Егер бақылауда зерттеуші өзін қызықтыратын психикалық үрдістердің байқалуын бейжай күтетін болса, ал экспериментте зерттеуші өзіне қажетті жағдайда жасайды. Сөйте отырып, экспериментатор оларды тұрақты қамти алады. Басқа зерттеушілермен бірдей жағдайда зерттеуді қайталай отырып, экспериментатор зерттеушінің әрқайсысының үрдістерінің дара ерекшеліктерін анықтай алады.
Экспериментатор өзінің жағдайына қарай тәжірибені жүргізу шартын өзгерте алады. Бұл эксперименттің негізгі артықшылығы, сонымен қатар ол оқу-тәрбие үрдісінде тәсілдерді табуға мүмкіндік береді.
Эксперименттің барысында арнаулы құралдар мен аппараттардың көмегімен психикалық үрдістер өзгерістерінің уақытын дәл көрсетуге болады, мәселен, жауап беру (реакция), оқу,еңбек, дағдылардың қалыптасу жылдамдығы.
арнайы жағдайларда жүргізіледі, арнайы жабдықтар пайдаланылады, сыналушының әрекеттері нұсқаулармен белгіленеді, сыналушы экспериментке түсетінін біледі, бірақ оның толық мәнін аңғармауы да ықтимал.
еңбек, оқу, қарым-қатынастың әдеттегі жағдайларында жүргізіледі, ал адам өзінің эксперименттік сыналуда екенін сезбейді.
Лабораториялық эксперимент
XIX ғасырдың ортасынан бастап, жеке психикалык процестерді зерттеу үшін тәжірибе кең түрде колданыла бастады. Неміс ғалымы В. Вундт (1832—1920) психологияны тәжірибелік жолмен зерттеудің негізін салды, тұңғыш рет лаборатория ашты (1879).
Орыс психологы Н. Ланге (1858—1921) эксперимент әдісімен зейін мен қабылдауға зерттеу жүргізді. Тоқсаныншы жылдарда француз психологы А. Бине (1857—1911) алғаш рет ойлау процесіне тәжірибе жасады. Осы зерттеулердің нәтижелері психологтардың I-ші дүние жүзілік конгресінде II (Париж, 1889) талқыланды. XX ғасырдың, басында психология ғыдымынын карамағында ондаган лабораториялар болды. Осындай жақсы жабдыкталган психологиялык, лабораториялардын, бірі XX ғасырдың басында орыс психологы Г. И. Челпанов (1862— 1936) ұйымдастырды. Бұрынгы КСРО Педагогикалык, ғылымдар академиясына карасты Психология гылыми-зерттеу институты мен Ресей гылым академиясына қарасты психология институтының (Мәскеу) лабораториялары жоғары техникамен жабдыкталған үлкен ғылыми-зерттеу мекемесі болып отыр. Киев, Тбилиси калаларындагы психология институттарында да осындай лабораториялар бар.
Орыс психологы Н. Ланге (1858—1921) эксперимент әдісімен зейін мен қабылдауға зерттеу жүргізді. Тоқсаныншы жылдарда француз психологы А. Бине (1857—1911) алғаш рет ойлау процесіне тәжірибе жасады. Осы зерттеулердің нәтижелері психологтардың I-ші дүние жүзілік конгресінде II (Париж, 1889) талқыланды. XX ғасырдың, басында психология ғыдымынын карамағында ондаган лабораториялар болды. Осындай жақсы жабдыкталган психологиялык, лабораториялардын, бірі XX ғасырдың басында орыс психологы Г. И. Челпанов (1862— 1936) ұйымдастырды. Бұрынгы КСРО Педагогикалык, ғылымдар академиясына карасты Психология гылыми-зерттеу институты мен Ресей гылым академиясына қарасты психология институтының (Мәскеу) лабораториялары жоғары техникамен жабдыкталған үлкен ғылыми-зерттеу мекемесі болып отыр. Киев, Тбилиси калаларындагы психология институттарында да осындай лабораториялар бар.
