Жануарлар организміндегі барлық мүшелер мен мүшелер жүйелері қызметтерінің өзара үйлесімді реттелуі гуморальды реттелу мен оны өз кезегінде басқарып, бақылап отыратын жүйкелік (нерв- тік) реттелудің тығыз қызметтік байланысы нәтижесінде іс жүзіне асады. Сондықтан, мүшелер жүйелері қызметтерінің жүйкелік және гуморальды реттелулерінің тығыз байланыста іс жүзіне асуын ией- рогуморальды реттелу, ал тығыз қызметтік байланыстағы осы екеуінің біртүтас ясүйесін нейроэидокринді жүйе — деп атайды.
Жануарлар организміндегі барлық мүшелер мен мүшелер жүйелері қызметтерінің өзара үйлесімді реттелуі гуморальды реттелу мен оны өз кезегінде басқарып, бақылап отыратын жүйкелік (нерв- тік) реттелудің тығыз қызметтік байланысы нәтижесінде іс жүзіне асады. Сондықтан, мүшелер жүйелері қызметтерінің жүйкелік және гуморальды реттелулерінің тығыз байланыста іс жүзіне асуын ией- рогуморальды реттелу, ал тығыз қызметтік байланыстағы осы екеуінің біртүтас ясүйесін нейроэидокринді жүйе — деп атайды.
Эндокринді бездер жүйесі гормондары арқылы организмнің ішкі ортасының түрақтылығын (гомеостаз) және оның сыртқы ортамен байланысын қамтамасыз етеді.
Эндокринді бездер паренхималы мүшелер ретінде дәнекер үлпа- лық стромадан және безді паренхимадан түрады. Строма арқылы без паренхимасына керекті қоректік заттарды әкеліп, гормондарын алып кететін микроайналым арна тамырларының жиі торы өтеді. Тамырлармен ағып өтетін қанның массасы без паренхимасы мас- сасынан бірнеше есе артық болады. Демек, бүндай арақатынас эндокринді бездер қызметінің белсенділігін көрсетеді. Эндокринді бездердің паренхимасы эпителий немесе жүйке ұлпасынан құралған. Безді эпителиоциттер гормондарын қан капиллярларына шығаруға ыңғайлы түрлі қүрылымдар (көпіршіктер, бағандар, баулар) түзеді. Бұлардың қызметтерін сыртқы не ішкі тітіркеністерге сәйкес гипоталамус нейроциттері бөлетін нейрогормондар гумо- ральды түрде реттейді. Нейрогормондар нейроциттер аксонда- рының соңғы үштарындағы терминалдары мен қан капиллярлары қабырғалары аралықтарындағы аксовазальды синапс арқылы қанға өтіп, қан арқылы эндокринді бездер эпителиоциттеріне барады да, олардың қызметтерін реттейді. Нейрогормондар бөлетін нейро- секреторлы нейроциттер жүйке жүйесі мен эндокринді бездерді байланыстырып, аралық қызмет атқарады.
Химиялық қүрамына байланысты гормондардың көпшілігі белоктарға. атап айтқанда пептидтерге, олигопептидтерге, глико- иептидтерге және амин қышқылдары туындыларына, қалғандары стероидтарға (жыныс гормондары, бүйрекүсті без қыртысы гормондары холестерин туындылары) жатады.
