171
Тіршілік
Жер қазуға кіріскен күректердің шықыры, жоқтау айтқан әйел дер-
дің дауыстары, шошынып шырқыраған бала үндерін екіндінің уағында
тын дап, сар дала салбырай қалыпты. Өзімен ілестіріп үлгерген екі
баласын іздеді Жабықбай: бір түп қарағанның түбіне барып бұққан
жерде қылышпен шаншылған Сақанын,
нәзік денесі ат тұяғына
жаншылған, мылжаланған Ақанын тапты. Өзінен кіші інісін қалқалай
құлаған Құмар мен Нартайды бір жерден тауып, денелерді құша
құлады. Өзегін өрт шалған әке көзіне қан толғандай тіл байланып,
мылқау күйге айналған. Ентігіп, далақтай жүгіріп, балаларын бірінен
соң бірін іздеп, ерсілі-қарсылы сабыла берді. Едел-жедел туған,
кішкентай екеуін, Рәш пен Күләшті қолтығына қысып,
етегіне ұстата
Қабылғазыны сүйрелеген күйі жардан домалай құлаған, қайта өрмелеп
шыға алмай тұрған жерінен Бапарияны тауып әкелді әлдекімдер.
Кішігірім жарақат алғандары болмаса, дін аман. Тағы екі-үш қолы
болғанда ана шіркін басқа балаларын да аман алып қалар еді-ау!
Қаншалықты темірден жаратылса да ер азаматта да жүйке бар,
жүрек бар, сыңсыған, жоқтау айтқан әйелдер дауысы еңселерін езіп,
жүрек етін мылжалап, боршалап бара жатқандығы сонша аяқ тарын
ілгері баса алмай шамалары келмей қалды. Талықсыған,
жара лан-
ғандарды көтере, демдей сылбыраған адамдар «енді не болса ол
болсын» дегендей пішінде еді. Көш басының үні түн тымырсығын
тілгілей саңқ ете қалды:
– Жетер енді сыңсығандарың! Қысқартындар! Тіріге тірлік керек!
Тірі ұрпақтың қамын ойландар!
Жат ел, жат жердің топырағын басқандарына да біраз уақыт болып
қалды. Туған жерден шыққандарында бірнеше әулеттен біріккен
бір ауыл ел еді, жолшыбай қырғынға ұшырап, ауырып, өлім-жітімге
ұшырап, аман қалғандарының ендігі күйлері де мәз емес. Не көп,
қашқын, босқын көп. Жергілікті дұнған,
ұйғырлар босқын қазақтарды
жалшылыққа да тандап алып, айтқандарына көндіріп, айдағандарына
жүргізіп тұр. Бір шаңырақтан біреу жұмыс тапса да аштан өлмейді-ау
деп ойлаған Жабықбай біраз дарбазаны қағып көрген еді, оның беделі,
ақсақалдығы, ақыл-ойы өз жерінде қалып қойған екен. Бұл жақта
өзінің жан бағуы, от басын аман сақтауы қиын болайын деді. Өлдім-
талдым дегенде бір байдың үйіне үлкен жалшы болып кірді-ау!
Сауда-саттықпен айналысқан дұнғанның
биік құйма кірпіш дуал-
мен қоршалған үлкен үйінің тірлігі бір тынбайды. Ауыз су алыс бол-
ған дықтан күні бойы су тасу, бақшаның ішінен қазып қойған құдық-
тан су тартып, қоршалған, ат шаптырым аумақты алып жатқан