де элита мен бұқараның арасында еңбек бөлінісі бар. Ортағасырлық Еу- ропада аристократтар ақшаларын жұртқа таңсық сән-салтанатқа жұм- сады, ал шаруалар тақыл-тұқыл тірлік кешіп, әр тиынын санап отырды. Бүгінде бәрі керісінше, байлар өз салымдарын мұқият қадағалайды, ал қалтасы жұқалтаң жандар өзіне соншалықты қажет емес автомобиль- дер мен теледидарлар сатып алу үшін несие үстіне несие ала береді. Капиталистік-тұтынушылық этика - бір медальдің екі жағы, бір-бірін толықтыратын екі өсиет. Бірінші өсиет байлардікі: «Инвестиция сал!» деген. Екінші өсиет қалған жұрттың бәріне арналған: «Сатып ал!» дейді. Капиталистік-тұтынушылық этика өзге мағынасында да қауіпті. Бұ- рынғы этикалық жүйелердің көбі адамдарға қиын таңдау үсынды. Адам баласы мәңгіл ік рақатқа батуды көксейді, бірақ ол үшін төзімді әрі бауыр- мал болуы қажет, ол ашкөздік пен өшпенділікпен, өзімшіл мүдделерден бас тартуға тиіс. Бұл көпшілік үшін қолдан келмейтін шаруа болды. Эти ка тарихы - ешкім жете алмайтын асқақ мұраттар туралы мүңды хикаят қана. Христиандардың көбі Исаға еліктемейді, буддистердің біразының Буддаша өмір сүруге шыдамы жетпейді, ал қазіргі конфуцийшілдерді кө- ретін күн туса, Конфуцийдің жүрегі бірден тоқтап қалар еді. Бүгінде адамдардың көбі капиталистік-тұтынушылық идеалға аман- сау еріп келеді. Жаңа этика байлар бүрынғысынша ашкөз болып, тағы да көбірек ақша табуға тырысса, ал бұқара өз тілек-қалауын тежемей, шек- тен тыс сатып ала берсе, сатып ала берсе, жер бетіне жұмақ орнайтыны- на сендіріп бағады. Тарихта түңғыш рет жақтаушыларын жаппай айтқа- нына көндіріп, айдағанына жүргізе алған дін әзірге осы болып тұр. Бірақ жұмаққа ену құрметіне бөленгенімізді, сый-сияпатқа кенелгенімізді қай- дан білеміз? Айтпақшы, бізге оны теледидардан хабарлаған екен ғой...
