Балықтың склеті мен еттері

Мұғалім сыныпқа терісі сыпырылған балықты көрсетіп тұрып, терінің астына еті орналасқанын түсіндіреді; оқушылардың назарын мына төмендегі ерекшеліктеріне аударады.

Балық денесінің көп бөлігін ет алып жататынын айтады. Әсіресе балықтың тығыз судағы белсенді қозғалысын жүзеге асыратынын арқа және құйрық еттері болады. Денесінің бойымен сегмент бөліктерінен тұратын үлкен бүйір еттері созылып жатады.

Балық денесін оңға және солға қозғалтып, яғни балықтың қалай қозғалатынын еліктей салып тұрып, мұғалім сегменттердің жиырылуы және босануының кезектесіп келетінін көрсетеді Сегменттердің саны омыртқалардың санына байланысты болатынын, өйткені еттердің сүйекке бекінентінін айтқан жөн. Бақылау және бұлшық ет жұмысын оқып үйрену негізінде оқушылар: балықтың жиырылуға қабілетті бар еттері жануардың алуан түрлі белсенді қимыл-қозғалыстарын қамтамасыз етеді, деген қорытынды шығарады.

Балықтың склетін оқыту. Мұғалім пинцетпен балықтың етін алып, оқушыларға оның астындағы еттер бекінетін склетті көрсетеді.

Балықтың нерв системасы. Балықтың көбеюі.
Сабақтың мақсаты: Оқушылырды балықтың нерв системасының құрлысы-мен таныстыру: Тіршілік жағдайы мен жануарлардың мінез қылығының арасындағы материалдық байланысты ашу; оқушылырды балықтың су жану-ары болуына байланысты көбеюіндегі ерекшеліктерімен таныстыру. Омыртқасыздар мен омыртқалы жануарлардың ұрықтану процесіндегі және жұмыртқаның бөлшектенуінің алғашқы сатысындағы бірлікті табу , балықтың көбею процесін зерттеудің халық шаруашылығында орасан зор маңызы бар екенін көрсету.

Методтары: Табиғи құралдар. Балықтың орталақ нерв системасының және дамуының ылғал препараты.


Көбею кезеңіндегі шамшар балық мінез- қылығының рефлекстер тізбегі (қолдан жасалған таблица)

Рефлекстер тізбегінің бірінші буыны –еркек балықтың ұя жасауы. Екінші буыны –еркек балықты (1) еліктірген құрсағы үлкен ұрғашы балық (2). Осындай ұрғашы балықьың сыртқы көрінісі әсерінен еркек балықтың реңі жалтырай түседі. Үшінші буын-еркегінің ұрғашысын еліктіреді. Ол еркегіне жақындайды. Төртінші буын – еркегі жақындап келе жатқан ұрғашысын көргенде, өзінің ұясына қарай кетеді. Ұрғашы балық оның соңынан ереді. Бесінші буын – ұрғашысы ұяға уылдырығын шашады. Алтыншы буын –ұрғашы балық жүзіп кетіп қалады. Еркегі уылдырықтарды ұрықтандырады. Жетінші буын –еркек балық уылдырығы бар ұяны қорғайды. Стрелкамен рефлекторлық әрекеттердің реті көрсетілген.