Коммерциялық емес акционерлік қОҒамы
Жасушанын ядросы (nucleus
жүктеу/скачать 3,54 Mb.
|
гиста рк 1 (1)
| Жасушанын ядросы (nucleus) тұкым куалау (гендік) мәліметтерінін сақталуын және үрпактарға жеткізілуін іске асыратын, нәруыздардын өндірілуін реттейтін күрылым.
Бұл касиеттерді камтамасыз ететін басты кұрылымдар хромосомалар болып табылады, олардың ДНҚ-да жасушалардын барлык гендік мәліметтері сакталынады. Ядро жалпы кызметтердің екі тобын камтамасыз етеді: • гендік мәліметтерді сактау және бөліну кезінде жана жасушаларға жеткізу; • гендік мәліметті нәруыз синтезі үдерістерінде колдану. Ядро - хроматиннен (хромосома), ядрошыктан, ядролык нәруыздык негізден (матрикстен), нуклеоплазмадан (кариоплазмадан) және ядроны цитоплазмадан бөліп түратын ядро кабығынан тұрады. Цитоплазма, оның тұрақты және тұрақты емес құрылымдық компоненттері. Жасуша тіршілігінде органеллалардың атқаратын қызметтері. Цитоплазма (cytoplasma) сырткы ортадан плазмолеммамен бөлінген жасушаның бір бөлігі, оның кұрамына гиалоплазма және оның ішінде міндетті түрде болатын жасушалык компоненттер — органеллалар, сонымен катар, міндетті емес қүрылымдар — косындылар болады. Гиалоплазма (грек тілінен hyalines — мөлдір) немесе цитоплазманың матриксі жасушаның манызды бөлігі, нағыз ішкі ортасы болып табылады. Жасушаның осмостык және буферлік касиеттері гиалоплазманың күрамы мен күрылымына карай аныкталады. Гиалоплазманын маңызды кызметі осы жартылай сүйық ортанын жасушаның бүкіл күрылымдарын біріктіріп, олардың бір-бірімен химиялык әрекеттесуін камтамасыз ету. Гиалоплазма аркылы жасушаішілік тасымал үдерістерінің көп бөлігі іске асырылады: аминокышкылдардың, май кышкылдарының, нуклеотидтердін, канттардын тасымалы жүреді. Ол жерде плазмалык мембранаға, одан митохондрияларға, ядроларға және вакуольдерге бағытталған иондардың түракты легі болады. Гиалоплазмада аденозинтрифосфаттың (АТФ) анаэробты синтезі — гликолиз өтеді. Ол жерде АТФ молекулаларының негізгі бөлігінің жиналуы және тасымалы жүреді. Гиалоплазмада көптеген заттардың — гликогеннің, май тамшыларының, кейбір пигменттердің — коры жинакталады. Органеллалар жалпы және арнайы болып бөлінеді. Жалпы органеллалар — жануарлар мен өсімдіктер жасушаларында болатын және тұрақты қызметтер атқаратын құрылымдар. Арнайы органеллалар — тек кейбір маманданған жасушаларға тән (биожіпше, тоножіпше, нейрожіпше, кірпікшелер, микробүрлер). Бұлардың әрқайсысының атқаратын қызметтері бар. Органелла жасушасының қаңқасын түзетін және оның митоздық бөлінуін қамтамасыз ететін органелла — центросоманы құрайды. Жоғары сатыдағы өсімдік жасушалары Гиалоплазмасында центросома центриольдері болмайды, оларда арнайы органоидтар — пластидтер (лейкопластар, хлоропластар, хромопластар) болады, ал Гольджи кешені Органеллада шашырап жатқан диктиосома түрінде берілген. Қосындылар — Органелланың тұрақсыз құрылымдары. Бұған: трофик. (ақуыздар, майлар, көмірсулар), секреторлық (биол. белсенді заттар), пигменттік (каротин, гемоглобин, билирубин, меланин, т.б.) заттар жатады. Өсімдік жасушасының Органелласында өсімдік шырынына толған, арнайы жарғақпен (тонопластпен) қапталған қосынды — вакуольдер болады; қ. Клетка. Органеллалар барлык жасушалар үшін міндетті және тұракты, тіршілік үшін маңызды кызметтер аткаратын, микрокүрылымдар. Органеллалардың жіктелуі. Мембраналык және мембраналык емес органеллалар болып жіктеледі. Мембраналык органеллаларға цитоплазмалык торлар (эндоплазмалык ретикулумдер), Гольджи кешені (Гольджи аппараты), митохондриялар, лизосомалар, пероксисомалар жатады. Мембраналык емес органеллаларға рибосомалар (полисомалар), жасуша орталығы және цитоканка элементтері (микротүтікшелер, микрофиламенттер және аралык филаменттер) жаткызылады. жүктеу/скачать 3,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|