Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы



Pdf көрінісі
бет34/53
Дата23.12.2021
өлшемі2,39 Mb.
#128439
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   53
Байланысты:
umkd (6)

Л

.

Н



Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым



алтыншы

 

 

35 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

Қолдануға



 

ыңғайлы


 

болуүшін


 

К

 



орнына

 

көбінесе



 

тепе


теңдік


 

константасының

 

көрсеткішін



 (

функцию


 

р

), 



тепе

теңдік



 

константасының

 

кері


 

мəнін


 

қолданады

 : 

рК

= -lgK 



Егер

 

рК



>0, 

онда


 

кері


 

реакция


рК

< 0 – 

тура

 

реакция



 

жүреді


Тепе


теңдік


 

константасы

 

химиялық


 

тепе


теңдік


 

кезінде


 

белгілі


 

қатынаста

 

болатын


 

əрекеттесуші

 

заттар


 

мен


 

реакция


 

өнімдерінің

 

концентрациясын



 

байланыстырады

Концентрация



 

қатынасы


 

кейбір


 

факторлар

 

əсерінен


 

өзгереді


температура

қысым


  (

егер


 

системада

 

газ


 

тəрізді


 

зат


 

болса


немесе


 

бір


 

компоненттің

 

жалпы


 

концентрациясы

 

əсерінен


Бұл


 

өзгерістерді

 

Ле

-



Шателье

 

принципіне



 

сүйеніп


 

сапалы


 

түрде


 

айтуға


 

болады




химиялық

 

тепе



теңдік



 

барлық

 

уақытта

 

өзіне



қарсы

 

əсер

 

ететін

 

жаққа

 

қарай

 

бағытталады



Химиялық

 

анализдегі

 

тепе

-

теңдіктердің

 

типтері

Химиялық


 

анализде


 

қолданылатын

 

реакциялардың



 

көбі


 

қайтымды


 

болуына


 

байланысты

 

аналитикалық



 

химияның


 

теориясы


 

химиялық


 

тепе


-

теңдік


 

заңдылықтарына

 

негізделген



Қарама


-

қарсы


 

екі


 

бағытта


 

жүретін


 

реакцияларды

 

келесі


 

процестерде

 

байқауға


 

болады


тұну


-

еру


нейтралдану

гидролиздену



тотығу


-

тотықсыздану

 

жəне


 

т



б

Мысалы



натрий


 

ацетатының

 

гидролиздену



 

процессі


 

басталуымен

 

бейтараптану



 

кері


 

процессі


 

іле


 

туындап


орын


 

алып


 

отырады


𝐶𝐻

3



𝐶𝑂𝑂𝐻  +  𝑁𝑎𝑂𝐻 → 𝐶𝐻

3

𝐶𝑂𝑂𝑁𝑎  +  𝐻𝑂𝐻



 

(4.1) 


Сондықтан

 

аталған



 

реакциялар

 

қарама


-

қарсы


 

бағыт


 

белгісі


 

арқылы


 

жазылады


𝐶𝐻

3



𝐶𝑂𝑂𝑁𝑎  +  𝐻𝑂𝐻  ⇆  𝐶𝐻

3

𝐶𝑂𝑂𝐻  +  𝑁𝑎𝑂𝐻



 

(4.2) 


Аналитикалық

 

реакцияларды



 

əдетте


 

төменде


 

келтірілген

 

типтердің



 

біреуіне


 

жатқызады

АВ ⇆  А + В (а)



 

 А + В  ⇆  С (б)

 

 (4.3) 


А + В  ⇆  С + 𝐷  в

 

Диссоциациялану



 

реакцияларының

 

бірінші


 

типіне


  (

а



типтес

 

реакцияларды



 

жатқызады

тұнбалардың



 

еруі


 

жəне


 

əлсіз


 

электролиттердің

 

диссоциациялануы



.

Екінші


 

типке


 (

б



комплексті

 

қосылыстардың



 

түзілу


 , 

ал

 



үшінші

 

типке



 (

в

) - 



тотығу

-

тотықсыздану



гидролиздену

 

реакцияларын



 

жатқызады



 

С

.



Аррениустің

 

электролиттік



 

диссоциациялану

 

теориясы


 

бойынша


 

электролиттер

 

деп



 

еріткіштің

 

əсерінен


 

иондарға


 

ыдырап


электрөткізгіштік

 

қасиетке


 

ие

 



болатын

 

заттарды



 

айтады


Диссоциация

 

нəтижесінде



 

түзілетін

 

иондар


 

ерітіндідегі

 

басқа


 

иондар


 

мен


 

молекулаларға

 

тəуелсіз


əсерлесетін

 

бөлшектер



 

ретінде


 

химиялық


 

жəне


 

электрохимиялық

 

процестерге



 

қатысады


Электролиттік

 

дисоциацияның



 

сипаты


 

негізінен

 

электролиттердегі



 

химиялық


 

байланыстардың

 

полюстілігімен



 

анықталады

Байланыс


 

полюстілігі

 

артқан


 

сайын


 

электролиттер

 

тұрақты


 

жағдайда


 

жеңіл


 

диссоциацияға

 

ұшырайды


Мысалы


,  ROH 

типті


 

қосылыстарда

 

сутектің


 

оттекпен


 

байланысының

 

