Жазылу жолдары

9
Бұл нені білдіреді?
Мұғалім суретті қолда
-
ну арқылы қабылдау
-
дың әртүрін қатымтыра 
алады. Бұл жұмыс ви
-
зуал қабілеттілер үшін 
тиімді.
2. Ар
-
гумент, 
факт.
Ана
-
лиз/
Интер
-
прета
-
ция
- 8 са-
ғат
2.1 Тезис 
және пікір
• Гендік ин
-
женерияның 
тағамдарға 
қандай әсері 
бар? 
• Онлайн 
достықтың 
тиімділігі 
туралы не 
айтар едіңіз?
• Әлемді сая-
хаттау адам 
өміріне және 
оның тұлға
-
лық болмы
-
сына қалай 
әсер етеді?
• Компьютер
-
лік ойындар
-
дың бала
-
ларға зияны 
бар ма?
«Бір айналым сөйлесу» 
стратегиясы. 
Топ жұмысы:
1. Топ мүшелерінің 
эсселерін сағат тілі 
бағытымен айналдыра 
отырып оқып, танысып 
шығады. 
2. Топ атынан шығары
-
латын эссеге жұмыстар
-
ды іріктейді.
3. Бір эссені топ атынан 
ұсыну.
2
2.2 Пікір және 
аргумент
2
2.3 Аргумент 
және факт
2
2.4 Анализ/
интерпре
-
тация
2
3. Эссе 
түрлері 
және 
жазу 
тәсіл
-
дері
- 13 
са ғат
3.1 Эссе түр
-
лері
• Әлеумет
-
тік медиа 
ата-аналар 
мен балалар 
арасындағы 
қарым-қаты
-
насқа әсер 
ете ме?
Мұғалім оқушылар 
жұмыстарын бастамай 
тұрып, олармен бірге 
жазу тәсілдерін талқы
-
лайды. 
Қабілеттері әр түрлі 
оқушылар жұптасуы 
қажет.
1

10
3.2 Жазу тә-
сілдері. 
Дәлелдеп 
жазу
• Ғаламтор
-
дың адамдар 
интеллектісі
-
не әсері тура
-
лы сипаттап 
жазыңыз.
Мұғалім бүкіл сыныпқа 
бір не бірнеше жазу 
тәсілін беруі мүмкін 
немесе оқушыларға өз 
таңдауларын жасауға 
мүмкіндік бере алады. 
Бұл бөлімде мұғалім 
оқушыға бірнеше кері 
байланыс беру арқылы 
жазу тәсілдерін меңгер
-
те алады.
3
3.3 Талдап, 
сараптап 
жазу
3
3.4 Баяндап 
жазу
2
3.5 Сипаттап 
жазу
3
3.6 Эссе 
жа зуда 
қолданы
-
латын сөз 
ора лым-
дары
1
4. Бе-
кіту 
- 2 са-
ғат
4.1 Олимпиа
-
да сағаты
Мұғалім 
эссе түрлері 
мен тақы
-
рыптарын 
құрастырады. 
Олимпиада 
ережесін 
жазады.
Мұғалімнің шығар
-
машылық жоспар
-
лауына байланысты 
өткізіледі.
1
4.2 Олимпиа
-
да қоры
-
тындысы
1

11
І БӨЛІМ
 № 1 - сабақ. Эссе туралы түсінік
Нұсқаулық
Мұғалімге
Оқушыға
Оқушыларға:
1. - Балалар, мына гүлге қараңы
-
здаршы, - деп гүлге көңіл аудар
-
тады. 
2. – Осы гүл туралы жазыңдаршы. 
3. Уақыт – 5 минут. [3.5] 
1. Оқушылар гүлге қарайды, ой
-
ланады.
2. Гүл туралы 5 минут жазады. 

12
Мұғалім
содан кейін оларға мы
-
надай сұрақтар қояды.
Оқушы
сұрақтар бойынша ойла
-
нып, екінші рет жазады.
• Гүлге қарағанда сен қандай 
сезімде болдың?
• Ол сенің есіңе не түсірді?
• Бұл гүл басқа нәрсеге ұқсай ма?
• Гүлдің сөйлейтін, ойлайтын 
мүмкіндіктері болса, сен оған не 
айтар едің? 6-бет 
Оқушы екінші рет осылай жазуы мүмкін ...

13
Мұғалім
оқушылар жұмысынан 
сыни ойлау, сыни қабылдау, са
-
раптау, талдау және оған негіз із
-
деу, қорытындылау бар-жоқтығы
-
на мән береді.
Оқушы
бірінші жұмысы мен екін
-
ші жұмысын салыстырады. Қай 
жұмысты жазғанда көбірек ой
-
ланды? Қайсысын жазу қиындық 
туғызды? Неге? Осы сұрақтарға 
ойланып, екі жұмысын салысты
-
рып талдайды.
Мұғалімге көмек (үлгі)
Салыстырды
 
Қиялдады
 
Сараптады

14
Бұл - эссе жазудың сыни ойлаумен, сыни қабылдаумен тығыз бай
-
ланысты екенін көрсетеді, сондықтан, ең бірінші, оқушының сыни 
ойлау, өз көзқарасын таныту, талдау, сараптау, бағалау дағдыларын 
жетілдіру керек. Кез келген ақпаратты сыни көқараспен талдай оқуға 
бағыттаған жөн.
Мұғалім мысал ретінде келтіре алады.
СЫНИ ОЙ, СЫНИ ҚАБЫЛДАУ
Сыни ойлау – көргенді, естігенді, оқығанды сыни қабылдау. Ки
-
ноға барған сәттеріңізді, кино көрген кездегі сезім-түйсіктеріңізді 
естеріңізге түсіріңіздер. Рөлдегі актерлермен бірге қуандыңыз, қай
-
ғырдыңыз, қиналдыңыз, өкіндіңіз, қапаландыңыз, ашуландыңыз. 
Сонымен қоса, кино кейіпкерлерінің біріне сүйсіндіңіз, біріне рен
-
жідіңіз, бірін құшақтағыңыз келіп, мейірлендіңіз, тіпті, біріне жекіп 
тастағыңыз да келді. Қоюшы режиссёрге де айтар сөзіңіз бар. Неге 
мына жерін басқаша ойластырмады екен, қап, мына рөлді бұл емес, 
басқаға (өзіңіз білетін актёрлердің бірі) бергенде тамаша болар еді. 
Себебі образды толық аша алмады, сенімсіз ойнады. Сценарийі жақ
-
сы жазылған, тынысыңды ішіңе тартып көретіндей сюжет шыққан. 
Міне, бұл сіздің көрген киноны қабылдауыңыз. Сіз киноға жалғыз 
барған жоқсыз, жаныңызда басқалар да бар. Сіз ұнатпаған актёрдің 
шеберлігі, мүмкін, олардың ішінде де біреулеріне ұнамады, керісін
-
ше, кейбіреуіне ұнады. Мүмкін, сюжетті қызықсыз деп есептейтін
-
дері де бар шығар? Қысқасы, әр адам – өзгеше әлем. Өз әлемін өзінше 
ойлайды, өзінше қабылдайды. [3.5]
Мұғалім
1. Сонымен, балалар, эссе деген не?
2. Эссенің теориялық негізде рі-
мен таныстырады.
Эссе француз тілінен «essai», 
ағыл шын тілінен «essay», «assay»- 
тал пыныс, жазушылық сынама, 
очерк, латын тілінен «exagium» – 
ойлау.
Эссе философияның, эстетиканың,
Оқушы
1. Оқушылар өздері орындаған 
жұмыстарына, осыған дейінгі бі-
лім деріне сүйене отырып жауап 
береді. 

15
Әдеби сынның, публицистика
-
ның, көркем әдебиеттің тұрақ тал-
ған, қалыптасқан тұжырым дарға 
жаңа қырынан қарап, өзінше 
толғап, әрі дағдыдан, әдеттен, 
көне соқпақтардан бөлек, тың 
болжамдар мен түйіндеулерге 
құрылатын жанры. Әдебиеттегі 
эссе – соны пікірлерге көбірек мән 
беріліп, оқырманды ой теңізінде 
жүздіретін таңдай қақтыратын, 
өзінше ойлап-сезіну қажеттілігін 
туғызатын, қаныңды қыздырып, 
рухани әлеміңе азық сыйлай
-
тын, дүние құбылыстарын өткір 
қабылдауымен 
ерекшеленетін 
көркем туынды. Эссе табиғаты 
сыршыл сезімге, тіл бояулары
-
ның айрықша салтанатына, әше
-
кейлі композиция ға құрылады. 
Өзгеше бітімді бұл өнер туынды
-
сында эссеші интеллектуалдық 
байлығын, 
аңғарымпаздығын, 
жарқын, тапқыр ойлылығын, өмір 
саяхатындағы 
көрген-білетін, 
сезінген-түйгенін, тәжірибелерін 
жомарттықпен жайып салады. 
Эссе сипатында туған туынды
-
ларға батыл болжамдар мен өткір 
ұсыныстар, пікір жарыстырулар 
мен талас тудыратын жорамал
-
дар, ойлар, көкейге қо-нымды, та
-
ным көкжиегін кеңейтуге қозғау 
саларлық байламдар тән. 
https://kk.wikipedia.org/wiki/% 
D0%AD%D1%81 %D1%81%D0%B5
Эссе - автордың дәлелді жазбасы.

16
Эссе дәстүрлі түрде ресми және 
бейресми болып жіктеледі. Ресми 
эссе білімді, зерттеу, жоба жұмыс-
тарын бағалау үшін жазылады. 
Көп елдерде эссе формальды білім 
берудің негізгі бөлігіне айналған. 
Орта мектеп оқушыларына жазу 
дағдыларын жетілдіру үшін құры-
лымдалған эссе форматтары оқы
-
тылады, қабылдау емтихандарын 
жоғары оқу орындары үміткер
-
лерді таңдауда жиі қолданады, ал 
гуманитарлық және әлеуметтік 
ғылымдарда эссе, көбінесе, қо
-
рытынды емтихандар кезінде сту
-
денттердің үлгерімін бағалау әдісі 
ретінде қолданылады.
Бейресми эссе белгілі форматқа 
түсе бермейтін адамның жеке ой-
лары, жеке көзқарастары. Мыса-
лы, Мұхтар Шахановтың эссе 
жаз баларын, эссе негізін қалау-
шы француз жазушысы Мишель 
Мон теньнің эсселерін айтуға бо
-
лады. Эссе – проза жанрыныі бір 
бөлігі. 
https://en.wikipedia.org/wiki/Essay

жүктеу/скачать 23,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: