Лекция 0 cағат Практикалық сабақ 15 сағат ожсөж- 45 сағат CӨЖ 45 сағат Емтихан семестрде
жүктеу/скачать 3,49 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пероноспоралылар қатары
| Сапролегниялылар қатары
Бұл қатарға негізінен су қоймаларында немесе ылғал топырақта сапротрофты күйде тіршілік ететін саңырауқұлақтар түрлері жатады. Арасында өсімдіктер мен жануарлардың бойында паразит ретінде тіршілік ететін бірнеше түр кездеседі. Оларға мысалы қызылша көгінің тамыр жемірі – Aphanomyces cochlioides Drechs. кіреді. Пероноспоралылар қатары Жақсы тармақталған мицелийлерде дараланған зооспорангиеносцалар (конидиеносцалар) түзіледі. Ооспоралар ұлпа ішіндегі мицелийде түзіліп, өсімдік қалдықтарында сақталады. Ал олар шірігеннен соң тіршілікке қабілеттігін жоймастан 2 жыл кейде одан да ұзақ мерзім бойына сақталады. Пероноспоралылардың көбі паразиттер, тек бірқатары ғана суда сапротрофты тіршілік етеді.. Пероноспоралылар қатарына үш тұқымдас кіреді: Питиелілер, Пероноспоралылар және Альбуголылар. Олардың ішінде алғашқыларының саны өте көп. Питиелілер (Pythiaceae) тұқымдасына негізінен сапртрофты, көбіне әлсіреген өсімдік көгін зақымдайтын, түрлер, және балдырлар паразиттері кіреді. Мицелийлері жіңішке, зооспорангиеносцілері гифтерге (жіпшелерге) ұқсайды. Зооспорангийлерден зооспоралар немесе мицелийлер конидилер сияқты өсіп шығады. Ооспоралары шар тәрізді, тіршілікке қабілетін 12 жылға дейін сақтайды. Өсімдіктерге ең көп зиян келтіретін Питиум (Pythium) және Фитофтора (Phytophthora) туыстарының өкілдері. Питиум туысының ішінде ең көп тарағаны өсімдіктердің (қызылша, қырыққабат, рапс, жүгері, темекі, қызанақ, сәбіз т.б.) өркенінің тамырында орналасатын Pythium debarianum Hesse ауру қоздырғышы. Ол өсімдік тамыры менсабақ етегінің жіңішкеріп, қараюын тудырып, жас өсімдіктердің өлуіне әкеліп соқтырады. Бұл кеселді – қара сирақ, тамыр жемірі, өркеннің өлуі деп атайды. Кеселдің кең етек алуына топырақтың сапасыз өңделуі, егістік жиілігі, ауыспалы егістіктің болмауы септігін тигізеді. Фитофтора туысының құрамына 70-тен астам саңырауқұлақ түрлері кіреді. Олардың ішінде факультативтік паразиттерден факультативті сапрофиттерге дейін бар. Бұл саңырауқұлақтар барынша мицелий күйінде, яғни конидийлер сияқты қызмет атқаратын маманданған спорангиеносцалар түзуімен сипатталады. Төменгі дәрежедегі оң температуралар жағдайында зооспоралар түрінде өнеді. Бұл туысқа жататын саңырауқұлақтардың ішінде ең көп зиян келтіретін өкілі қызанақ, картоп және басқа да кейбір алқалы тұқымдастар өкілін зақымдайтын Phytophthora infestans de By. Сол сияқты P.erythroseptica Pctn, P.cactorum Schöt, P parasitica Dastur және басқа түрлер фитопатогенді болып табылады. Пероноспоралылар тұқымдасы (Peronosporaceae). Бұл тұқымдас өкілдері – облигатты паразиттер. Жалған ақ ұнтақ деп аталатын кеселге төмендегідей ерекшеліктер тән: мицелийлер әрдайым клетка аралықтарымен жайылады. Клетканың ішіне гаусториялар еніп, бойынан су мен қоректік заттарды сорып алады; зақымдалған ұлпа бетіне устьицелер арқылы зооспорангиеносцалар (бір түрлерде) немесе конидиеносцалар (екінші бір түрлерде) шығады. Олар тармақталған, ұшында зооспоралар түзетін зооспорангийлер