полюстілігі



 

сутек


 

атомының


 

немесе


 

радикалдың

  R 

табиғатына



 

байланысты

 

өзгереді


дəлірек


 

айтқанда


,  R-O 

и

 



О

-H 


байланыстарының

 

полюстілігіне



 

тəуелді


Айталық


сутек


 

ионына


 

қарағанда

 

тотықсыздандыру



 

қабілеті


 

жоғарырақ

 

болып


 

келетін


 

натрийдің

 

оттек


 

атомымен


 

байланысы

 

күшті


 

полярлы


ал

 



О

-

Н



 

байланысының

 

полярлығы



 

аз



Сондықтан

 

натрий



 

гидроксидінің

 

диссоциациясы



 

ОН



иондарын

 

бөле



 

жүреді


Сулы


 

ерітінділерде

 

ОН

-



иондарының

 

түзілуімен



 

диссоциацияланатын

 

қосылыстарды



 

Аррениус


 

теориясы


 

бойынша


 

негіздер

 

деп



 

атайды


.

 

Азот


 

қышқылында

  HONO

2

 



сутек

 

ионының



–  NO

2

 



радикалына

 

қарағанда



 

металдық


 

қасиеті


 

басым


 

болғандықтан

 

О

-



Н

 

байланысы



 

күшті


 

полярлы


 

болып


диссоциация

 

Н



протондарын

 

бөлу



 

жолымен


 

жүреді


Осындай


 

қосылыстар

 

электролиттік



 

диссоциациялану

 

теориясының



 

бойынша


 

қышқылдар

 

деп


 

аталады





 

Л

.

Н



Гумилев

 

атындағы

 

Еуразия

 

ұлттық

 

университеті

 

Пəннің

 

оқу

-

əдістемелік

 

кешені

 

Басылым



алтыншы

 

 

36 



ЕҰУ

 

Ф



 703-08-16. 

Пəннің


 

оқу


-

əдістемелік

 

кешені


Алтыншы


 

басылым


 

 

Егер



  R 

радикалының

 

химиялық


 

қасиеті


 

сутекке


 

жақын


 

болса


диссоциация

 

нəтижесінде



 

Н

+



ОН



иондарыда

 

бөлініп



 

шығуы


 

мүмкін


мысалы


алюминий


 

гидроксиді

 

Al(OH)


3

Мұндай



 

қосылыстарды

 

амфотерлі

 

немесе

 

амфолиттер

 

деп



 

атайды


Электролиттерді

 

күшті


орташа


əлсіз


 

деп


 

жіктейді


 

Электролиттердің



 

жіктелуі


 



Күшті

 

электролиттер



 

Əлсіз


 

электролиттер

 



Бейорганикалық



 

қышқылдар

: HNO

3



HCl, HI, HClO

4

, H



2

SO

4



, HBr, HClO

3



органикалық

 

сульфаттар



 RSO

3



Бейорганикалық

 

қышқылдар



: H

2

CO



3

HCN, H



2

SO

3



, H

3

BO



3

, H


2

S, H


3

PO

4



H

2



SiO

3

, HNO



2

 



Сілтілік

 

жəне



 

сілтілік


 

жер


 

металдарының

 

гидроксидтері



: KOH, 

NaOH, Sr(OH)

2

, Ca(OH)


2

 

Органикалық



 

қышқылдар

(

көпшілігі



): 

HCOOH, CH

3

COOH, CH


3

CH

2



COOH, 

CH

3



(CH

2

)



2

COOH, HOOCCH(OH), 

CH(OH)COOH 

жəне


 

т

.



б



Бейорганикалық

 

қышқылдардың



 

тұздары


: KCl, KNO

3

, NaCl, NaNO



3

K



2

SO

4



, NaSO

4

, CaCl



2

, BaCl


2

, Ba(NO


3

)



Аммоний

 

гидроксиді



 NH

4

OH 



жəне

 

көпшілік



 

органикалық

 

негіздер


C

6



H

5

NH



2

, NH


4

OH, (C


6

H

5



)

2

NH, CO(NH)



2

C



10

H

7



NH

2

, CS(NH



2

)

2



жəне

 

т



.

б



 

Тұздар



: Cd(CN)

2

, Zn(CN)



2

, Hg(SCN)

2



HgCl



2

, Hg(CN)


2

,Fe(SCN)


3

,CdI


2

 

 



Күшті

 

электролиттердің



 

сулы


 

ерітінділерінде

 

тек


 

қана


 

сольватталған

  (

еріткіш


 

ретінде


 

су

 



болса

 

гидратталған



катиондар

 

мен


 

аниондар


 

жүреді


 

жəне


 

еріген


 

зат


 

молекула


 

күйінде


 

болмайды


Əлсіз


 

электролиттердің

 

сулы


 

ерітінділерінде

 

гидратталған



 

иондар


 

мен


 

қатар


 

еріген


 

заттың


 

диссоциацияланбаған

 

молекулалары



 

бірге


 

жүреді


Бірақ


 

күшті


 

электролиттердің

 

сулы


 

емес


 

ерітінділерде

 

толық


 

диссоциацияланбайды

себебі


 

сулы


 

емес


 

еріткіштердің

 

молекулаларының



 

полярлығы

 

суға


 

қарағанда

 

төмен






Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   53




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет