Жануарлар мен өсімдіктер экологиясы (оқу құралы)



Pdf көрінісі
бет80/85
Дата07.02.2022
өлшемі1,97 Mb.
#87883
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   85
Байланысты:
кітап 2
емт бил 20 ғ.б. ка 2016-17, механикалық қозғалыс сабақты бекту, Inkljuzivti bilim beru degenimiz ne, Integracija zh ne, Integracija zh ne, Integracija zh ne, Integracija zh ne, Inkljuzivti bilim beru degenimiz ne, Inkljuzivti bilim beru degenimiz ne, Inkljuzivti bilim beru degenimiz ne, Inkljuzivti bilim beru degenimiz ne, Inkljuzivti bilim beru degenimiz ne, Inkljuzivti bilim beru degenimiz ne, Integracija zh ne

Туыстарының аты

Туыстарының аты

Гүлтобылғы 
13 
Кәд
імгі адыраспан 

Қайың 
14 
Балқаш түйетабаны 

Дермене 
15 Бетпақдала түйетабаны 

Кәд
імгі пісте 
16 
Түйетабаны 

Түктігүлді Шренкия 
17 
Риандер 

Минквиц примуласы 
18 
Резниченко Рианы 

Крашенинников 
канкринелласы 
19 
Бор риан 

Қызыл жыңғылдар 
20 
Құртқашаштар 

Ұзын жыңғылдар 
21 Аласа құртқашаштар 
10 
Құмқашқыны 
22 
Альберт 
құртқашаштары 
11 
Медуза жүзгіні 
23 
Қар тесер гүлі 
12 
Итшомырт шырғанақ 
Табиғаттағы жабайы түрлерді
әсем
дік сапасы жоғары, 
жаңа сорттар шығаруда теориялық ж
ән
е селекциялық м
ән
і 
жоғары. Аты 
әл
емге 
әй
гілі б
әй
шешектің жабайы түрлерінен 
айырылып қалған жағдайда жаңа сорттармен будандар 
шығару мүмкіндігі азаяды, өйткені жабайы түрлер гендік 
қордың негізін құрайды. Сондықтан, адам баласына жабайы 
түрлерді сақтап қалу көзделген. 
Қымыздық (
Rumex Acetosa
). Басқа аты – сиыр құмышақ, 
тай құйрық. Оның ерекшелігі: Көп жылдық шөп тектес 
өсімдік, биіктігі бір метрдей болып келеді. Тамыры етті 
болады, ортасынан жарып қарағанда сары түсті, сабағы тік 
әр
і жіңішке жарышақты болады. Түп жағындағы 
жапырақтары ұзын, сағақты, жапырақ алақаны тар, ұзын 
сопақша формалы, жиегі толқындалғанғ сабағында өсетін 
жапырақиары жіңішке 
әр
і ұзын, сабағы қысқа, жапырақ 
қынапшасы түтікше 
тәр
ізді қабық тектес болып келеді. Үлкен 
шашақты гүлі шоғырлы, аталығы 6 дана, кішілеу гүлі солғын 


200 
жасыл түсті болып табылады. Жемісі үш қырлы сопақша 
болады. 
Тошала (
Grosuslaria
). Көп жылдық жапырақ төгетін 
бұтақ тектес өсімдік, биіктігі 1-2 метр болады. Кезектесіп 
қайталанып өсетін жүрек жапырақты, бұтақтарының өн 
бойында ұсақ тікені орналасқан. Мамыр айында гүлдеп, 
тамыз айында жемісі пісіп жетіледі. Жемісі сұрғылт жасыл 
түсті шар т
әр
ізді, ішінде сарғыш түсті ұсақ тұқымы болады. 
Жемісі 
тәтті, 
д
әм
ді болып келеді. Малшылар жеміс-жидек
орнында жейді. Топталып өскен сабақ астында тік немесе 
көлбей өскен қоңыр күрең түсті томар сияқты тамырлары 
болады. Көбінесе жайлаудың күнгей беттеріндегі жартас 
астында, қорым жиегінде өседі. 
Қорықта құстар фаунасы қызық, 
әр
і алуан түрлі. мұнда 
80-дей түр кездеседі. 
Ә
сіресе жыртқыштар көзге түседі, оның 
алтауы – ителгі, бүркіт, жұртшы, бақалтақ қыран, жыланшы 
мен сақалтай Қазақстан Қызыл кітабына енгізілген. Басқа 
жыртқыштардан күйкентай, құмай, жамансары кездеседі [83]. 
Біресек өзені аңғарынан табылған ұялар, сақалтай мен тағы 
бір қызылкітаптық түр жұмақ шыбыншы үшін, қорық 
территориясы таралу аймағының солтүстік шекарасы болып 
табылады. Құрғақ тасты шатқалдарда шақшақайлар, кекілік, 
көктеке торғай, татрең, сары торғай, тас торғайы, сирек 
бұталарда – ақтамақ бұлбұл, сарғалдақ торғай ж
ән
е боз 
құйқылжың торғай, тоғайлар мен өзен жағалауларында 
мысықторғай, қара сайрауық, көксала ж
ән
е қарамойын 
торғайлар ұялайды.
4-кесте. Андасай қорықшасында кездесетін тізімі мен 
саны 
№ 
Құстардың атауы 
саны 

қырғауыл 
623 

дуадақ 
91 

безгелдек 
273 

қаз 
1803 

үйрек 
13772 

қасқалдақ 
1404 


201 
Қорықта бауырымен жорғалаушылардың бес түрі 
белгілі. Аласа тауларда мекендейтін қызылкітаптық 
сарыбауырдан басқа, қалқантұмсық жылан, қарашұбар 
жылан, ұзын жолақ кесірт мекендейді.Қосмекенділерден 
барлық жерде жасыл құрбақа көп, көлбақа сирек кездеседі 
Өзендерде балықтардан шармайдың мекендейтіні анық 
белгілі, саны қаскерлердің аулауынан қатты қысқарып кетті. 
Омыртқасыздар фаунасы, оның ішінде ең ірі класс 
насекомдар арнайы зерттелмеген. Болжам м
әл
іметтері 
бойынша 6 отрядтың қызылкітаптық 18 түрі: инеліктер 
(көрнекті шоқпарқарындыинелік, кириченко инелігі, 
әд
емі 
қыз ж
ән
е 
әм
ірші инелік); д
әу
іттерден (ағаш д
әу
іті); 
тікқанаттылардан (дала шегірткесі, қоңырқанатты шегіртке); 
теңқанаттылардан 
(карминді 
виктория 
сымыры); 
қаттықанаттылар 
немесе 
қоңыздардан 
(гангльбауер 
тамыржегіш қоңызы, қоснүктелі қанқызы, нүктелі қанқызы); 
жарғаққанаттылардан (дала сколиясы, сарықанатты сфекс); 
қабыршаққанаттылар немесе көбелектерден (александр 
көбелегі) мекендейтіні анықталған. 
5-кесте. 
Андасай 
қорықшасында 
кездесетін 
жануарлардың тізімі мен саны 
№ 
Жануарлар атауы 
саны 

арқар


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   85




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет