Лекция кешені тақырып Кіріспе. Мақсаты

Энойма, анойма, градация, эмбрион, транмиссивті.

Аристотель жануарларды қанша топқа бөлді?

«Клетка» ұғымын ұсынған ғалымдарды ата?

«Градация» ұғымын түсіндір.

Клетка теориясын ұсынған ғалымдарды ата?

Биогенетикалық заңды түсіндір.

«Табиғи ошақ» теориясын түсіндір.

Жануарлар әлемінің жүйесі

Мақсаты: Жануарларды ұқсастық белгісіне, арасындағы айырмашылығына қарай жүйелеу.

Жер жүзіндегі жануарлар түрлерінің жалпы саны 2,5 миллионнан асады. Жануарлар әлемінің әртүрлілігіне байланысты олардың ұқсастық белгісіне, арасындағы айырмашылығына қарай систематика жануарларды таксондарға бөледі: тип, класс, отряд, тұқымдас, туыс, түрге. Ең кіші таксон «түр».

Бір-біріне өзара жақын түрлердің тобы-туысқа жіктелінеді, жақын туыстар тобы-тұқымдасқа, жақын келетін тұқымдастар-отрядқа, отрядтар-класқа, кластар-типке біріктірілді.

Қазіргі кезде жануарлар дүниесін мынадай 24 типке бөледі:

Жануарлар патшалығы – Zoa

Патшалық тармағы қарапайымдылар немесе бірклеткалылар - Protozoa

1. Саркомастигофоралар типі-Sarcomastigophora

2. Апикомплекстер типі - Apicomplexa

3. Миксоспоридиялар типі - Myxozoa

4. Микроспоридиялар типі-Microsporа

5. Кірпікшелілер н-е Инфузориялар типі - Cilophora

6. Лабиринтулалар типі – Labirinthomorpha

7. Асцетоспоридиялар типі – Ascetospora

Патшалық тармағы Көп клеткалылар – Metazoa

Бөлім үсті Фагоцителлозоа – Phagocytellozoa

8. Тақталылар типі – Placozoa

Бөлім үсті Паразоа - Parazoa

9. Гукалар типі – Spongia

Бөлім үсті Нағыз көп клеткалылар – Eumetazoa

Бөлім сәулелі симметриялы – Radiata

10. Ішекқуыстылар типі-Coelenterata

11. Ескектілер типі-Ctenophora

Бөлім екі жақты симметриялы – Bilateria

Бөлім асты Бірінші қуыстылар - Acoelomata

12. Жалпақ құрттар типі - Plathelminthes

13. Немертиналар типі - Nemertini

14. Жұмыр құрттар типі - Nemathelminthes

Бөлім асты Целом қуыстылар -Сoelomata

15. Буылтық құрттар типі - Annelida

16. Буынаяқтылар типі - Arthropoda

17. Онихофоралар типі - Onychophora

18. Моллюскалар н-е жұмсақ денелілер типі - Mollusca

19. Қармалауыштар типі - Tentaculata

20. Тікентерілер типі - Echinodermata

21. Погонофоралар типі - Pogonophora

22. Қылтанжақтылар типі - Chaetognatha

23. Жартылай хордалылар типі - Hemichordata

24. Хордалылар типі - Chordata

Жануарлар типтерін даму ерекшеліктеріне, денесінің құрылым айырмашылығына, зерттеу әдістеріне қарай 2 бөлімге бөлінеді. Бірінші типтен бастап 24-ші типке дейінгі- омыртқасыз жануарлар, ал 24-ші хордалылар типі- омыртқалы жануарлар.

Жануарлар дүниесінің типтерден жоғары ірі топтарға жіктеледі. Типтерді топтастыру- олардың ортақ құрылымын, деңгейін, арасындағы морфофизиологиялық, филогенетикалық байлпаныстарын көрсетеді.

Көп клеткалылар үлкен үш бөлім үсті топқа бөлінеді: Фагоцителлозоа- Phagocytellozoa, алғашқы қарапайым көп клеткалылар. Бұл топқа тақталылар - Placozoa типі жатады. Екінші бөлім үсті төменгі сатыдағы көп клеткалылар - Parazoa. Оларда мүшелері, тканьдері, нерв клеткалары болмайды. Бұл топқа губкалар- Spongia типі жатады. Үшінші бөлім үсті нағыз көп клеткалылар - Eumetazoa. Денелері екі немесе үш қабаттан тұрады, мүшелері, тканьдері, нерв клеткалары, нерв жүйесі жақсы дамыған. Eumetazoa тобындағы жануарлар мүшелерінің белгілі тәртіпте орналасуна немесе дене симметриясына байланысты екі үлкен бөлімге бөлінеді: сәулелі - Radiata және екі жақты немесе билатеральды симметриялы жануарлар - Bilaterata.

Биллатеральды симметрия немесе екі жақты симметрия жануарлардың үнемі алға қарай жорғалап, жылжып жүруіне байланысты пайда болған.

Целом қуыстарының бар болуына немесе жоқ болуына байланысты, биллатеральды симметриялы, үш қабатты жануарлар, қуыссыздар немесе бірінші қуыстылар - Acoelomata және целом қуыстыларға – Coelomata бөлінеді. Acoelomata тобына төменгі сатыдағы құрттардың үш типі жатады: Plathelminthes, Nemertini, Nemathelminthes, ал Coelomata тобына қалған типтердің барлығы кіреді.

Алғашқы реттік ауыздыларға: жалпақ құртар, жұмыр құрттар, немертиндер, буылтық құрттар, буынаяқтылар, онихофоралар және моллюскалар типтері жатады.