Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы



Pdf көрінісі
бет36/53
Дата23.12.2021
өлшемі2,39 Mb.
#128439
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   53
Байланысты:
umkd (6)

Басылым



алтыншы

 

 

38 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

Алынған



 

теңдеу


 

Оствальдтың

 

сұйылту


 

заңын


 

өрнектейді

Өте


 

сұйылтылмаған

 

əлсіз


 

электролиттердің

 

ерітінділері



 

үшін


 

диссоциациялану

 

дəрежесі


 

бірден


 

өте


 

кіші


 

болғандықтан

, 1-

α

 



деп



 

қабылдауға

 

болады


Онда


 

соңғы


 

теңдеу


 

келесі


 

қарапайым

 

түрге


 

айналады


К =  𝛼


2

с; 


бұдан

 

𝛼 =



¬

-

 (3.2.9. )



 

Бұл


 

қатынастан

 

ерітіндіні



 

сұйылтқанда

 

диссоциациялану



 

дəрежесінің

 

артатындығын



 

көруге


 

болады


Сондықтан

 

есептеулерде



 

электролиттің

 

диссоциациялану



 

дəрежесі


 

мен


 

қатар


 

ерітіндінің

 

концентрациясын



 

да

 



көрсету

 

керек





 

Əлсіз

 

электролиттің

 

диссоциациясына

 

аттас

 

ионның

 

əсері

Əлсіз


 

электролиттің

мысалы


 

аммоний


 

гидроксиді

 

ерітіндісіне



 

құрамында

 

аттас


 

иондары


 

бар


 

аммоний


 

хлоридін


 

қосқанда


 

келесі


 

тепе


-

теңдіктер

 

орын


 

алады


𝑁𝐻

4



𝑂𝐻  ⇆  𝑁𝐻

4

+



+ 𝑂𝐻

𝑁𝐻



4

𝐶𝑙  ⇆  𝑁𝐻

4

+

 + 𝐶𝑙



Аммоний


 

иондарының

 

концентрациясы



 

артқанда


 

олардың


 

гидроксид

 

иондарымен



 

əрекеттесуі

 

толығырақ



 

жүріп


əлсіз


 

аммоний


 

гидроксидінің

 

молекулалары



 

түзіледіде

 

Ле

-



Шателье

 

принципі



 

бойынша


 

тепе


-

теңдік


 

солға


 

қарай


 

ығысады


О

H



иондарының

 

концентрациясы



 

кемігендіктен

 

аммоний


 

гидроксиді

 

өзін


 

əлсіз


 

негіз


 

ретінде


 

көрсетеді

Əлсіз


 

қышқылдардың

 

ерітінділеріне



 

құрамында

 

аттас


 

иондары


 

бар


 

тұзды


 

қосса


олар


 

дəл


 

осындай


 

əсер


 

етеді


Бұл


 

құбылысты

 

химиялық


 

анализде


 

практикалық

 

мақсатта


 

қолданады

мысалы


 

иондарды


 

бөлуде


 

ортаның


 

қышқылдығын

 

өзгерту


 

үшін


Диссоциациялану

 

константасы



 

концентрацияға

 

тəуелді


 

емес


тұрақты


 

шама


ол

 



диссоциациялану

 

дəрежесіне



 

қарағанда

 

электролиттің



 

жалпы


 

сипаттамасы

 

болып


 

табылады


Бұл


 

жағдай


 

тек


 

қана


 

əлсіз


 

электрлиттерге

 

ғана


 

қатысты


Күшті


 

электролиттердің

 

ерітінділерінде



керісінше

иондардың



 

бір


-

бірімен


 

электростатикалық

 

əсерлесуі



 

орын


 

алады


Ионаралық

 

тартылыс


 

күші


 

салдарынан

 

иондардың



 

жылжу


 

мүмкіндігі

 

əлсірейтіндіктен



 

олардың


 

химиялық


 

активтігі

 

төмендейді



Бұл


 

жағдай


 

массалар


 

əрекеттесу

 

заңына


 

қайшылық


 

туғызады


 

жəне


 

ерітіндіні

 

сұйылту


 

барысында

 

диссоциациялану



 

константасы

 

мəні


 

өзгереді




Күшті

 

электролиттердің

 

диссоциациясы

Сонымен


 

