“Бастауыш мектептегі қазақ тілінің әдісі”,
“Үлкендерге хат таныту методикасы”,
“Үлкендерге ана тілін оқыту методикасы”,
“Бастауыш мектепте кітап оқыту методикасы”,
“Қазақ тілінің методикасы”,
“Грамматикалық таблицалар” т.б. сияқты еңбектер жазған.
1.3. Жіктік және көптік жалғаулардың ерекшеліктері мен жіктелуі, тәуелдік және септік жалғауларының жіктелу формалары
Жалғау және оның түрлері
Көптік жалғау
Тәуелдік жалғау
Жіктік жалғау
Септік жалғаулары
Көптік жалғау. Заттың біреу емес бірнешеу (көп) екендігін білдіретін жалғау көптік жалғау дел аталады. Зат есмдердің көптік формасы көптік жалғаулар -лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер сөзге үндестік заңына бағына отырып жасалады.
Септік жалғау. Сөздерге грамматикалық мағына үстеп, оларды бір-бірімен жалғастырып, септестіріп, байланыстырып тұратын қосымшапарды септік жалғаулары деп атайды.Тәуелденбей тұрған сөздердің септелуін жай септеу дейміз. Ал сөздердің тәулденгеннен кейін септелуін тәуелді септеу дейміз.
Тәуелдік жалғау. Тәуелдік жалғау бір заттың екінші бір затқа немесе біреуге (адамға) тәуелді, меншікті екенін бідіреді. Тәуелденетін сөз үш жақтың біріне тәуелдене, меншіктене айтылады. Тәуелдік жалғау өзі жалғанған сөзді ілік септік жалғаулы сөзбен байланыстырып тұрады.
Жіктік жалғауы – қимыл иесінің кім екенін білдіру үшін қолданылатын қосымша, ол сөз бен сөзді жақ жагынан қиыстырып түрады. Мысалы: Мен оқушымын. Сіз оқушысыз. Біз келеміз. Ол келеді.
Көптік жалғауының қосымшаларын, олардың сөздерге үндестік заңының заңдылығына бой ұсына жалғанатын ерекшелігін мынадай көрнекілік арқылы түсіндіруге болады.
дауысты
р
й -лар, -лер
у
|
з
ж
л
м -дар, -дер
н
|
Достарыңызбен бөлісу: |
