әлгі науқас аш қустарды аузынан қаққандай, бар күшін жия орнынан тұрады да, тайпаластарын қуып жетеді. Үсті-басына кус- тар саңғып тастағандықтан, сол кезден бастап оны «қузғынның боғы» деп атайды. Кәрі кемпір тайпаластарына масыл болған кезде жастау еркектер- дің бірі арт жағынан буқпантайлай келіп, балтамен басын шауып таста- ған. Муны әр нәрсені білуге әуес антропологтарға жастық шағын еске алған тайпаның бір мүшесі айтып берген: «Қалжыраған кемпірлерді көп қырдым. Өзімнің апайларымды өлтірдім... Әйелдер менен қорықты... Ал, өнді ақ адамдар келді ғой, әрі мына мен де қартайдым», - деген еді. Жарық дүниеге енді келген шақалақтың басында шашы болмаса, шала туған деп есептеп, дереу туншықтырып тастаған. Бір әйел өзінің тула бойы туңғышын қалай өлтіргенін еске алады - еркектер қыз бала бізгө түкке керөк емес деп есептеген. Тағы бір ретте ер адам кішкентай баласын «көңіл күйі болмағандықтан, бала жылай бергөндіктен» өлті- ріп тастаған. «Сықпыты біртүрлі болғандықтан, өзге балалар оны күлкі қылғандықтан» тағы бір баланы тірідей кем ген7. 54
К О ГН И Т И В Т І РЕВО ЛЮ ЦИЯ Әйтсе де Аче улысын сөге жөнелуге асықпаңыздар. Олармен бір- неше жыл бірге турған ғалымдар тайпаның ересек мүшелеріне еш
