«Журналистика» мамандыѓына арналѓан

Сатиралық жанрларды жеке-жеке сөз етпес бұрын, «жанр» деген не, оның түрлері бір-бірінен қалай ажыратылады деген сұрақ төңірегінде қысқаша тоқталалық.

Жанр дегеніміз – белгілі бір шығарманың, газет, журнал материалының, радио, телевизия хабарының көрініс табу формасы. Нақты болмыс-құбылысты жазып, суреттеп айтып берудің, оқиға, фактілерді көрсетудің ғылым белгілеген, жұрт таныған формалары болады. Өзіндік сипаты, өзіндік белгілері бар сол формалардың әрқайсысы жанр деп аталады. Саралап айтқанда, сатира жанрлары бір-бірінен несімен ажыратылады?

Ең алдымен, олар да сынайтын объектісімен ажыратылады. Егер объектіміз көркем туынды, сондағы кемшіліктер болса, жазғанымыз не фельетон-рецензия, не әдеби пародия, не әдеби эпинраммаға жатады.

Сарира жанрлары енді бірде алға қойған нақты міндет, мақсатымен, идеясымен ажыратылады.

«Орыс тілінің түсіндірме сөздігінде» «Сатира - өмірдің жағымсыз құбылыстарын күлкілі, келемеж түрде көрсететін әшкерелеуші әдеби шығарма» деп жазылған.

Фельетон деген термин өткен ғасырдың бірінші жартысында баспасөз тәжірибесіне енген. Француздың «Журналь де деба» газеті өзінің шығарған қосымша жеке листоктарын фельетон деп атаған.

Ол – күнделікті тіршілігіміздегі жат мінез, жаман қылықтарды, саясатымызға жапқан жаласын, өтірік-өсегін сынап-мінеп әшкерелеп отыратын сатиралық жанр. Ол әрі халықты тәрбиелеп, жаман әдеттерден жирендіру үшін, сақтандыру үшін жазылады. Неден жиреніп, неден үйренуді үгіттейді. Халықты қырағылыққа, кемшілікке төзбеушілікке үйретеді.

Демек, фельетон – насихаттық, публицистикалық жанр. Оның сөзі – үгіт сөзі, насихат сөзі.

Екіншіден, фельетон жанрының жазылу табиғатында да публицистикалық үн, баяндау сарын көп болады.

Фельетон – таза публицистикалық жанр ғана емес, әрі көркем әдеби жанр. Онда да адамдардың типтері, образы, оқиғаның желісі – басталуы, шиеленісуі, шарықтауы, шешілуі, диалогтар, суреттеулер, шегіністер болады...