Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы

 

Л

.

Н

. 

Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым

: 

алтыншы

 

 

17 

ЕҰУ

 

Ф

 703-08-16. 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

. 

Алтыншы

 

басылым

 

 

Ковалентті

 

полюссіз

 

молекула

 

үшін

 

µ

=0, 

себебі

 l=0. 

Ковалентті

 

полюссіз

 

Химиялық

 

байланыс

 H

2

, O

2

, Cl

2

, 

Хал

2

,N

2

 

молекулаларында

 

түзіледі

.  

Екіншіден

 

екі

 

элементтің

 

электрондық

 

айырмашылығы

 

аса

 

үлкен

 

болмаған

 

жағдайда

 

электрон

 

бұлтының

 

тығыздалған

 

аймағы

 

электрондық

 

элементке

 

қарай

 

ығысады

 

– 

ковалентті

 

полюсті

 

байланыс

 

пайда

 

болады

. 

Ковалентті

 

полюсті

 

байланыстың

 

дикольдік

 

моменті

 

µ

  -  0-

ден

 

жоғары

  3,5–4 

Дебайға

 

дейін

 

жетеді

. 

r

ЭТ

 

өскен

 

сайын

 

дир

. 

өлшем

 

ұзындығы

 l-

да

 

момент

 

µ

-

да

 

өседі

. 

Ковалентті

 

полюсті

 

молекулалар

 

өте

 

көп

, 

олар

 

əр

 

түрлі

 

молекулалар

 

арасында

 

түзіледі

, 

мысалы

 HCl, H

2

O, 3O

2

, N

2

O, P

2

O

5

 

т

.

с

.

с

. 

Үшіншіден

, 

элементтердің

 

айырмашылығы

 

үлкен

 

жағдайда

 

электрон

 

бұлттарының

 

поляризациясы

 

шегіне

 

жетеді

, 

қаптасқан

 

электрондар

 

тығыздығы

 

бір

 

атомға

 

толығымен

 

ығысып

 

кетеді

, 

нəтижесінде

 

иондар

 

байланыс

 

болады

, 

моменттің

 

шамасы

 

µ

=10 

Д

 

жетеді

. 

Сонымен

 

химиялық

 

байланыстардың

 

бəрінің

 

түзілу

 

тегі

 

бір

. 

Ионды

 

байланыс

 

ковалентті

 

полюсті

 

байланыстың

 

шекті

 

түрі

.  

Иондық

 

байланыстың

 

ковалентті

 

байланыстардан

 

елеулі

 

айырмашылығы

 

бар

.  

Химиялық

 

байланысты

 

сипаттайтын

 

шамалар

  

Химиялық

 

байланысты

: 

 

а

) 

Химиялық

 

байланыстың

 

ұзындығы

; 

 

б

) 

Химиялық

 

байланыстың

 

энергиясы

; 

 

в

) 

Химиялық

 

байланыстың

 

қанығуы

; 

 

д

) 

Химиялық

 

байланыстың

 

бағытталуы

, 

бұрышы

. 

 

е

) 

Химиялық

 

байланыстың

 

дипольдік

 

моменті

 

деген

 

шамалармен

 

сипатталады

: 

 

а

)

 

Байланыс

 

ұзындығы

 

– 

бұл

 

ядролардың

 

орташа

 

ара

 

қашықтығы

. 

Байланыс

 

ұзындығы

 

неғұрлым

 

қысқа

 

болса

, 

байланыс

 

соғұрлым

 

берік

 

болады

; 

ол

 (

нм

) 

өлшенеді

.  

 

Молекула

 

Н

-

Н

 

HCl 

O=O 

N=N 

 

Байланыс

  

ұзындығы

 (

нм

) 

0,074 

0,127 

0,120 

0,10 

 

 

в

) 

Алайда

 

байланыс

 

беріктігінің

 

өлшемі

 

байланыс

 

энергиясы

 

болады

. 

Байланыс

 

энергиясы

 

деп

 

Химиялық

 

байланыс

 

түзілген

 

кезде

 

бөлінетін

 

энергияның

 

орташа

 

шамасын

 

айтамыз

. 

Байланыстың

 

еселігі

 

артқан

 

сайын

 

байланыс

 

энергиясы

 

жоғарылайды

 

байланыс

 

ұзындығы

 

қысқарады

.  

 

с

) 

Химиялық

 

байланыстың

 

қанығуы

  – 

бұл

 

атомның

 

ковалентті

 

байланыстардың

 

шекті

 

санын

 

түзу

 

қабілеті

. 

Мысалы

 

сутегі

 

бір

 

байлаынс

, 

оттегі

 

екі

 

байланыс

, 

бор

 

үш

 

байланыс

 

көміртегі

 

төрттен

 

аспайтын

 

байланыс

 

түзеді

.  

 

д

)

Химиялық

 

байланыстың

 

бағытталуы

, 

бұрышы

 

молекуладағы

 

атомдар

 

ядроларын

 

түзусызықпен

 

қосу

 

арқылы

 

анықтайды

. 

Химиялық

 

байланыстың

 

бағытталуы

  – 

атомдар

 

санына

, 

табиғатына

, 

гибридтелуге

 

тəуелді

 

болады

.  

 

е

) 

Химиялық

 

байланыстың

 

дипольдық

 

моменті

  – 

бұл

 

химиялық

 

байланыстың

 

табиғатын

 

сипаттайды

, 

оң

 

жəне

 

теріс

 

ауырлық

 

центрлерінің

 

ара

 

қашықтығы

  

µ

=e

-

l 

 

Дипольдық

 

момент

 

артқан

 

сайын

 

байланыстың

 

полярлығы

 

артады

.  

Молекулалық

 

орбитальдар

 

əдісі

  (

МО

).

 

МО

 

теориясы

 

бойынша

 

молекула

 

бүтін

 

бір

 

тұтас

 

жүйе

 

деп

 

есептелініп

, 

ондағы

 

күллі

 

электрондар

 

сол

 

молекулаға

 

ортақ

 

деп

 

қарастырылады

. 

Бұл

 

жерде

 

МО

 

əдісінің

 

ВБ

 

əдісінен

 

негізгі

 

айырмашылығын

 

ашып

 

көрсеткен

 

жөн

. 

ВБ

 

əдісі

 

бойынша

 

молекуладағы

 

атомның

 

байланыс

 

түзуге

 

қатысатын

 

орбитальдары

 

жəне

 

сол

 

орбитальдармен

 

сипатталынатын

 

электрондар

 

ғана

 

өзгерістер

 

 

Л

.

Н

. 

Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

жүктеу/скачать 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: