«Сурет бойынша әңгіме құрастыр»
Бұл әдістеме баланың белсенді сөздік қорын анықтауға арналған. Егер де оның жасы 3-тен 4-ке дейін болса, онда балаға 7 және 8 сурет ұсынылған суреттер жинағы көрсетіледі. Егер де баланың жасы 4-5-ке дейін болса, онда оған 9-10 сурет бейнеленген суреттерді береміз. Балаға осы суреттерді мұқият қарап шығу үшін 2 минут уақыт беріледі. Егер де бала суретке зер салып қарамаса немесе онда не бейнеленгенін түсінбесе, онда зерттеуші оның зейінін суретке арнайы бағыттайды және түсіндіреді. Бұл әдістеменің көмегімен зерттеу жүргізуші нәтижелерді белгілеп жазып алады, онда баланың әртүрлі сөзді, грамматикалық құрылысы мен сөз тіркестерін қолдану жиілігін белгілейді.
Нәтижені бағалау.
6-7 балл – 5-6 сөйлем айтса.
3-5 балл- 2-3 сөйлемнен ғана тұрса.
балл – баланың сөзінде қосылған сөз таптарының бір- екеуі ғана кездессе.
Даму деңгейі туралы қорытынды.
6-7 балл – жоғары.
3-5 балл – орташа.
0-2 балл – төмен
Кесте 2. Сурет бойынша әңгіме құрастырудың қорытындысы.Эксперимент тобы
Деңгей
|
Бала саны
|
Сапасы
|
Жоғары деңгей
|
3
|
15 %
|
Орташа деңгей
|
10
|
50 %
|
Төмен деңгей
|
7
|
35 %
|
Сурет 2. Эксперимент тобының диаграммасы
3– әдістеме
Балалардың сөйлеу қабілетіне арналған тапсырмалар
1-тапсырма
Сөзде «ш» дыбысын естісең, қолыңды көтер.
Сақа, мысық, шана, тышқан,
Қалам, сабын, қайшы, қас.
2-тапсырма
Мына сөздерді «м» дыбысы естілетіндей етіп өзгертіңдер:
Мал - ... (малшы)
Құрылыс - ...(құрылысшы)
Жұмыс - ...(жұмысшы)
Қой - ...(қойшы)
Сылақ - ...(сылақшы)
3-тапсырма
«Кімге не керек?»
Тігінші – (қайшы)
Батырға – (қылыш)
Аспазшыға – (пышақ)
Атаға – (шапан)
4-тапсырма
«Адасқан әріптер»
Әріптер адасып қалыпты, олардың сөздерінің орнын табуға көмектесейік. Ал тыңдаңдар!
Шабақ оқып, бес алдық,
Бүгін алдық, кеше алдық
Тіл ұшып жүр аспанда,
Жалт береді қашқанда
Бөркін киіп басына,
Үйден сықты асыға
Сылбыр тақтым жүгенге
Ер де салдым күреңге
5-тапсырма
Мына сөздерден сөйлем құра.
Бақша, өсті алма
Шұбат, шопан, ішті.
Қуыршақ, шолпан, алды сатып
6-тапсырма
Сұраққа дұрыс жауап бер.
Суретті немен салады? (қарындашпен)
Жіпті немен иіреді? (ұршықпен)
Мысық нені аулайды? (тышқанды)
7-тапсырма
Моншақ (тізейік) жинайық.
Са
Ұс
Со
Су
Сы
Ас
Ос
Сурет 3. Моншақ (тізейік) жинайық әдісі
8-тапсырма
Сөз ойла, тез ойла.
«С» дыбысы бар аңдар: (арыстан, жолбарыс, қасқыр)
«С» дыбысы бар кісі аты: (Сақан, Сымбат, Сара)
«С» дыбысы бар жер аты: (Қостанай, Астана, Сарыөзек)
9-тапсырма
Буынды дұрыс айт (оқы), қайтала
Сә-сә-сә әс-әс-әс
Сө-сө-сө өс-өс-өс
Сү-сү-сү үс-үс-үс
Се-се-се ес-ес-ес
10-тапсырма
Жануарлар қалай дыбыстайды?
Сиыр – мөңірейді
Ит – үреді,қыңсылайды,арсылдайды.
Шошқа – қорсылдайды
Бұлбұл – сайрайды
Қасқыр – ырсылдайды, ұлиды
Борсық – пырсылдайды
Жылан – ырсылдайды, сусылдайды
11-тапсырма «Жаңғырық»
Айтқан буындарды қайталап дұрыс айту
Ша-шо-шу
Аш-өш-уш
Шұ-шу-шұ
Шы-шы-ыш
12-тапсырма
Бұл не?
