Кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚм у бак, ж эне баспа орталығы, 2007



Pdf көрінісі
бет3/87
Дата24.01.2023
өлшемі3,47 Mb.
#166222
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   87
Байланысты:
сімдіктер систематикасы О у ралы

nPOKAPHOTTAP-PROCARIOTA
П рокариоттарды н 
ерекш елігі: 
ДН Қ-лар 
ақуы з 
құрылымды 
күрделі 
хром осом аға ұйым дасып, мембранамен шектеліп, ядро түзбейді жэне белгелі 
функция аткаратын м ембраналы кұрылымдар болмайды.
П рокариоттарға бактериялар. вирустар, көк-жасыл балдырлар жатады.
БА К Т ЕРИ Я Л А Р бел ім і - BA K TER IO PH Y TA
Бактериялар карапайым, өте ұсак, барлык тірш ілік ортада (топырак, ауа, су 
ж эне тірі организм) кездеседі. О лар ж ер бетінде 2 млрд. жыл бұрын пайда 
болған тіршілік форма. Бактерияларды ц 3000 түрі белгілі.
Бактерия клеткасы нда хромосом жиынтығы ж эне кабықшамен шектелген 
ядро болмайды. 
О лардын клетка кабыкш асында эукариоттарда кездеспейтін 
мурам кышкылы (муреин заты) болады.
Бактерия клеткасының диаметрі 1 мкм, ұзы нды ғы 10 мкм (сирек 30 мкм). 
Бактерия клеткасы ты ғы з кабыкпен ж абы лған, сондыктан дене пішіні тұракты. 
Клетка кабыкшасы 3 кабаттан түрады. Ішкі цитоплазмалық қабат (жартылай 
өткізгіш) 
клетканы ң осмос кысымын реттейді. Кейде цитоплазмалык кабат 
ішке 
инвагинацияланып 
көптеген 
катпарлар 
митохондрия 
аналогы 
-
мезосомалар түзеді. М езосом а тыныс алу процесіне катысады. Сыртқы кабат -
клегейлі капсула корғаныш кызметін аткарады. Ол полисахаридтерден жэне 
т.б. күрделі косылыстардан тұрады. Ортаңғы клетка кабырғасы катты, 
кұрамында муреин болады.
Ц итоплазмада рибосомалар (қүрамында Р Н Қ болады), кор заттары (май 
тамш ылары, гликоген, волютин, гранулеза, т.б.) болады, ал 
мембраналы 
органоидтар (митохондриялар, пластидалар) болмайды. 
Ақуы з синтезі 
рибосомада жүреді. Бактерияның тірш ілік процестерін жүзеге асыратын 
ферменттер цитоплазмада шаш ылып 
орналасады, немесе цитаплазмалык 
мембрананың ішкі бетіне бекиді. Я дро заттары ны ң кабыкш асы болмайды, олар 
нуклеоидтар деп аталады. Оны құрайтын Д Н Қ жіпшесі сакина пішінді 
молекула турінде кездеседі.
4


Кейбір бактерияларға ж іңіш ке спиралды талшықтар жэне кыска түзу 
фимбриялар (түктер) тән. Талш ыктың көмегімен бактериялар козғалады.
Түктердің функциясы белгісіз.
Бактериялардын піш іні алуантүрлі". Таякш а пішшді -
ациллалар, 
тэрізді - коккалар. спираль тэрізді - спириллалар, үтір тәрізді - ви риондар. 
Сфералы бактериялар белінгеннен кейін жұп 
(диплококкалар), моншак 
тэрізді(стрептококкалар), жүзім пішінді (стафиллакоккалар), төрттен тіркескен
(тетракоккалар), т.б. форм алар түзеді.
Бактерия клеткаларының мөлшері үлкейіп, екіге бөліну аркылы жын і 
көбееді. Қолайлы ж ағдайда клетка 20-30 минут сайын бөлішп, 

саға™
млрд-ға жуык ж аңа клетка пайда болады, ал 65 сағатта бүкіл жер етін * а 
кетуі мүмкін. Қолайсы з жағдайда бактерия клеткасының 
ЦИТ° ПЛаГг1ппя 
жиырылып, ты ғыздалы п ты ғы з кабыкпен капталып спора түзеді. 
куаңшылыкқа, 100 ф а д у стан жоғары температураға жэне салкындықка төзі 
Қалыпты ж ағдайда бактерия 65-80 градус температурада, кептіргенде ж
күн сәулесі мен дизенф икциялағанда өледі. 
■ 

;
Бактериялар топырақта, суда, ауада, тірі жэне өлі организмдерд 
.
етеді. 1г кұнарлы топы рақта 5-6 млрд, ал күмда 0,5 млрд актерия
Бактерия мүхит биомассасының 
90% -тін кұрайды. 
^
Бактериялар алуан түрлі аймактардан табылған. Иеллоустон үл 
тағы(АҚШ) температурасы 78 градус ыссы бүлакта, кысымы өте 

температурасы 
360 градустан ж оғары 
вулканды кратерлерде,
Антарктидада, т.с.с. 

.
ПйП;
Ж ер 
планетасының 


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   87




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет