Жасампаздық қиырында
жүктеу/скачать 406,43 Kb.
|
| КЕМЕДЕГІ АРПАЛЫС
Бұл кезде алапат кеме ішіндегі қазақ ғарышкерлері де қарап қалмаған еді. Олар да кемеден шыгудың әрекетіне кіріскен. Басқа амал қалмаган да еді. Көз алдарындағы ғажайып ғаламшарға қызыға қарағандары қашан. «Әттең, кішкентай, мына алапат кеме қона алмайды, әйтпесе, қонып, та- маша қалаларын аралап, елмен тілдесіп, табигатынан Жер табиғатынан алгандай лэззат алар едік-ау» деп ойлаған ғарышкерлердің армандары да енді тап бір періштелердің құлақгарына жете қалғандай орындала кеткен. Ал мына өздері Жерден мініп ұшып шыққан алапат кеме енді бейнебір бұл ғаламшардың тап Ай сияқты мәңгілік серігіне айналып бара жатқандай. Жердің сол жалғыз табиғи серігі Айды да бір кездері ғалымдар әлдебір мәдени дамуы жоғары адамдардың қолымен жасалған алапат бір жұлдызаралық кемесі емес пе екен деп те болжалдаған. Бірақ Ай олай болып шыққан жоқ. Оның есесіне, енді мына өздері Жерден ұшып келген алапат кеме тап сол Айдың өзіндей болып қалған. Кеменің пішіні де шар тәрізді. Ал сырт қабырғасы ұшу барысында жол-жөнекей соқтыққан ірілі-ұсақты мың-сан майда қазаншұңқырлар пайда болған. Егер өздері бұрынғы алып адам күйлерінде болғанда, кеме қабырғаларында пайда болған осы мың-сан майда қазаншұңқырлар жай бір жыпырлаған бедер сияқтанып байқалмаған да болар еді. Енді ұлудай адам дәрежесіне дейін кішірейген соң-ақ ол қазаншұңқырлар адырайып-адырайып шыға келген. Кіп-кішкентай жұлдыз ғана деп санаған жұлдыз да енді Күн жүйесіндегі Күннің тап өзіндей болып қалған. Ғалым-ғарышкерлер енді ұлудай адам деген адамды да алақандарына ала алмайды. Өйткені ол енді өздерімен тең дәрежелес. Кеме ішіндегі тіршілік үшін басталған арпалыста ол ғарышкерлерге көптеген ақыл-кеңестер де берген. Тек ол ма, ұлудай адамға кішірейген соң көру қабілеті де, есту қабілеті де өзгерген. Бұрын естімеген дыбыстарын енді ап-анық естиді. Бұрын көре алмағандарын енді ап-анық естиді. Қысқасы, ұлудай деген адам, енді бәрін де тез біліп алатын қабілетке ие болды. Осыдан кейін-ақ ол ғарышкерлермен тең дәрежеге жеткен. Бұл кезге днйін ұлудай адам көптеген нәрселерді айтатын дәрежеге жеткен. Бұл кезге дейін ұлудай ғалым-ғарышкерлердің алыптықтарынан қорқып, бар білетін нәрсе ішінде жасырып келген екен, енді ол бәрін де жасырмай тусіндіруге көшкен. Сырттағылармен байланыс ұстаудың әрекетіне кіріскен. Тек енді алапат кеменің люктерін ашуға үлкен күш те керек еді. Оған сығылу қысымы да қосылып тұр. Оны ұлудай адам бұдан бұрын да сезген. Бірақ ол; «Бәлкім, бұл сығылу өзге жұлдыз жүйесінен келген алып адамдарга әсер ете қоймас» деп те ойлаған. Енді теңелген соң алдағы тағдырлары да, тіршіліктері де ортақ сияқтанған. Сырттағылар әлі де болса кемелеріндегі қуатты қаруларынан кеме қабырғасына қарай оқ жаудырып жатты. Ондай атқылаулар алып адам кездерінде түн қоңыздарының байқамай жанып түрған шамға ұшып келіп соқтыққандарындай ғана әсер беретін. Енді әрбір жарылыс жанар таулар атылғандай қорқыныш тудырады. Ғалым-ғарышкерлер алғашында ол жарылыстардан қатты сескеніп те қалған-ды. Кейіннен үйреніп те кетті Себебі, өздері Айдың ішкі жағындағы ғарышкерлер қалаларында талай рет болған. Сонда