немесе мицелийлер өсіп шығатын конидийлер болады; ауру қоздырғыштармен негізінен өсімдіктің топырақ беті мүшелері, оның ішінде көбіне жапырақтар залалданады; өсімдік ұлпаларының залалдануы устьицелер арқылы өсіп шығатын зооспоралармен немесе конидиялармен жүреді. Жалған ақ ұнтақ ауруының белгілері (симптомалары) бір типті болып келеді: жапырақ алақанының үстіңгі бетінде сарғыш, қызғылт немесе қоңырқай дақ түседі, ал төменгі бетінде үстіңгі даққа сәйкес – ақ, кейде боз споратүзу өңезі пайда болады. Ауру қоздырғыштардың тыныштық күйдегі формасы ретінде көбіне ұлпа ішінде түзілетін ооспоралар болып табылады. Олар топырақта 2-4 жыл бойына сақталуға қабілетті. Вегетативті жолмен көбейетін өсімдіктер мен көп жылдық дақылдар зақымданса инфекция мицелий түрінде де сақталуы мүмкін. Кеселмен қайталай залалдануы жыныссыз жолмен түзілген споралар (зооспоралар немесе конидийлер) көмегімен жүреді. Олар спороносцалардан бөлініп, желмен, сумен, кейде насекомдар көмегімен де таралады. Зооспоралар мен конидийлер тек тамшы күйіндегі ылғал болса ғана өсе алады, ал спора түзуі ауа ылғалдылығы салыстырмалы түрде жоғары болғанда ғана жүреді. Саңырауқұлақ тұқымдасының туыстарға бөлінуі спороносцалар мен жыныссыз споратүзу спораларының морфологиялық ерекшеліктеріне негізделеді. Ауыл шаруашылығы дақылдар үшін ең қауіпті ауру қоздырғыштары 2 туысқа жатады: Пероноспора (Peronospora) және Плазмопара (Plasmopara). Конидиеносцалардың тармақталуы – Peronospora туысының саңырауқұлақтарында дихиотомиялық болса, Plasmopara туысының өкілдерінде – моноподиалды. Бұл екі туысқа да көптеген түрлер жатады. Олардың ішінде жалған ақ ұнтақ немесе пероноспороз ауруының қоздырғыштары: асбұршақтікі – Peronospora pisi Syd., бұршақтардікі – Peronospora fabae West., жоңышқанікі – Peronospora aestivalis Syd., сиыр жоңышқанікі – Peronospora pratensis Syd., крест гүлді дақылдардікі – Peronospora brassicae Gaeum, күнбағыстікі – Plasmopara helianthi Novot, жүзімдікі – Plasmopara viticola және басқалары. Альбуголылар тұқымдасы (Albuginaceae). Облигатты паразиттер. Ең кең тараған түр Albugo candida Lev. – крестгүлділердің ақ таты ауруының коздырғышы. Оомицеттер класына жататын ауру қоздырғыштарына қолданылатын негізгі қорғаным шараларды мынадай: ауыспалы егістік талаптарын қатаң сақтау; орта ылғалдылығын (әсіресе жылыжайларда) реттеу; өндіріске ауруларға төзімді сорттарды ендіру; қайталай зақымдауды болдырмау мақстаында фунгицидтер пайдалану. Каталог: dmdocuments dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 15 сағ. Емтихан 4 Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Әдеби өлкетану Преподаватель Ақболатов Айдарбек Ахметұлы Вопросы: Вопрос №1 dmdocuments -> 2009ж. «Қазақ филологиясы» кафедрасы dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 5 сағ. СӨЖ 15 сағ. Емтихан Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Жаратылыстану математикалық факультет dmdocuments -> Барлығы – 45 сағат dmdocuments -> 2007ж. Қазақ тілі мен әдебиеті және оқыту теориясы кафедрасы dmdocuments -> Қазақ филологиясы кафедрасы 050205 dmdocuments -> Барлығы – 90 сағат жүктеу/скачать 3,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|