Топырақты асаймын,
Тауда, сайда жасаймын (эксковатор)
13-тапсырма
Жаңылтпаш жаттайық.
Есік ескі, сегіз өгіз, сұр сұңқар,
Ескі есік тегіс семіз сұм сұңқар.
14-тапсырма
«Мен бастайын, сен қоста»
Сөзді бастап айтамын, бала ша, шы, ыш буындарын қосып, сөзді аяқтайды.
Ақ аң
шы
ша
Бақ қой
Ала мал
Тай қай
15-тапсырма
Ал, санайық!
Шұнақ құлақ бір ешкі,
Қос лақты қос ешкі,
Төрт қозылы екі қой
Бәрі нешеу айта ғой?
(он бес)
Кесте 3. Тапсырмалар бойынша эксперимент тобының қорытындысы
р/с
|
Аты-жөні
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
1
|
Аюпов Нұрбек
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
2
|
Баймағанбетова Айгерім
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
3
|
Толовано Андрей
|
+
|
-
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
-
|
-
|
4
|
Тоббас Ерхан
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
5
|
Жақыпбай Әсет
|
-
|
-
|
+
|
-
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
6
|
Жанадинов Алмас
|
+
|
-
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
-
|
7
|
Көптілеуов Ислам
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
8
|
Құдайберген Миржан
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
-
|
9
|
Наурызбаев Нұрболат
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
10
|
Осипова Ангелина
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
-
|
+
|
+
|
11
|
Серікбаева Асел
|
-
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
-
|
+
|
-
|
12
|
Сағындықов Расул
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
-
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
13
|
Сейтмағанбетов Диас
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
-
|
14
|
Хализе Али
|
-
|
+
|
-
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
-
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
15
|
Измағанбетов Диас
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
-
|
-
|
+
|
-
|
16
|
Шайдулаев Шайдшер
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
17
|
Ғалымжан Олжас
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
18
|
Алмашаев Бақытжан
|
-
|
+
|
-
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
19
|
Пердебаев Бауыржан
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
20
|
Еркебаев Нұрдаулет
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Кесте арқылы баллардың тапсырманы қалай орындағанын көруге болады. Балалар тапсырманы 65 % орындады.
Сурет 4. Тапсырмалар бойынша эксперимент тобының қорытындысы
4-әдістеме
Деңгейлік тапсырма
І деңгейлік тапсырма
Тізбек сөздер
Кеше Айша, Шынар балабақшаға барып, бүлдіршіндерге шие, шәй, шекер, тоқаш апарды. Бүлдіршіндердің көпшілігі әнші, күйші, биші екен.
Шаймұрат Шымкенттен шапан, шалбар, шәлі, шұлық сатып алды. Шапанды - Шәкенге, шәліні – Шайзаға, шұлықты – Шұғаға, шалбарды – Шоқанға сыйлады.
ІІ деңгейлік тапсырма
Дұрыс айт, анық айт:
Са-са-со-Сара Ас-ас-ас-жолдас
Со-со-со-соқа Ос-ос-ос-Айдос
Су-су-су-суыр Ыс-ыс-ыс-туыс
Сы-сы-сы-сынық ұс-ұс-ұс-құс
«Ыс» буынын қосып, сөзді аяқта:
Дыб... ту...
Айт... қу...
Жар... ал...
ІІІ деңгейлік тапсырма
Әңгіменің мазмұнын айт
Шәкен – оқушы. Шолпан – оқытушы. Оқушылар Шоқан ескерткішіне раушан гүлін қойды. Әшім көгершіндерге жем шашты. Пішеншілер шілдеде шөп шабуға шықты.
Астана
Астана – Қазақстанның басты қаласы. Астанада сәнді сарайлар, әдемі үйлер салынып жатыр. Сәулетшілер сұлу мүсіндер, ескерткіштер жасап, қаланы көркейте түсуде.
Бағалау деңгейі
4-5 жоғары – бұл 3 деңгейдегі тапсырманы орындап шықса.
2-4 орташа – егер орындау кезінде қателіктер кетсе
0-2 – егер көмек арқылы да тапсырманы орындай алмаса, көп қате жіберсе.
Кесте 4. 4-әдістеменің қорытындысы
Достарыңызбен бөлісу: |