Кіріспе. Зерттеу тақырыбының өзектілігі
жүктеу/скачать 450 Kb.
|
stud.kz-16742
- Бұл бет үшін навигация:
- Мах принципі
| 2.1. Мах принципі.
Мах инерция проблемасына Беркли сияқты жуықтады. Ньютонның заңдарын Махтың сынауы Берклиге қарағанда тереңірек болды. Бірақ инерция күші жөнінде Мах пен Беркли кқөзқарастары сәйкес келеді. Мах 1872 жылы «Энергияның сақталу принципінің түбірі және тарихы» деп аталатын еңбегінде былай деп жазды: «Мен үшін тек қана салыстырмалы қозғалыс бар. Дене қозғалмайтын жұлдыздарға қатысты айналыс жасағанда центрден тепкіш күшке ие болады. Ал басқа денелерді айналғанда ешқандай центрден тепкіш күш болмайды». Жердің өз осінен айналуы немесе жұлдыздың Жерді айналуы геометриялық тұрғыдан Жердің салыстырмалы қозғалысы және жұлдыздардың бір-біріне қатысты салыстырмалы қозғалыстары бірдей болады. Сонымен, Махтың көзқарасы бойынша инерция күшінің пайда болуы әлемде жұлдыздардың бірқалыпты орналасқаны деп түсіндіреді. Мах принципі бойынша инерциал санақ жүйесіндегі қозғалмайтын жұлдыздарға қатысты үдеуі санақ жүйедегі, яғни әлемде белгілі-бір массаға қатысты бөлініп таралуы қатысты салыстырмалы қозғалысы болатын санақ жүйесі. Денелерде инеция қасиетінің болу себебі, әлемде басқа заттар болады деген қорытындыға келеді. Махтың бұл қорытындысын Эйнштейн - Мах принципі деп атап кетті. Мах принципі Ньютонның көзқарасынан артықшылығының бірі - инерцияға жылдамдықты емес, неліктен үдеуді алу керек дегенді түсіндіреді. Айталық, барлық бағытта жұлдыздар саны бірдей болсын. Онда біз жұлдыздарға қатысты тыныштықта тұрсақ, онда жұлдыздар әсерінен пайда болатын инерция күштері өзара компенсацияланады. Себебі, массаның бөлінуі симметриялы. Ал, егер жұлдыз біздің жанымыздан тұрақты жылдамдықпен қозғалса, онда қорытынды инерция күшінң әсері нольге тең. Ал, егер жұлдыз бізге қатысты үдемелі қозғалса, онда инерция күшінің қорытқы әсері нольге тең болмайды. Күштің мұндай қасиеті күштердің көзінің қозғалысына тәуелді болады. Бұдан жылдамдық үдеудің әр түрлі динамикалық ролін түсінеміз. Егер абсолют кеңістікте қозғалыс жылдамдығын неге анықтауға болмайтындығы жұмбақ болып қалады. Ал, жұлдыздарға қатысты қозғалсақ, онда анықталатын немесе бақыланатын немесе өлшеуге болатын құбылыс болар еді. 1963 жылы осындай әсерлесуді тәжіриеде анықтау жұмыстары болған. Бұл тәжірибенің қойылуы салыстырмалық принципінің қаншалықты маңыздылығын айқындайды. Әсерлесудің бұл жаңа түрі элементар бөлшектің ыдырауының ерекше түрін түсіндіруге қолдану үшін ұсынылады. Ол ыдырау -мезонның ыдырауы. Бұл ыдырау -мезонда ыдырау. Теория бойынша осы -мезондаңғы ыдырауы элементар бөлшектің симметриясына қайшы келеді. Бірақ жоғарыда айтылған әсерлесу болатын болса, -мезон барлық жұлдыздармен әсерлесу керек және оның ыдырау жылдамдығы жұлдыздарға қатысты болу керек. Бірақ бұл теория теріске шығарылды. Себебі, мұндай теория тәжірибеде байқалмайды. Егер бұл теория дұрыс болса, онда тұрақты жылдамдықты бақылаған еді. Әрине егер ыдырау жылдамдығы бөлшектің жылдамдығына тәуелді болса, онда салыстырмалық принцип және абсолют жылдамдық, абсолют үдеу белгілі-бір мағына алған еді. Сонымен -мезонның жылдамдығы жұлдыздарға қатысты өлшенген болар еді. Мах принципі динамика заңдары барлық инерциалды санақ жүйелерінде, тіпті инерциалды емес санақ жүйелерінде де орындалатынын көрсетеді. Инерция емес санақ жүйелерінде инерция күштері алыс жұлддыздардың әсерінен болатын физикалық эффектілер болады. Махтың айтуы солай болса, жұлдыздарға қатысты үдеу ол барлық санақ жүйесіне қатысты үдеу алады. Ал, біз инерциалды санақ жүйесіне қатысты көзқарасымызды өзгертуіміз керек. Бұрын инерция күші Ньютон заңдарын бұрмалайды деп түсінсек, енді инерция күштері жұлдыздарға қатысты құрал деп түсінеміз. Инерция күші заңның құрамды бөлігі ғана емес, ол параметрлердің мәні. Мұндай көзқарасты ақтап қалу үшін бізге заттардың әсерлесуінің толық инерциалды теориясы керек. жүктеу/скачать 450 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|