массалар


 

əрекеттесу

 

заңын


 

тек


 

қана


 

бейэлектролиттерге

 

жəне


 

сұйытылған

 

əлсіз


 

электролиттерге

 

қолдануға



 

болады


Барлық


 

күшті


 

электролиттер

 

жəне


 

концентрлі

 

əлсіз


 

электролиттер

 

массалар


 

əрекеттесу

 

заңына


 

бағынбайды

Осыған


 

байланысты

 

химиялық


 

тепе


-

теңдік


 

заңдылықтарын

 

қарастырғанда



 

идеалды

 

жəне


 

реалды

 

жүйелерді



 

ажырату


 

керек


Идеалды


 

жүйеде


 

иондар


 

мен


 

молекулаларға

 

оларды


 

қоршаған


 

басқа


 

бөлшектер

 

əсер


 

етпейді


сондықтан

 

олар


 

реакцияларда

 

өзінің


 

химиялық


 

табиғатына

 

ғана


 

сəйкесті


 

қатыса


 

алады


Іс

 



жүзінде

 

идеалды



 

жүйелер


 

кездеспейді

,

оларға


 

тек


 

қана


 

шексіз


 

сұйытылған

 

ерітінділер



 

жақындай


 

алады


Қысым


 

аз

 



болған

 

жағдайда



 

реалды


 

газдың


 

қасиеттері

 

идеалды


 

газдың


 

қасиеттеріне

 

ұқсас


 

болған


 

сияқты


күшті


 

электролиттердің

 

ерітінділерінің



 

қасиеттеріде

 

шексіз


 

сұйылтқанда

 

идеалды


 

ертінділердің

 

қасиеттеріне



 

жақындайды

себебі


 

электростатикалық

 

əсерлесулер



 

жоққа


 

тең


 . 

Реалды


 

жүйелерде

 

иондар


 

мен


 

молекулалар

 

симметриялы



 

орналасып

иондық


 

атмосфера

 

құрайтын


 

иондармен

 

қоршалып


солардың


 

əсерінде


 

болады


Осыған


 

байланысты

 

олардың


 

сипаттары

 

өзгеше


 

болып


эффективті

 

концентрациялары



 

ерітіндідегі

 

нақтылы


 

концентрациядан

 

төмен




Электролиттік

 

диссоциация

 

теориясы



Диссоциациялану

 

теориясы

 

мен

 

константасы

С

.



Аррениустің

 

электролиттік



 

диссоциациялану

 

теориясы


 

бойынша


 

электролиттер

 

деп



 

еріткіштің

 

əсерінен


 

иондарға


 

ыдырап


электрөткізгіштік

 

қасиетке


 

ие

 




 

Л

.

Н



Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым



алтыншы

 

 

39 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

болатын



 

заттарды


 

айтады


Диссоциация

 

нəтижесінде



 

түзілетін

 

иондар


 

ерітіндідегі

 

басқа


 

иондар


 

мен


 

молекулаларға

 

тəуелсіз


əсерлесетін

 

бөлшектер



 

ретінде


 

химиялық


 

жəне


 

электрохимиялық

 

процестерге



 

қатысады


Электролиттік

 

дисоциацияның



 

сипаты


 

негізінен

 

электролиттердегі



 

химиялық


 

байланыстардың

 

полюстілігімен



 

анықталады

Байланыс


 

полюстілігі

 

артқан


 

сайын


 

электролиттер

 

тұрақты


 

жағдайда


 

жеңіл


 

диссоциацияға

 

ұшырайды


Мысалы


,  ROH 

типті


 

қосылыстарда

 

сутектің


 

оттекпен


 

байланысының

 

полюстілігі



 

сутек


 

атомының


 

немесе


 

радикалдың

  R 

табиғатына



 

байланысты

 

өзгереді


дəлірек


 

айтқанда


,  R-O 

и

 



О

-H 


байланыстарының

 

полюстілігіне



 

тəуелді


Айталық


сутек


 

ионына


 

қарағанда

 

тотықсыздандыру



 

қабілеті


 

жоғарырақ

 

болып


 

келетін


 

натрийдің

 

оттек


 

атомымен


 

байланысы

 

күшті


 

полярлы


ал

 



О

-

Н



 

байланысының

 

полярлығы



 

аз



Сондықтан

 

