Лекциялардың тақырыптық жоспары

Лекциялардың тақырыптық жоспары.

Пәннің мақсаттары мен міндеттері. Пәннің объектісі. Пәннің оқу-білімдік және ғылыми мақсаты мен міндеттері.Басқа пәндермен байланысы және негізгі әдебиеттерге сипаттама беру. Тарих, әдебиет, этнография т.б. пәндермен тығыз байланысты.

Оқулықтар және оқу әдебиеті. Арнайы ғылыми зерттеулер. Хрестоматия. Құжаттар жинағы. Деректер. «Түрік» этносы және этнонимі. Түркі этностары және түркі тілдес халықтар. Олардың территориялық орналасуы. Батыс түрік және шығыс түрік тілдері. Қазіргі түркі әлемі.
Тақырып № 2-3.Түркі халықтарының түп тамыры (1 сағ)

Жоспары: 1.Ари және сақ дәуірі.

2. Андронов мәдениеті.

3.Хундардың экономикасы және мемлекетгі басқару дәстүрі

4.Шығыс Еуропадағы хундар империясы
Тақырып № 6-7. Түркі тайпалары мен халықтарының шығу тегі, мекендеген аймағы және этникалық құрамы. ( 2 сағ)

Жоспары:

1. Түркі дәуіріндегі этникалық процестер.

2. Түркі тілдес бауырлас халықтардың географиясы.
Тақырып № 8-9.Шыңғыс хан империясы және түркі халықтары. ( 2 сағ)

Жоспары

1. Түркілердің Қытайды жаулап алуы.

2. Таяу Шығыс пен Иранды жаулап алуы.
Тақырып № 10-11.Темір және Орта Азия түркілері (1сағ)

Жоспары:

І.ӘмірТемір және оның жорықтары.

2.Орта Азия түркілері.
Тақырып № 12-13. ІХ-ХІІІ ғасырлардағы Русь және түркі халықтары ( 2 сағ)

Жоспары:

1.Русьтің Хазариямен, Печенектермен және Қыпшақтармен қарым – қатынасы (Х – ХІІІ ғ.)

2. Алтын Орданың құрылуы және нығаюы.

3.Алтын Орда хандарының ішкі және сыртқы саясаттағы жеңістері.

1. Алтын Орда құрамындағы Солтүстік Кавказ халықтары.

2. Әзірбайжан ұлтының қалыптасуы және мемлекетінің құрылуы

3.Әзербайжан халқының ХҮІІ-ХҮІІІ ғғ мәдениеті.

1. Сібірді мекенднген халықтардың қалыптасуы мен мемлекеттерінің құрылуы

2. Көшім тұсындағы Сібір хандығы
Тақырып № 18.Ноғайлы елі. (1сағ)

Жоспары:

1. 
   Ноғай атауы, ұлты және жұрты.
   
2. 
   Қазақ-ноғай қарым-қатынастары..
   

1.Башқұрт атауы және ұлтының қалыптасуы.

1. 
   Татар этнонимі.
   
2. 
   Татар тарихы.
   

1. Қырғыз ұлтының қалыптасуы.

2. Ұйғыр мемлекетінің құрылуы.

Тақырып № 22.Өзбектер. (1сағ)

Жоспары:

1. Өзбек ұлтының қалыптасуы.

2. Өзбек мемлекетінің құрылуы.
Тақырып № 23.Түрікмендер. (1сағ)

Жоспары:

1.Түрікмен үлтының қалыптасуы

1. 
   Түркілердің Кіші Азияға келіп қоныстануы.
   
2. 
   Осман империясының тарихы.
   

1. Қырым хандығы

2. Қырымның қилы тағдыры.
Тақырып № 26.Қарақалпақтар. (1сағ)

Жоспары

1.Қарақалпақ тарихы

2.Мәдениеті
Тақырып № 27-28.Алтай түріктері. (1сағ)

Жоспары:

1.Алтай түріктерінің шығу тарихы.

2.Алтайдағы қазақтар мен түріктер.
Тақырып № 29-30. Жаңа тәуелсіз түркі мемлекеттері. (2сағ)

Жоспары:

1. Түркия жаңа және қазіргі заманда

2. Қазіргі түркі әлемі.

Семинар сабақтарының жоспары

1. Ғұндар туралы алғашқы тарихи мәліметтер.

