Керегіңді ал білгенінді қос, дейді. Данышпандар дариясының солмайтынын, шынайы шындықтың тозбайтынын паш етіп, ұсынады
жүктеу/скачать 392,72 Kb.
|
| Қымыз
Қымыздың қазақ білген түрлері бар, Қазақел талай ғасыр түйгені бар. Тәп-тәтті, тіл үйірер сары қымыз, Ауруға ем, сауға қуат дәрі қымыз. Мәжәліс, мәслиқатқа даярланған, Торсықта екі тәулік шайқалынған, Пісуі әбден жеткен мол қорымен, Қазақтың түнемелі қымызы бар. Даярлар асқа, иә ұлы тойға Үш тәулік ашытылған пісіп майда. Қазақта құнан қымыз атауы бар, Қымызды ішпегендер ішіп салар.’ Қарттар мен жас балаға арналады, Бұрқырап, баяу бүғып ашығаны. Азанда,таң самалда ұйқы ашады, Немесе саумал дейді мұның атын. Тағы бар қысыр қымыз қыс айында, Науқасқа, әлде жиын, тойға арналған. Тайы емген қысырақтың сүті тәтті, Құрметті қонақтарды тамсандырған. Бал қымыз қымыздардың төресі ғой, Бал, мейіз, өрік қосып піседі ғой. Жас ана, сәби бала шөлі қанса, Бал қымыз денсаулықтың кепілі ғой. Күз түсіп бие ағытар мезгіл жетер, Қымызды бірнеше күн сірге жинар Қазақы ата дәстүр, салт бойынша, Ет асып, көрші-қолаң бөліп жұтар. Осындай біз білетін қымыздар бар, Білмеген оқып білсін, деген ой бар. Тегінде ауызекі деректерде, Қымыздың отыз үштей атауы бар. Б. Тұрсынһан Қымыз- қазақтың аса қуатты тамағы, күшті дәрісі, шипалы сусыны. Бесті қымыз - бабына келіп, қотарылмай сабада тұрып, әбден ашиды. Бұл кезде киіз үйдің сыртынан қымыз исі аңқып, кісіні анадайдан түшкіртеді. Биенің құнарлылығына қарай 7-8 рет сауылады. Бас сауым, бие байланған уақыттан 1-1,5 сағатга, жалғас сауымдар 40 лездеме уақыт шамасында сауылады. Сегіз,он бие байлағандар3-4рет сауып ағытады. Жиырма, қырық бие сауғандар қажетінше 5-6 рет сауып (асқа, тойға, т.б.) ағытады. Сондықтан жабағы, тай семіріп, күш жинап, қыстан күйлі шығады. Қымыз ыдыс таңдайды. Жылқы терісінен жасалған салқын сабаға, меске суытылып құйған бие сүті бабында ашиды.Ал күбі қайыңнан балса, тым жақсы, ең болмаса түбі мен піспегі міндетті түрде қайыңнан болуы қажет. Қарағайдың дәмі қымызға қолайсыз болады. Сондай-ақ саумал жерді де, желді де таңдайды.Қоңыр салқын жерді сүйеді, ыстықты да, суықты да жақтырмайды. Күз салқынында күбіні орап та қояды,саумалдыжелге тигізбейді. Қымыз ыдыстары жақсы жуылып отыруы керек. Жуып, кептірілген күбіні сары май жағып, тобылғымен ыстайды (қамыс, коға басқа шөптермен ыстауға болмайды). Кешкі салқынмен күбі пісіледі, қымыздың аз көбіне орай 1000 – 3000 рет, не одан да көп пісуге болады, көп пісілген қымыз дәмді бола түседі. Ертемен, қотарарда тағыда пісіледі. Саумал шамшыл келеді, дұрыс күтілмесе қымыз татып (айнып) кетеді, ырымға жаман деп, есептелінеді, бұл бәйбішеге сын. Қымыз қоры сауылатын бие санына қарай қалдырылып отырады.Қоры мол болса, көп саумал жақсы ашиды. Сары саумалдың тәттілігі, емдік қасиеті еш дәрімен салыстыруға келмейді. Қымыз - түрлі құрт ауруларын, өкпе ауруларын тамақ, сүйек, тері, қан қысымы төмен, жел ауруларының бірден-бір емі, дәру дәрмені. Біздің дәуірге дейінгі V-ғасырда Грек тариһшысы Геродот көшпелі сақ-скифтер бие сүтінен ағаш ыдыста қымыз ашытатынын жазған. (ҚСЭ 7 т. 100 бет). Грек дәрігері Гиппократ, «...олар бір жерде малдары шөбін таусып біткенше отырады. Шөпазая бастағанда басқа жаққа кетіп қалады. Өздері пісірілген ет жейді, бие сүтін ішеді және иппак (нан-түркі т.) жейді, деп жазған. («ВДИ» 1949/2.296 бет.) жүктеу/скачать 392,72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|