натрий



 

гидроксидінің

 

диссоциациясы



 

ОН



иондарын

 

бөле



 

жүреді


Сулы


 

ерітінділерде

 

ОН

-



иондарының

 

түзілуімен



 

диссоциацияланатын

 

қосылыстарды



 

Аррениус


 

теориясы


 

бойынша


 

негіздер

 

деп



 

атайды


Азот


 

қышқылында

  HONO

2

 



сутек

 

ионының



–  NO

2

 



радикалына

 

қарағанда



 

металдық


 

қасиеті


 

басым


 

болғандықтан

 

О

-



Н

 

байланысы



 

күшті


 

полярлы


 

болып


диссоциация

 

Н



протондарын

 

бөлу



 

жолымен


 

жүреді


Осындай


 

қосылыстар

 

электролиттік



 

диссоциациялану

 

теориясының



 

бойынша


 

қышқылдар

 

деп


 

аталады


Егер


  R 

радикалының

 

химиялық


 

қасиеті


 

сутекке


 

жақын


 

болса


диссоциация

 

нəтижесінде



 

Н

+



ОН



иондарыда

 

бөлініп



 

шығуы


 

мүмкін


мысалы


алюминий


 

гидроксиді

 

Al(OH)


3

Мұндай



 

қосылыстарды

 

амфотерлі

 

немесе

 

амфолиттер

 

деп



 

атайды


Электролиттерді

 

күшті


орташа


əлсіз


 

деп


 

жіктейді


2-

кесте



Электролиттердің

 

жіктелуі


 



Күшті

 

электролиттер



 

Əлсіз


 

электролиттер

 



Бейорганикалық



 

қышқылдар

: HNO

3



HCl, HI, HClO

4

, H



2

SO

4



, HBr, HClO

3



органикалық

 

сульфаттар



 RSO

3



Бейорганикалық

 

қышқылдар



H

2



CO

3

, HCN, H



2

SO

3



, H

3

BO



3

, H


2

S, 


H

3

PO



4

, H


2

SiO


3

, HNO


2

 



Сілтілік

 

жəне



 

сілтілік


 

жер


 

металдарының

 

гидроксидтері



: KOH, 

NaOH, Sr(OH)

2

, Ca(OH)


2

 

Органикалық



 

қышқылдар

(

көпшілігі



): HCOOH, 

CH

3



COOH, CH

3

CH



2

COOH, 


CH

3

(CH



2

)

2



COOH, HOOCCH(OH), 

CH(OH)COOH 

жəне

 

т



.

б



Бейорганикалық

 

қышқылдардың



 

тұздары


: KCl, KNO

3

, NaCl, NaNO



3

K



2

SO

4



, NaSO

4

, CaCl



2

, BaCl


2

, Ba(NO


3

)



Аммоний

 

гидроксиді



 NH

4

OH 



жəне

 

көпшілік



 

органикалық

 

негіздер


C

6



H

5

NH



2

, NH


4

OH, (C


6

H

5



)

2

NH, 



CO(NH)

2

, C



10

H

7



NH

2

, CS(NH



2

)

2



жəне

 

т



.

б



 

Тұздар



: Cd(CN)

2

, Zn(CN)



2

Hg(SCN)



2

, HgCl


2

Hg(CN)



2

,Fe(SCN)


3

,CdI


2

 

 



Күшті

 

электролиттердің



 

сулы


 

ерітінділерінде

 

тек


 

қана


 

сольватталған

  (

еріткіш


 

ретінде


 

су

 



болса

 

гидратталған



катиондар

 

мен


 

аниондар


 

жүреді


 

жəне


 

еріген


 

зат


 

молекула


 

күйінде


 

болмайды


Əлсіз


 

электролиттердің

 

сулы


 

ерітінділерінде

 

гидратталған



 

иондар


 

мен


 

қатар


 

еріген


 

заттың


 

диссоциацияланбаған

 

молекулалары



 

бірге


 

жүреді


Бірақ


 

күшті


 

электролиттердің

 

сулы


 

емес


 

ерітінділерде

 

толық


 

диссоциацияланбайды

себебі


 

сулы


 

емес


 

еріткіштердің

 

молекулаларының



 

полярлығы

 

суға


 

қарағанда

 

төмен




 


 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   53




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет