Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы



Pdf көрінісі
бет22/53
Дата23.12.2021
өлшемі2,39 Mb.
#128439
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   53
Байланысты:
umkd (6)

Л

.

Н



Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым



алтыншы

 

 

15 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

орбиталі



 

хлордың


  p 

орбитальдармен

 

қабысып


  sp 

жəне


 

р

-



р

 

байланыс



 

түзілу


 

керек


.  sp  – 

байланыс


 

қысқа


 

əрі


 

əлсіз


, pp – 

байланыс


 

ұзынырақ


 

берік


 

болуы


 

керек


Бірақ


 

тəжірбие


 

бұл


 

екі


 

байланыстың

 

ұзындығы


 

да

 



беріктігі

 

де



 

бірдей


 

екенін


 

көрсетеді

яғни


 

молекула


 

түзілу


 

барысында

 

атомдық


орбиталдар

 

өзгеретінін



 

көрсетеді

.  

Гибридтелу

 

деп

 

атомдық



 

орбитальдардың

 

молекулалық



 

орбитальдар

 

түзілу


 

барысында

 

араласып


 

теңесуін


кеңстіктегі

 

орналасуы



 

мен


 

пішіні


 

жағынан


 

бірдей


 

болуын


 

айтады


Гибридтелудің

 

себебі


 

жеке


  S 

жəне


 

р

 



орбитальдар

 

қатысуының



 

нəтижесінде

 

түзілген


 

байланыстан

 

гибридтелген



 

орбитальдан

 

түзілген


 

Химиялық


 

байланыстың

 

шықтырақ


 

болатынында

.  

ІІ

 - 

негізгі

 

топша

 

элементтерінің



 

қозғалыс


 

күшінде


 

бір


 – S, 

бір


 – 

р

 



орбиталі

 

бары



 

sp 



гибридтелу

 

нəтижесінде



 

пішіндері

 

де

 



энергиялары

 

да



 

бірдей


бір


-

біріне


 180

0

 



бұрышпен

 

орналасқаг



 

орбиталь


 

пайда


 

болады


.  

 

   



 

 

гибр



  

   


 

 

 



 

 

120



0

 

   s, p



2

 

 



мысалы

 BCl


3

 

 



І

V  - 

негізгі

 

топшада



  - 

қозған


 

күйде


 

бір


  –  s, 

үш

  – 



р

 

электрон



 

болады


олар


 

гибридтелгенде

 

тотраэдрдің



 

төбесіне


 

қарай


 

бағытталған

  4-

бұлт


 

түзеді


арасындағы

 

бұрыштары



 109

0

 28. 



Бұған

 

метан



 

СН

4



 – 

молекуласы

 

мысал


 

бола


 

алады


.  

V  - 

негізгі

 

топ


 

элементтерінің

 

үш

 



р

  – 


электроны

 

бар



Гибридтелуге

 

жұп


  s  – 

электрондар

 

да

 



қатысады

бірақ



 

ол

 



байланыс

 

түзуге



 

қатыспайды

гибридтелуге



 

үлесі


 

азаяды


Сондықтан

 

пайда


 

болған


 

тетраэдр


 

сияқты


 

гидридтелген

 

орбитальдің



 

бұрыштары

 

109-


дан

 107 


кішірейеді

Пайда



 

болатын


 

молекуланың

 

кеңістіктегі



 

пішіні


 

пирамида


 

сияқты


 

болады


.  

 

 



Су

 

молекуласының



 

ауытқыған

 

тетраэдрі



 

Галогенсутектер

 

молекулаларының



 

құрылымы


 

 

ДƏРІС



 





тақырыбы



 

Льюис

 

пен

 

Коссель

 

теориялары



Иондық

 

жəне

 

коваленттік

 

байланыстар

 

жөніндегі

 

түсінік



Сутек

 

молекуласының

 

түзілуі

 

тақырыптарын

 

оқытудың

 

əдіснамалық

 

аспектілері

 

Иондық



 

байланыс

Иондық



 

балланыстың

 

бірінші


 

теориясын

 1916 

ж



неміс

 

ғалымы



 

Коссель


 

ұсынды


Оның


 

теориясы


 

бойынша


 

иондық


 

байланыс


 

қарама


-

қарсы


 

зарядталған

 

иондардың



 

электростатикалық

 

тартылысуынан



 

болады


.  


 

Л

.

Н



Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым



алтыншы

 

 

16 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

Коссель



 

теориясы


 

бойынша


 

иондық


 

байланыс


 

қарама


-

қарсы


 

зарядталған

 

иондардың



 

электростатикалық

 

тартылысуынан



 

болады


Коссель


 

теориясының

 

қағидалары



 

мынадай


1.

 



Сыртқы

 

қабатында



  2 

не

 



болмаса

  8 


электроны

 

бар



 

инертті


 

газдар


 

химиялық


 

жағынан


 

өте


 

тұрақты


2.

 



Атомдар

 

молекулаға



 

біріккенде

 

электрон


 

беріп


 

жіберу


не

 



болмаса

 

қосып



 

алу


 

арқылы


 

сыртқы


 

қабаттарын

 

инертті


 

газдардыкіне

 

ұқсатқысы



 

келеді


3.

 



 

Əрекеттесуші

 

атомдардың



 

электронын

 

беріп


 

жібергені

 

оң

 



ион

-

анионға



 

айналады


Түзілген


 

иондар


 

біріне


-

бірі


 

Кулон


 

заңы


 

бойынша


 

тартылысып

иондық


 

байланыс


 

түзіледі


Иондық


 

байланыс


 

қарама


-

қарсы


 

зарядталған

 

иондардың



 

кулон


 

күштері


 

арқылы


 

тартылысуы

 

нəтижесінде



 

түзіледі


Ал

 



кулон

 

күштері



-

қанықпайтын

 

күштер


демек


 

иондық


 

байланыс


 

қанықпаған

 

байланыс




Сутектік

 

байланыс

.

 

Сутектік



 

байланыс


 

кəдімгі


 

Ван


-

дер


-

Валь


 

күштеріне

 

қарағанда



 

беріктеу


 

де



ал

 

химиялық



 

байланысқа

 

қарағанда



 

əлсіз


оның


 

мөлшері


 

жуық


 

мөлшермен

 

12,5-62,76 



кДж

/

моль



 

аралығында

 

боладыСутектік



 

байланыс


 

молекула


 

арасында


 

жəне


 

молекула


 

ішінде


 

түзілуі


 

мүмкін


Осыған


 

сай


 

сутектік


 

байланыс


 

молекула


 

аралық


 

жəне


 

молекула


 

ішіндегі


 

болып


 

бөлінеді




 

Сонымен


 

атомдардың

 

электрон


 

бұлттарының

 

əрекеттесуінде



 

Химиялық


 

байланыс


 

пайда


 

болады


 

екен


Химиялық


 

байланыс


 

ионды


 

болуының


 

бірінші


 

шарты


 

жүйенің


 

төменгі


 

энергэтикалық

 

күйге


 

ауысуы


екінші


 

шарты


 

əрекеттесуші

 

электрондардың



 

спиндерінің

 

қарама


-

қарсы


 

болуы


  – 

яғни


 

электрондық

 

бұлттарының



 

бүркесуі


 

болып


 

табылады


Пайда


 

болған


 

химиялық


 

байланыс


əрекеттесуші

 

элементтердің



 

электртерістіліктеріне

 

байланысты



 

үш

 



түрлі

 

жағдайда



 

бола


 

алады


Біріншіден

егер


 

екі


 

элементтің

 

электр


 

терістігі

 

бірдей


 

болса


 (

Н

2



, O

2

, Cl



2

, N


2

 

т



.

с

.) 



пайда

 

болған



 

молекулалық

 

электрон


 

бұлты


 

екі


 

элементтердің

 

ортасында



 

симетриялы

 

орналасады



.  

Мұндай


 

химиялық


 

байланыс


  – 

полюссіз


 

ковалентті

 

байланыс


 

дейміз


Полюссіз


 

болатын


 

себебі


 

молекулалық

 

оң

 



жəне

 

теріс



 

зарядтарының

  «

ауырлық


 

центірінің

» 

ара


 

қашықтығы

 0-

ге

 



тең

.  


 

 

 



 

 

Молекуланың



 

полюсын


 

анықтау


 

үшін


 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   53




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет