Кәсіби іссана өткен орын
жүктеу/скачать 13,35 Mb.
|
Каиржанов.отчет 3 курса
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.2.Ауылшаруашылық дақылдарының өсу және даму ерекшеліктері, агротехника мен жылдың метеорологиялық жағдайларына байланысты өнімнің қалыптасуы. Өнім, оның құрылымы және сапасы
- 4.3 Себу және өнімнің қалыптасуы
| 4 сурет. Тұқым дәрілегіш ПС - 10
5 сурет. Себумен бірге тыңайтқыш енгізу жұмысы 12 кестеге қосымша - «Исағали» ЖШС қолданылатын майлы рапстың өсіру технологиясы
6 сурет. Шет елден келген арнайы рапс дақылымен шұғылданатын, өсіру технологиясын шаруашылыққа ұсынған маман М.Броунмен (ортада) 4.2.Ауылшаруашылық дақылдарының өсу және даму ерекшеліктері, агротехника мен жылдың метеорологиялық жағдайларына байланысты өнімнің қалыптасуы. Өнім, оның құрылымы және сапасы 13 кетсе - Жаздық жұмсақ бидай сорттарының өнімдерінің қалыптасуы
Шаруашылықта жаздық жұмсақ бидай сорттарының өнімді қалыптасу мүмкіндігі келесідей көрсеткіштер көрсетті: танаптық өнгіштігі 72,3-74,3% аралығында, өсімдік биіктігі орташа 66 см, өнімді сабақтар саны Астана сортында 207 дана/м2 болды. Өсімдіктердің сақталуы 69,8-79,8%. 1000 тұқымының массасы астана сротында 34,2г қалыптастырды, Омбылық сорттарда қалмады. Олар 30,3-30,8 аралығында болды. 14 кесте - Солтүстік Қазақстан облысы, Айыртау ауданы «Исағали» ЖШС-гі бойынша 2010 жылғы жаздық жұмсақ бидай сорттар өнімінің құрылым элементтері.
4.3 Себу және өнімнің қалыптасуы Жаздық жұмсақ бидайдың өсіп-жетілу кезеңі Нақтылы шаруашылықта өсірілетін бидай сұрыптары бозқыраудың түсу мезгіліне сәйкес тандап алынады. Шаруашылықта бидай сұрыпының өсіп -жетілу кезенінің ұзақтығы, дақылдың өсуі - өсімдік өміріндегі маңызды құбылыс. Тұқымның өнуі - күрделі физиологиялық үрдіс, эндоспермдегі қорлық қоректік заттарды пайдалана отырып ұрық өскінге айналады. Әрі қарай дамудың нәтижесінде өскін автотрофты қоректену қабілетіне ие болатын егін көгіне айналады. Дәнінің өнуі үшін, оның бойына белгілі мөлшерде су сіңіп, ісінуі қажет. Суды сіңіріп, ісінуіне байланысты тұқым бойында биохимиялық және физиологиялық үрдістер (процесстер) жүреді. Ал тіршілік қабілеті бар дән тыныштық кезеңінен жігерлі тіршілік әрекетіне көшіп, ылғал, ауа және белгілі жылу жағдайы болған кезде өне бастайды. Көктеу. Қолайлы жағдайда ісінген тұқым өне бастайды. Алғашқысында тұқымның тамыршалары, одан кейін сабақтың алғашқы көгі өседі. Тұқым қабығын тескен сабақтың көгі, жұқа мөлдір қынаппен жабылып, екпінді түрде ұзарып, топырақ бетіне бағыт алады. Алғашқы көк жапырақтың пайда болуынан бидайдың көктеу кезеңі басталады. Жылы және дымқыл қолайлы жағдайда көктеу құбылысы тез 46 күнде топырақ бетіне жас сабақша пайда болады. Көктеуден кейін түптену кезеңі басталады. Астық түқымының жер асты буындарынан жаңа сабақтың көктеп шығуын түптену деп атайды. Сабақтың бүйірлік көктері жер асты буындары - оның қайсысынан болса да пайда болады. Оның ішінде көп жағдайда мол түптену, әдетте жер бетінен 1 -3 сантиметр тереңдікте жатқан, ең жоғарғы буында пайда болады. Ол буын өзінің күшті дамуына байланысты - түптену буыны деп аталады. Түптену буыны - өсімдіктердің басты тіршілікке қажетті мүшелерінің бірі. Оның даму деңгейі тамырларының жуандығыңа, сабақтың шоқтануына, құрғақшылыққа, күздік дақылдардың суыққа төзімділігіне тағы басқа белгісіне тікелей әсер етеді. Түптенуден кейін түтікке шығу үрдісі жүреді. Түптену кезеңінде астық дақылының буын аралықтырының ұзаруына байланысты сабақтарының өсуі басталады. Түтікке шығудың бастамасы, басты сабақ буын аралықтарының ұзарып, топырақ бетінен 5 сантиметрге биіктегенде, жапырақ сабағының ішінде түйіннің пайда болуымен анықталады. Алғашқыда төменгі буын аралықтары ұзарса, ізінше екінші буын ұзара отырып оны басып озады, ал үшінші буын екінші буыннан да ұзынырақ болады, және 5-6 буындардын толық өсуімен аяқталады. Мүның өзі өнім мөлшерін анықтайды. Масақтану кезеңі масақтың жоғарғы жапырақ қынабынан шығуымен сипатталады. Жапырақтың, сабанның қарқынды өсуі жалғасады, масақтың қалыптасуы аяқталады. Бүл кезенде өсімдіктер ылғал мен қоректік заттарға жоғары талап қояды. Кезең неғүрлым ұйымшылдықпен өтсе, бидай соғүрлым біркелкі піседі де сапасы жоғары болады. Гүлдену - масақтану кезеңінен соң өтеді. Бұл кезеңце жыныс мүшелері (аталықтар) пісіп жетіледі де тозандануға дайын болады. Бидай масағында гүлдену масақшаларының орта бөлігінен басталады. Алғашқы қалыптасқан дәндер негізінен ірі болып келеді. Бидай өздігінен тозаңданатын өсімдік. Пісу кезеңі бидай өсімдігінің тіршілігінде күрделі физиологиялык және биохимиялық үрдістерді қамтиды. Н. Н. Кулешовтың (1963 ж.) тұжырымына қарағанда дәннің пайда болу және жетілу үрдісін (процесін) үш кезеңге біріктіруге болады: қалыптасуы, толысу (дәндену) және пісіп - жетілуі. Дәннің қалыптасуы - үрықтанғаннан кейін басталады да оның үзындығы әбден белгіленгенге дейін созылады. Бүл кезеңнің үзақтығы ауа райына, бидан сүрыптарына, тағы басқаға байланысты шамамен 10-14 тәулікке созылады. Бұл уақытта дәні негізінен ұзындығына өседі, оның барлық бөліктері құралады да ұрықтық дербестелінуімен аяқталады. Дәннің толысуы - қоректік заттардың қарқынды түрде жинақталуымен сипатталады. Азотты заттар, амин қышқылдары мен төменгі молекулалы ақуыздар жинақталады. Бұл кезеңнің ұзақтығы 20 күнге созылады, бірақ ауа райы құрғақ әрі ыстық кезенде 12-15 күнге дейін қысқарады да, күн салқын әрі ылғалды болғанда керісінше 25 - 30 күнге дейін созылады. Тұқым толықтығы ең аз және барынша созылынқы әрі біркелкі қарқынмен өседі. В. В. Грищенко мен 3. М. Калошинаның (1984 ж.) деректеріне қарағанда оның биологиялық қүңдылығы анық сипатталады. Дәнінің пісіп-жетілуі – дәннің толысуы аяқталғанша басталады. Бұл кезеңде пластикалық заттардың жылжуы әлі тоқтамайды, бірақ оның қарқындылығы төмендейді. Эндосперм балауызданып созылмалы болады. Тұқым ылғалдылығы бүл кезенде 40 - 20 % дейін төмендейді. Пісу кезеңінің ұзақтығы метеорологиялық жағдайларға байланысты 6-12 тәулікке созылады. Пісіп - жетілу қосымша екі кезеңге бөлінеді: балауызданып және толық пісу. Балауызданып пісудің басы, ортасы, соңы болып ажыратылады. Балауызданып пісудің бас кезінде дәні жасыл түсін мүлде жоғалтады, іріленіп жылтырланады, тырнақпен жеңіл кесіледі. Бұл кезде негізінен қоректік заттардың келуі аяқталады. Толық пісуден (95 - 98 %) балауызданып пісудің ортасына дэні элі тырнақпен кесіледі, эндоспермі ақ, ұнды немесе жылтыр, дәнінің пісу процесі аяқталады, осы кезде дестеге шабуға кірісуге болады. Толық пісу кезеңі екіге бөлінеді: толық пісудің басы жэне толық пicy. Толық пісудің бас кезінде тұқымға қатты тырнақпен де із салынбайды. ылғалдылығы 20-18 % болады. Бұл кезде егінді комбайнмен тікелей орып жинау ұсынылады. Толық пісу кезеніндегі ылғалдылық 17 - 16 % түседі. Тұкым жеңіл, аздаған шығынмен үгітіледі, құрғақ әрі сапалы болады. Солтүстік Қазақстанның бозқыраусыз кезеңі қысқа болғанымен (120 тәулік), шаруашылықта қолданылған сорттардың (Астана, Омская 19, Омская 31) пісіп-жетілуіне мүмкіндік береді. 15 кесте - Негізгі дақылдардың себу мерзімі мен тұқымның себу мөлшері және сабақ биіктігінің қалыптасуы.
Себу мерзімдері әр түрлі жаздық жұмсақ бидай сорттарының толық көктеу кезеңіндегі өсімдіктер саны Астанада 217дана, Омская 28 –де 220 дана болса, Омская 19-да 223 дана болды. Ал пісу кезеңінде келесідей көрсеткіш Астана 173, Омская 28 – 167, Омская 19 – 156 дана өсімдіктер санын корсетті. Барлығының түптенуі 1,3 % болды. жүктеу/скачать 13,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||