жүргенде де Ай бетінедегі түрлі техникалардан болған дүрсіл мен жанартау атқылаулары, аспаннан түскен метеориттердің соққысы алапат деген Ай денесін дірілдетіп жібергендей болатын. Сондай бір күндерді де кезінде бастарынан кешкен ғалым-ғарышкерлер кеме ішінде тіршілік үшін ерекше бөлек бір апалысқа көшкен еді. Ұлудай адам деген жаңа атқа ие болса да намыстары бойларында еді. Ұлудай адам да тынымсыз. Ол да бұл қиындықты жеңудің жолын іздеуде. Бұдан бұрынғы алып ғарышкерлердің өздерінің бір табандарының өзі қанша жерді жабатын еді. Енді сол табан басатын жердің өзін бұлар біршама уақытта жүріп өтеді. Кішіреюдің басты бір мәні де осында. Бірақ адам болған соң, саналы болған соң, қанша кішірейсе де жылдам қозғалады, жәндіктерден гөрі саналы да айлалы түрлі әрекеттер жасайды. Бұл, болса да, саналылықтың құдіретінен еді. Тәкен ештемеден сасқан жоқ. Ол алдағы жақсылықтан да үмітін үзбеген. Мұндай жағдайда, табандылық пен батылдық керек. Егер кішіреймеген болса, сол баяғысынша жүрсе, онда мәселе басқаша болар еді. Ал қазір, ең бір қарапайым әрекет-кеменің есігін ашудың өзі де қаншама қиынға соғып жатыр. Хайуанттар болса да мұндай жағдайда дәл саналы адам сияқты өздерін өздері айламен қорғай бермейді. Ал адам баласы күш жағынан кем болса да сол айла-әдісімен небір күштіні оп-оңай жеңе алады. Адам болып жатқан нәрсенің бәрін де санамен саралайды, әрекетті ақылдасып жасайды, ал хайуанат бейшаралар болса да ондайға жоқ. Егер енді басқа бір жұлдыз жүйелерінен кәдімгідей адамдар осында келе қалса да ғалым-ғарышкерлердің мына күйлеріне еріксіз таңданар еді. Бұлардың басты қайғылары да сығылу аймағында ұзақ қалып қойғандары. Сол қателік ешқайсысының да көкейінен кетер емес енді. Айла мен ақыл бәрінде де бар. Тек соны орынды қолдана білсе. Барлық жүйе де алып кездеріндегідей көз алдарына елестеген. Басқасын былай қойғанда, енді өздерінің де тамақ ішетін ыдыс-аяқтары мен қасықтары ұлғайып кеткендей. Ендігі бар үміттері де сырттағыларда еді. Тәкен осының бәрін ой-елегінен өткізсе де, іштей әбіржи қойған жоқ. Қайта бұрынғысынан да ширай түскен. Бәрі де күш-қуаттарын жинап, сырттағылармен тіл табысудың жолын іздеуде. Тек олармен тез тіл табыстыра қоятын құралдың қолдарында жоқтығы. Ол енді қайдан бола қойсын. Ондай құрал енді ғаламшардағыларда ғана болмақ. Сырттағылар енді өздерінің қандай да бір құралдарымен алапат кеменің кіріп-шығар есігінің кілттенген жерінен саңылау жасауды мақсат тұтқандай. Басқа амал да қалмаған сияқты. Кеме қабырғасын бүлдіруге тағы болмайды. Бұл енді осы ғаламшардың ең жақын және мәңгілік тұрақты серігіне айналмақ. Ғалым-ғарышкерлер оны болса да біледі. Олар ашық қалған есіктер арқылы емін-еркін өтіп жүрді. Өздері кішіреймей тұрған кездегі табиғат бұрышындай музейі де енді тап сол оранжерея бөлімінің өзіндей болып ұлғайып-ақ кеткендей. Егер осы бойда Жерге қайта оралар күн туса, ондағы табиғат та ғаламат бір әлемге айналып кетер еді. Өздері үшін оның шегі де болмақ емес. Ондағы бір кездегі өздеріндей адамдарға тап бір ұлудай адам болып көрінбек те. Мұндай әлемге тап боламыз деп, мұндай күйге түсеміз деп ешқайсысы да ойламаған. Жер ғаламшарындағы туыстарынан тараған ұрпақтардың ұрпақтары да енді ешқайсысын елей қоймас. Тәкен де бұл жағын ойлап, оны көз алдына елестетпей қалмаған. Бірақ, амалдары қанша, болар іс болды. Ендігі қолдан келер шара біреу ғана. Ол мына сығылу аймағынан қалай дегенде де ығысып шығу. Тек осы әрекет қана өздерін бар қиындық пен құбылыстан құтқаратын сияқты. Тәкен өзі бастап қайтадан хайуанаттар бөліміне келді. Оған кірер есік әлі де сол жабық күйінде еді. Оны біліп тұрса да, оны қалай дегенде де ашу бірінші міндет еді. Бұл есік әншейінде жақындаған бетте өздігінен ашыла кететін. Қазір бәрі де ұлудай ғана адам қалпына түскен соң да есік те бір кең даланың ғаламат бір қақпасындай болып тұр. Ғарышкерлерге енді есікті ашатын жүйелерді іске қосатын қосымша түймені басудың айла- тәсілін ойлап табуға тура келеді. Өздері бұрынғы қалыптарында болған кезде ол кіп-кішкентай ғана ноқат болатын. Енді ол үлкен бір дөңгелек зат. Ал оны басуға ешқайсысының да шамасы келер емес. Жақындай бергенде іске қосылып, есікті ашатын автомат жүйеге де белгілі сапмақ қажет. Ол жүйе есіктің астыңғы жағына орнатылған. Ал өздерінің ендігі салмақтары түйменің салмағына да тұрмайды. Мұндай да әлсіздік пен пәрменсіздік болады деп кім ойлаған. Енді бәрін де бастарынан кешулеріне тура келіп тұр. Ғалым-ғарышкерлер бұл өмірде дәл мұндай дәрменсіздікті сезініп көрген емес-ті. Ал мына жағдай адам баласының басына бермейтін жағдай. Ештемеге де әлі келмеушіліктен өткен бейшаралық бар ма екен, бұл дүниеде. Жерде жүргенде өздері жер бетінде әрең қозғалған ұлулар мен жыбырлай жүгіретін құмырсқаларға ес бөліп пе еді? Ұлу, құмырсқа және тағы басқадай көзге еленбейтін, сөйте тұра өздерінше қызу тіршілік кешетін жәндіктерді үлкен адамдар түгілі кішкентай балалар да елемейтін. Кей балалар оны алақанына сапып ойын-ермек те ететін. Енді өздері де тап сондай бір күйге көшкендей. Тек бір жақсысы, бұл жұлдыз жүйесіндегілер де тап өздеріндей кішкентайлар. Егер бұлай өздерінің бұрынғы қалыптағыларындай болса, онда өздері тап сол Жер ғаламшарындағыдай кейбір балалардың ойыншығына айналар еді. Ғалым-ғарышкерлердің көңілдерін сәл де болса орнықтырған да осы еді. Оның үстіне айнала- төңірек кеңістіктің бәрі де тап сол Күн жүйесіндегі кеңістікке айналып шыға келгендей. Бәрі де енді өздерінің осы үлкендіктеріне сай жаратыла салған тәрізді де. Осыдан шамалы уақыт бұрын ғана ұлудай адамдарға «Күллі ғаламшарлар мен жұлдыздар жүйелері қалай жоғалар екен?» деген сұрақтарына ғалым-ғарышкерлер енді жауап іздеп те әуре болмады. Енді бәрін де өз көздерімен көріп, түсініп, түйсініп, сезініп тұр. Тәкен енді уақыт жоғалтпастан үлкен түйменің үстіне шығып, олай- былай тынымсыз жүгіріп, секіріп-секіріп, оны қозғалтуға тырысып бақты. Бірақ түйедей түйме енді былқ етер емес. Енді оның үстіне геолог азамат, химик Сәлмен, астрофизик Сәрсенбі, биолог Жақан, философ Сейдолла да шыққан. Ұлудай адам болса да жандарында. Түйме тырс еткен жоқ. Бәрінің салмағы жиналып, кәдімгі адамның саусақпен бір басқан күшіне жетпеді. Жетпек түгілі жақындамады да. Сырттағы ғаламшарлықтардың әрекеттері де тап осыған ұқсас еді. Тек олардың кемелеріне орнатылған өздерінен жүз есе, мың есе қуатты қарулары бар. Оларды қолданса, әрине, осы