&ЫС&аша тарихы едсіз аралға өзіммөн бірге ала кететін
қазып алды, жүндес мамонттарды аулады, бірақ бұл түрлердің қай-
жүктеу/скачать 18,68 Mb. Pdf көрінісі
|
«Sapiens Адамзаттың қысқаша тарихы»
| қазып алды, жүндес мамонттарды аулады, бірақ бұл түрлердің қай-
қайсысы да байлап бағып, баптап өсіруге көнбеді. Саңырауқүлақтар тым кірпияз, ал мамонттар шектен тыс дүлей еді. Бағзы бабаларымыз жемісін терген өсімдіктердің, аңшылықпен азық еткен жануарлардың мыңдаған түрлерінің арасында қолдан өсіріп-өндіруге жарамдылары онша көп емес болатын. Осы аз ғана түрлер барлық жерде емес, нақ аграрлық революция өрбіген өңірлерде ғана кездесетін. Бір кездері ғалымдар бірауызды болды: «Аграрлық революция - адамзат үшін алға үмтылған алып адым», - деді. Олар басты кейіпкері адамныңақыл-есі болған прогрестіңтарихын айтты. Эволюция бұрын- ғыдан да ақылды адамдарды біртіндеп көбейтті. Ақырында, олардың ақылды болғаны сонша - табиғаттың құпиясын тауып, қойды қолға үйретіп, бидай өсіре бастады. Сол, сол-ақ екен, олар қиын да қауіпті, көбіне ашқұрсақ жүретін аңшылар мен терімшілердің тірлігінен қуана бас тартып, көше бөруді доғарды, тоқшылық пен молшылыққа кенел- ген егінші мен бақташының тұрмысына бауыр басты. 7 5 Е КІН Ш І БӨЛІМ б.з.д. 2000 жыл б.з.д. 4 5 0 0 жыл б.з.д. 9000 жып Ғ б.з.д. 3000 жы л б.з.д 7000 жыл • ' ▼ б.з.д. 6000 жыл Н Аграрлық революция тараган аймақтар ф Аграрлық революция таралуы мүмкін аймақтар 2-карта. Аграрлық революция таралған аймақтар мен мерзімдер. Археологиялық жаңалықтарды ескере отырып, дата мен картаға ұдайы өзгерістер енгізіледі1. Мұның бәрі ертегі еді. ¥рпақтан-үрпақ алмасқан сайын адамзаттың ақылы молыға түскеніне ешқандай дәлел жоқ. Аңшылар мен терімші- лер аграрлық революцияға дейін де табиғат қүпияларын адаспай, ай- қын түсінді. Олар өздері аулаған аңдардың құлқын, теріп-жиған өсімдік- тердің қасиетін жете білгендіктің арқасында аман-сау қалды. Аграрлық революция бірден жаңа, жеңіл өмірдің бастауы бола салған жоқ: ежелгі егіншілер терімшілерден де қиын тұрмыс кешіп, көбіне ашқұрсақ жүрді. Аңшылар мен терімшілер саламатты өмір сүрді, көп тер төкпей, алуан түрлі әрі қызғылықты ермек тапты, аштық пен ауру-сырқауға сирек ұшырады. Аграрлық революцияның арқасында адамзат қауымы тұты- натын азықтың жалпы көлемі артқаны даусыз, алайда ішер астың кө- беюі - диетаның жақсаруы немесе көңілдің көншуі деген сөз емес қой. Жоқ, әрине, соның нәтижесінде демографиялық дүмпу болып, элита тебе көрсетті, ал орташа деңгейдегі малшы мен егінші қүбатөбел аңшы мен терімшімен салыстырғанда көп еңбек етіп, аз тамақтанды. Аграр- лық революция - тарихтағы теңдессіз алаяқтық2. Сонда алаяқ кім? Ол кезде патшалар, абыздар мен саудагерлер жоқ еді. Адамды алдаған олар емес, бірнеше өсімдік - бидай, күріш пен картоп болатын. Homo sapiens оларды қолға үйреткен жоқ, керісін- ше, олар адамды өзіне қызмет етуге мәжбүрледі. Кәне, аграрлық революцияға бидайдың көзқарасы түрғысынан қарайықшы. 10 мың жыл бүрын бидай бар болтаны даланың дақылы еді, ареалы Таяу Шығыстағы шағын аумақ аясымен шектелетін. Бір- жүктеу/скачать 18,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|