Курсының бағдарламасы «Биология» 050113 мамандығы бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын
Қуыршақ - метаморфоз (түрлену) жүретін стадия. Имаго
жүктеу/скачать 3,16 Mb.
|
| Қуыршақ - метаморфоз (түрлену) жүретін стадия.
Имаго - таралатын, көбейетін фаза. Торқанаттылар (Neuroptera) отряды. Қаттықанаттылар немесе қоңыздар (Coleoptera) отряды. Жарғаққанаттылар (Hymenoptera) отряды. Қосқанаттылар (Diptera) отряды. Торқанаттылар (Neuroptera) отряды. Жылғалықтар немесе түктіқанаттылар (Triehoptera) отряды. Бүргелер (Aphaniptera) отряды. Қабыршаққанаттылар (Lepidoptera) отряды. (СОӨЖ-де қаралады). 4-сұрақ. Буынаяқтылардың арғы тегі ежелгі полимерлі көпқылтанды буылтық құрттар (Polychaeta). Олардың ұқсас белгілеріне сүйеніп (асқорыту, қан айналу, жүйке, нефрийдий, дене метамериясы, эмбрионды дамуы т.б.) 1817 ж. француз ғалымы Ж.Кювье буынаяқтылар мен көпқылтанды буылтық құрттарды Articulata (буынды) типіне жатқызған болатын. Ұзақ эволюция нәтжесінде қарапайым құрылысты буылтық құрттар бірте-бірте күрделі құрылысқа жеткен: жұқа кутикула – қатқыл сыртқы қаңқаға ауысты; тері – бұлшықет қабы жекеленген бұлшықеттерге ауысты; целом – аралас (миксоцель) дене қуысына; параподиялар – буынды аяқтарға ауысады; арқа қан тамры – жүрекке , гомономды сегментация гетерономды сегментацияға ауысады; күрделі көздер дамиды; алдыңғы дене сегменттері қосылып – бас бөлім түзіледі, т.б. осылар жоғарғы дәрежелі құрылысты – буынаяқтылардың қалыптасуына себепші болды. Кейбір суда тіршілік ететін буынаяқтыларды сыртқы тері желбезектер сақталған. Полихеттердің желбезегі параподияда орналасуына байланысты төменгі сатыдағы буынаяқтылардың да желбезегі алғашқы қалпын сақтаған. Арғы тегінің пальпалары мұртта бастамасын берген. Қарапайым Branchiata және Trilobitomorpha тип тармағы шығу тегі жағынан ұқсас белгілері бар , бірақ бір-бірінен айқын ажырайды. 1. Шаянтәрізділердің аяқтары ежелгі 2 тармақтылығын сақтаған, ал трилобиттерде бір тармақты және жіктелмеген. Шаянтәрізділерде аяқтар морфологиялық және қызметі тұрғысынан жіктелген. 2. Трилобиттерде цефализация процесі жақсы дамыған, басы денесінен айқын бөлінген. Осы ерекшеліктері трилобиттәрізділер мен желбезектыныстылардың ертеде бір тектен шыққанын және әрқайсысы жеке филогенетикалық бөлім екенін көрсетеді. Branchiata – буынаяқтылардың кембрийден белгілі тобы. Branchiata мен Tracheata тип тармағы тығыз байланысты, ұқсастықтары көп: миы – прото-, дейто- , тритоцеребрумнан тұрады; ауыз мүшелері – мандибула, І, ІІ жұп максилладан құралған, екеуінде де антеннула бар, Tracheataда антенна дамымаған (екінші ретті жойылған, себебі ұрығында антенна бастамасы табылған). Осы ұқсас белгілер - Branchiata мен Tracheata тип тармағының шығу тегі бір екеніне дәлел. Трилобиттер палеозой эрасының соңында өмір сүрген, Chelicerata тип тармағының бастамасын берген. Алғашқы хелицерлілер ( семсерқұйрықтылар ) су жәндіктері, өрмекшітәрізділер – құрлық фаунасы. Олардың антенналары редукцияға ұшыраған бас аяқтарының І -ші жұбы хелицерге, ІІ-ші жұбы педипальпаға ( қармалауышаяқ) айналған. Хелицерлілер өзінің арғы тегі полихеттер мен трилобиттер арқылы байланысты. Буынаяқтылар типінің әрбір тармақтаының эволюциясын қарастырып, қатар жүретін процестерді байқауға болады. Мысалы: сегменттерінің мүшелерінің олигомеризациясы, яғни гомономды сегментаризацияның герерономды сегменттерге ауысуы, олардың жіктелуі нәтижесінде бөлімдер ( тагмалар) қалыптасады, аяқтары, мүшелері жіктеледі. Әдебиет: Болатова Қ.Б.,Байдулова Л.А. «Омыртқасыздар зоологиясы» электр.оқулық Орал 2007 Дәуітбаева К. «Омыртқасыздар зоологиясы» А. 2005, 2 кітап 433-495 б. Догель В.А. «Зоология беспозвоночных» М. 1981 387-399 б. Шарова И.Х. «Зоология беспозвоночных» М. 1999 466-514 б. жүктеу/скачать 3,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|