Жалпы орта бiлiм беретiн мектептердi¤
жүктеу/скачать 0,7 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі 7сынып
- Бұл бет үшін навигация:
- МАЈАЛ-МЎТЕЛДЕР
- 116-жатты²у.
- 117-жатты²у . Јосымша материалдардан, «Н¾рлы жол» газетiнен, кµркем ±дебиеттерден µздерiґ б¾йры³ райлы етiстiгi бар бiрнеше сµйлем тауып жазыґдар. § 29. ШАРТТЫ РАЙ
- -са, -се
| 115-жатты²у.
Б¾йры³ райлы етiстiктердi табыґдар, ³ай жа³та айтылІанына назар аударындар. Ї л г i : шыІар – II жа³, жекеше, анайы. МАЈАЛ-МЎТЕЛДЕР Бiр жеґнен ³ол шыІар, Бiр жаІадан бас шыІар. Бiреуiґ бас, бiреуiґ ая³ бол, Бiреуiґ ³¾йры³ бiреуiґ ³анат бол. Адассаґ, кµшпен адас. Берекенi кµктен тiлеме, Бiрлiгi мол кµптен тiле. Ґз басыґды дауІа берсеґ де, Жолдасыґды жауІа берме. 94 116-жатты²у. М±тiндi о³ып, б¾йры³ райлы етiстiктердi та- уып, ³ай жа³та т¾рІанын, олардыґ маІыналы³ ерекшелiктерiн кµрсетiґдер. Ўґгiмеге ат ³ойыґдар. Бiздiґ Алтай ³ызы³ едi. Ўсiресе, соґІы кезде мы- нау ³ыздыґ ж¾мысы, мынау ¾лдыґ ж¾мысы дегендi шыІарды. Мiне, бїгiн де Алтай сол ³ыґырлыІына басып отыр. Таґертеґгi шайдан кейiн апасы Ј¾ндыз: – Їстел їстiн жинай сал, мен сабаІымды даярлай- ын, – деп едi. – Менi ³ыз дейсiґ бе? Ґзiґ жина, – деп ³асарыса ³алды. Ол далаІа шыІуІа бет алды. – Еш жа³³а кетпе, сен де сабаІыґды о³ы, отыр к±не! – деп Ј¾ндыз жiбермедi. ( Т. Д .) 117-жатты²у. Јосымша материалдардан, «Н¾рлы жол» газетiнен, кµркем ±дебиеттерден µздерiґ б¾йры³ райлы етiстiгi бар бiрнеше сµйлем тауып жазыґдар. § 29. ШАРТТЫ РАЙ Етiстiктiґ шартты райы ³имылдыґ, iс-±рекеттiґ болу-болмау, iске асу-аспау мїмкiндiгiнiґ шартын бiлдiредi. Шартты рай етiстiктiґ негiзгi ж±не туынды тїбiрiне, етiс ж±не болымсыз етiстiк т¾лІаларына -са, -се ж¾рнаІы жалІану ар³ылы жасалады. Мысалы: бар- са, жїр-се, о³ыт-са, айтпа-са. Шартты рай т¾лІасына жiктiк жалІауы жалІанып ³олданылады. Бiра³ шартты рай т¾лІасы тияна³ты бола алмайды. Сонды³тан шартты райдаІы етiстiк жiктелгенмен, сµйлемдi тияна³тап, ая³тап т¾ра алмай- ды: я бас³а бiр етiстiкпен, кейде кµмекшi етiстiкпен iлiктесiп, тiркесiп келедi, я баІыныґ³ы сµйлемнiґ ба- яндауышы болып т¾рады. Мысалы: ...Жар³ырап бiр кµрiнсек деймiз. (ў. Мѕст.) Жа³сымен жанассаґ, же терсiґ мѕрат³а, жаманмен жанассаґ, ³алар- сыґ ѕят³а. (Ма³ал ) Бiрiншi мысалда кµрiнсек де- ген шартты райлы етiстiк деймiз кµмекшi етiстiгiмен 95 тiркесiп келуi ар³ылы Іана сµйлемдi ая³тап, тияна³тап, ойдыґ шартын, ниет-ма³сатын бiлдiрiп т¾рса, екiншi сµйлемде жанассаґ деген шартты райлы етiстiк II жа³та ж¾мсалып, баІыныґ³ы сµйлемнiґ баяндауышы ³ызметiнде ³олданылІан басыґ³ы сµйлемнiґ шартын бiлдiредi, бiра³ µзi сµйлемдi тияна³ты ете алмай т¾р. Сµйтiп, ³имылдыґ, iс-±рекеттiґ болу-болмау мїмкiн- дiгiнiґ шартын бiлдiрiп, -са, -се ж¾рна³тары ар³ылы жасалатын рай тїрi жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|