кезге дейін бір әрекет жасалған да болар еді. Бірақ мына кеменің экипажын тірі сақтау тағы қажет. Тәкен де, серіктері де оны жақсы түсінген. Ал бір жағы іште, бір жағы сыртта болып, бір-біріне жете алмай, бір бірімен ауызба ауыз тілдесе алмай жүргендерінің де жақсылығы жоқ-ты. Сондықтан да ғалым-ғарышкерлер бар күш-жігерлерін жұмсап, мына алапат кемеден кеңістікке шығуды көздеді. Егер сырттағылар көмектеспесе, кемелеріне мінгізіп алып кетпесе, онда бұл кемеден кеңістікке шығу да қауіп. Бұрынғыдай скафандрлары мен скафандр-мотоциклдері жоқ. Онсыз сыртқа шыққан бойда тіл тартпай мерт болары сөзсіз. Күтпеген жерден осындай қиын жағдайга түсті ғарышкерлер. Арпалысқаны сол, ат шаптырым алаңдай көрінетін дәліздің бойымен әрі де, бері тынымсыз жүгірумен болды. Бар әрекеттері сол. Ұлудай жәндіктерден басты айырмашылықтары да осы. Басқа қандай әрекет, қандай амал болсын. Өздерінің саусақтарының күшімен ғана басқарылатын кемедегі күллі жүйелер де енді иесіз қалғандай. Ақыр аяғында кеменің бөлімдеріне де өте алмаған. Кеменің бөлім бөлімдеріндегі есіктер тығыз жабылады, олар арқылы тіпті, ауаның өзі де өтпейді. Енді хайуанаттар бөлімінде нендей жағдайдың болып жатқаны да белгісіз еді. Олардың да тап өздері сияқты кішірейіп кеткендері белгілі. Әйтпесе, олар әлдеқашан-ақ есікті соққылар еді. Бір дыбысын берер еді. Ғалым-ғарышкерлер есікті аша алмаған соң қайтадан дәліз бойымен жүгіре басып басқару пульті бар басқы бөлімге келді. Кеменің иллюминаторы да енді бұрынғыдай емес, бейнебір теңі: айдынындай кең еді. Оның ана шеті мен мына шетіне жетудің өзіне де уақыт керек. Ал бұл сәтке дейін ол небәрі адам бойындай ғана болатын. Тәкен енді өзін қоярға жер таппады. Егер кеме ішінде оттегі мол бол маса, тіршіліктері де қиындамақ. Оның әлі де болса барына да шүкір. Кемедегі ол оттегі енді тіп-титтей болған өздерінің бүкіл өмірлеріне жетеді. Сол сияқты енді тамақ та жеткілікті болмақ. Тек кемедегі ол тағамдарды сақтайтын жүйелер қалыпты жұмыс жасап тұрса болғаны. Бұл жағдайді сырттағылар да сезеді. Бірақ оларды толғандырған басқа да нәрселер бар сияқты. Ол сығылу еді. Тәкен оны сезген. Адам баласының өз қабілетінен айырылып қалғаны кімге қуаныш. Енді қауіп пен қатер деген әрбір минут сайын күшейіп те бара жатқандай болады. Ғарышкерлерге енді шынымен-ақ басқаның көмегі керек. Тәкен енді ұлудай адаммен ақылдасуын жиілетті. Енді дыбысты күшейтетін құралдың да қажеті бола қоймаған. Кей кездері Тәкен ұлудай адаммен ымдап та тілдеседі. Бұл әрекет адам баласының сонау алғашқы адам болып қалыптаса бастаған сәтінен қолданылған әдісті. Оның да пайдасы тие бастағандай. Оның нағыз күні де туған. Ұлудай адам ыммен тілдесуге өте шебер болып шықты. Ұлудай адам енді бірде үлкен иллюминатордың алдына барып, сәл көтеріле ұшып, сырттағы ғаламшарлықтарға ыммен әлденені түсіндіріп үлгереді. Сырттағылар да онысын түсініп, кемелерімен кейде қона салып, іштегі ұлудай адамның ымдағандарын түсінетіндерін білдіреді. Содан соң қайтадан ұшып кетеді. Бәрі де тілдесу мен түсінісудің нағыз әрекетіне көшкен. Екі жағы да солай. Басқа қандай әрекет жасай алсын. жүктеу/скачать 406,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|