Жануарлар мен өсімдіктер экологиясы (оқу құралы)

61 
4.
 
ӨСІМДІКТЕР 
Ә
ЛЕМІ ЖЕР БЕТІНДЕ 
ТАРАЛУЫ 
 
Экологияда қоршаған ортаның ж
ән
е тірі ағзалардың 
жылу жағдайларын олардың температурасы сипаттайды. Оны 
жүз градустық Цельсия шкаласы көбірек қолданылады. Ал 
американдық ғалымдардың еңбектерінде Фаренгейт шкаласы 
кеңінен қолданылады.
Өсімдіктердің 
тіршілік 
ету 
ортасының 
жылу 
жағдайларын сипаттау үшін жарықтың кеңістікте ж
ән
е оның 
жалпы 
климаттық 
сипатына 
сай 
қатынасының 
заңдылықтарын, өсімдіктердің өсуінің нақты жағдайларының 
сипаттарын білу қажет. 
Өсімдіктердің тіршілігіндегі жылу жағдайының сипаты 
үшін тек қана жылудың жалпы мөлшерін, оның уақытқа сай 
вегетациялық кезеңдердің байланыстарын білу өте маңызды. 
Жылудың жылдық динамикасын орташа айлық (немесе 
орташа 
тәу
ліктік) температурасы жақсы көрсетеді. Ол 
әр
түрлі 
кеңістікте ж
ән
е 
әр
түрлі климат типтерінде тіпті максимальды 
ж
ән
е минимальды температура динамикасы біркелкі 
болмайды [32]. 
Қазіргі 
экологиялық 
ж
ә
не 
ауылшаруашылық 
климатологиясында өсімдіктердің жылумен қамтамасыз 
етілуіне байланысты термикалық белдеуліктерге бөлед. 
Ә
ртүрлі өсімдіктер түрлерінің географиялық таралуы 
жылудың географиялық таралуымен байланысты. Жылы 
экваторлық белдеуліктен бастап былай бөлінеді:
1. Тропикалық белдеулік - min жылдық температура 
+16 
0
С жоғары. 
2. Субтропикалық белдеулік - 1-4 ай аралығында 
бірнеше рет температура төмендейді. 
3. Қоңыржай жылы белдеулік (умеренно-теплая зона). 
Жылдық орташа температураның минимальды +16 
0
С-дан аз 
болуы, бірақ 0
0
С –ден жоғары. 
4. Қоңыржай-суық белдеулік. Жылдық орташа 
температура 0
0
С төмен, бірақ 1-4 айда бір жылы ай болады. 

62 
Орташа температура +10
0
С. Өсімдіктердің вегетациясы жылу 
жетіспеуінен тоқтайды, ағаш өсімдіктері өмір сүреді. 
5. Суық полярлы зона. Орташа шілденің температурасы 
+10
0
С –тан төмен. Тундра мен Арктикада орман жоқ. Қысқа 
вегатациялық кезең. 
Декандоль 
«жылу 
сүйгіштігіне» 
байланысты 
өсімдіктерді төмендегідей физиологиялық топқа бөледі: 
Мегатермалар немесе термофильді – ылғалды 
тропикалық өсімдіктер, яғни тұрақты жылы 
жән
е ылғалды 
климаттағы өсімдіктер. 
Ксерофильдер – жылы ж
ән
е құрғақ климаттағы 
өсімдіктер. 
Мезотермалар – қоңыржай жылы зона өсімдіктері. 
Микротермалар немесе криофильді – қоңыржай суық 
зона өсімдіктері. 
Гекистотермалар – Арктика ж
ән
е Альпі жоғары тау 
өсімдіктері. 

жүктеу/скачать 1,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: