Бұршақтұқымдас шөптерге сипаттама

Көпжылдық бұршақ тұқымдас шөптер пішен, пішендеме, дәруменді шөп ұны және жазғы уақытта жасыл балауса мал азығына өсіріледі. Көпжылдық бұршақ тұқымдас шөптер құрамындағы сіңімді протеиннің жоғары мөлшерімен сипатталады: олардан алынған мал азығында жинау технологиясы сақталған жағдайда 1 а.ө-ге 180-250 г сіңімді протеин келеді. Бұл дақылдар тобы мал азығын өндіруде энергетиканың көзі ретінде ғана, малдар рационын ақуызбен алмастырылмайтын аминқышқылдар мен толықтыру үшін де маңызды. Бұршақ тұқымдас шөптер ретінде республикамызда жоңышқа, эспарцет, түйе жоңышқа, қызыл беде өсіріледі.

Сиыржоңышқа – сабағы жіңішке, жапырылғыш, айқын емес төртқырлы, әртүрлі дәрежеде түкті, кейде түксіз, биіктігі 60-120 см. Жапырақтары қос-қауырсынды, бұтаққа мұртшамен бітеді, айтарлықтай ірі, 5-8 жұп әртүрлі пішінді жапырақшалары бар. Гүлдері ірі, түстері әртүрлі, бірақ көбінесе ақшыл көк қарақошқыл, жапырақтардың қолтығында қысқа аяқшаларға жұптасып, кейде біреу немесе үшеу болып бекиді. Жемістері – көптұқымды бұршаққап, ұзынша-ромбылы, жалаңаш немесе түкті, тұқым саны 7-9. Тұ-қымдары домалақ, әлсіз қысылған, әртүрлі түсті және суретті, мысалы күн- гүрт-сұр,қоңыр, қара, қара мраморлы қара дақтары және әртүрлі шамадағы нүктелері бар. Сиыржоңышқа – өздігінен тозаңданатын өсімдік. 1000 дәннің массасы 40-60 г.

Сиыржоңышқаның өскіндері тұқымжарнақ шығармайды, бірінші екі-үш жапырақтары бір жұпты жапырақшаларды түзейді. Сабақтарының бұтақтануы бір жұмадан кейін басталады. Гүлденуі төменнен басталады да бірте-бірте жоғары қарай жүреді және көктегеннен соң 40-50-ші күндері гүлдене бастайды. Гүлдену кезеңінде, жемістері пайда болғанша өсімдік қаркынды түрде өседі (олардық массасы екі есеге дейін өседі), сондықтан осы кезеңінде ылғалға және қоректілік заттарға өте сұранысты болады. Бі- рінші бұршаққаптары гүлдегеннең соң 25-30-шы күндері пісе бастайды. Шаруашылықтық пісуі 50-70 күннен кейін болады.