себепкер болды. Біз - биология жылнамасындағы ең қаныпезер түрміз. Адамдар қырып-жоюдың алғашқы екі толқынынан хабардар болса, әрқайсысымыздың қатысымыз бар үшіншісіне соншалықты жеңіл қара- мас еді. Қаншама тіршілік иелерінің біржола құрығанын есте ұстай оты- рып, әлі аман-сау жүргендерін қүтқаруға тырысар едік. Әсіресе мүның ірі теңіз жануарларына қатысы бар. Құрлықгағы сүтқоректілерге қарағанда, теңізді мекендеушілерге когнитивті және аграрлық революциялар көп зиянын тигізген жоқ. Қазір мұхиттардың ресурстарын жұтатып, өндіріс қалдықтарымен ластап жатуымызға байланысты, олар да жойылып кету алдында тұр, Осы қарқынмен кете берсек - киттер, акулалар, итбалық- тар мен дельфиндер бір кездегі дипротодондар, таудай жалқауаңдар мен мамонттар сияқты моласына беймезгіл аттанады. Осынау антропо- генді тасқында ірі жануарлардан адамның өзі мен Нүқ кемесінің «көнбіс құлдары» - үй жануарлары ғана аман қалатын шығар. 72
Екінші бөлім
АГРАРЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯ 11. Мысыр мазарының қабырғасындағы ауыл шаруашылығына тән көріністер, шамамен 3 500 жыл бурын.
Е К ІН Ш І БӨЛІМ 5-тарау Тарихтағы теңдессіз алаяқтық 2,5 миллион жыл бойы адамдар өсімдіктерді теріп, өз бетінше өсіп- өнген жануарларды аулап, қоректенді. Homo erectus, Homo ergader және неандертальдық інжірдің жемісін жинап, жабайы ешкілер мен қойларды қолға түсірді, бірақ олардың тіршілігін реттеуге тырыспады. Олар інжірді қайда егіп, отарды қай жерге жаю немесе қай саулық- ты қай қошқармен шағылыстыру мәселесіне де бас қатырмады. Homo sapiens Шығыс Африканың шегінен шығып, Таяу Шығысты, содан соң
