Жануарлар мен өсімдіктер экологиясы (оқу құралы)
жүктеу/скачать 1,97 Mb. Pdf көрінісі
|
кітап 2
|
3.3 Тұқымды өсімдіктердің жалпы сипаттамасы Тұқымның ең басты мақсаты - көктеп шығу, жаңа өсімдікке бастама беру. Бұл мақсат тек тіршілікке қабілетті ұрықтар арқылы іске асады. Тұқым ұрығы қолайсыз жағдайларда өз тіршілігін жоюы мүмкін. Тұқымның көктеп шығуы үшін: су керек, тұқым ішіндегі су тұқымның бөртуі мен көктеп шығуына қажет; температурасы +10 0 -15 0 С болуы керек; суда жатқан тұқым ауа жетіспегендіктен шіріп кетуі мүмкін; күн сәу лесі керек, оған қажеттілік әр өсімдіктерде ә ртүрлі. Көктем шығатын тұқымның өнуі оның бөртуінен басталады. Тұқымның ішіне су енгендіктен ол бөртеді. Бөрткен тұқымдар көктеп шыққанда оның қауызы жарылып, 56 ұрық тамыршасынан жас тамыр өсіп жетіледі. Бұл тамыр тез өсіп топыраққа бекінеді. Сондан соң ұрық сабақшасы өсе бастайды. Осы сабақша тұқым жарнақтары мен бүршікті топырақ бетіне шығарады. Бүршіктерінен тұқымның жер беті сабағы мен жапырақтары өсіп жетіледі. Тұқымның өсуі үшін судың, ауаның ж ә не жылудың өте қажет. Тұқымның ұрығы қоректік заттарды өсу кезінде қолданады, бастапқы дамуының алғашқы кезінде эндоспермде немесе тұқым жарнағында жиналған қоректік заттар қорымен қоректенеді. Ұрық жасушалардың бөлінуі н әти жесінде өсіп, өскінге айналады. Тұқымды себу ж ән е қайта отырғызу мерзімін (ағаш, бұтақтар) көктемде топыраққа жаңбыр жән е еріген қар суы көп жиналады. Бірақ, жылу жеткіліксіз болады, сондықтан осы кезде тек суыққа төзімді өсімдіктердің тұқымдарын себеді. Мұндай өсімдіктер тұқымы өнуі үшін аса төменгі температура жә не су қажет (бидай, сұлы, бұршақ). Кештеу топырақ жылыған соң жылу сүйгіш өсімдіктердің тұқымдарын себеді (жүгері, үрме бұршақ, б әд ірен, қызамық). Көгалдандыру үшін қолданылатын ағаштар мен бұталар сияқты өсімдіктерді отырғызудың да белгілі бір мерзімі бар. Жемісті ағаштарды (алма, өрік, шие, қара өрік, қарақат, т.б.) көктем жән е күз айларында отырғызады. Ағаштарды көктемде қар еріп кеткен соң, ал күзде жапырақтар түскеннен соң отырғызады. Отырғызуды күңгірт күндері жүргізген дұрыс. Жасыл желектер қаланың жән е тұрғылықты жердің микроклиматын жақсартады. Олар шаң-тозаңдардан ұстап, жел жылдамдығын ж ән е қала көшелеріндегі көліктердің шуын төмендетеді. Осы жағдайлардың б әр інің көгалдандыруда маңызы зор. |