2. Ғұн державасының құрылуы, территориясы..

3. Ғұндардың қоғамдық-саяси құрылысы, шаруашылығы және мәдениеті, діні, әскери iсі және өнepi.

4. Мемлекеттік құрылысы.

5. Ғұндар Қазақстан территориясында.

6. Қазақ халқының этногенезіндегі ғұндардың ролі.

Бақылау сұрақтары:

1. Ғұндар туралы қандай алғашқы тарихи мәліметтерді білесіңдер.

2. Ғұн державасы қалай құрылды, территориясы. атау.
3-4 тақырып. Түpкі қағанаты.

1. Түркілер туралы алғашқы мәліметтер, мекендеген территориясы.

2. Tүpiк тайпалық одағының нығаюы.

3. Түркі қағанатының құрылуы.

4. Түркі қағанатының ішкі және сыртқы саясаты.

5. Түркі қағанатының Батыс және Шығыс түрік қағанатына бөлену.

1.Түркілер туралы алғашқы тарихи мәліметтер.

2. Мемлекеттің құрылуы, территориясын ата.

3. Бумын қаған. Муған-қағанның билігіне кезеңіне сипаттама беру.

1. Батыс түрік қағанатының қалыптасуы.

2. Мем лекеттік құрылысы.

3. Түріктердің шаруашылығы, тұрмысы, діні.

4. Түрік жазба ескерткіштері.

5. Күлтегін, Білге-қаған, Тоныкөк ескерткіштері.

1. Көрсетілген әдебиеттер бойынша тақ мұрагерлігі және мемлекеттік биліктің тұжырымдарын қарастырыңдар.

2. Деректердегі тақырыпқа қатысты материалдың салыстыру.
7 тақырып. Eкiншi Шығыс түpiк қағанаты.

1. Саяси тарихы.

2. Жаулап алушылық жорықтары.

3. Шығыс түрік қағанатының әлсіреуі.

4. Түркілердің тілі, жазуы, жазба ерекшеліктері.

5. Түріктердің қол астындағы басмылдар, ұйғырлар және қарлұқтардың көтерілуі.

1.Ұсынылған әдебиеттер бойынша тақ мұрагерлігі және мемлекеттік биліктің тұжырымдарының негізгі тұстарын қарастырыңдар:

2. қарастырылған құжаттардың ерекшеліктерін салыстырыңдар.
8 тақырып. Түргеш қағанаты.

1. Түргеш қағанатының құрылуы.

2. Түргеш қағанатының ішкі және сыртқы саясаты.

3. «Қара» және «сары» түргештердің күpeci.

4. Қағанаттың әлсіреуі.

5. түргештер «тухси» деген атаумен қарлұқ мемлекеттінің құрамында

1. Ұсынылған әдебиеттер бойынша материалды конспектілеу.

2. Терминдерді түсіндіру, оның пайда болған тарихын анықтау.

9 тақырып. Ұйғыр қағанаты.

1. Ұйғырлар үстемдігінің орнауы.

2. Сыртқы саясаты.

3. Манихейлік - қағанаттың мемлекеттік діні.

4. Шаруашылығы, тұрмысы және мәдениеті.

5. Ұйғыр қағанаты қырғыздар шабуылдары нәтижесінде құлауы.

1. оқытылған деректердің сипатын анықтау.

2. деректердегі ақпараттардың сипаты туралы кесте жасау (шаруашылығы, мемлекеттік басқару, тұрмыс, мәдениет).
10 тақырып. Орта Азия мен Қазақстанды моңғолдардың жаулап алуы.

1. Орта Азия мен Қазақстан моңғол шапқыншылығы қарсаңында.

2. Шыңғыс ханның моңғол империясын құруы.

3. Оңтүстік-Шығыс Қазақстан және Дешті-Қыпшақ жері Шыңғысхан ұлдары ұлысының құрамында.

4. Жошы ұлысының нығаюы және Алтын Орданың құрылуы.

5. Алтын Орданың территориясы мен этникалық құрамы. Саяси құрылысы.

6. Экономикасы және мәдениеті.

Бақылау сұрақтары:

1. Ұсынылған деректердің сипатын анықтау.

2. Деректердегі ақпараттардың сипаты туралы кесте жасау (шаруашылығы, мемлекеттік басқару, тұрмыс, мәдениет).
11 тақырып. Алтын Орда мен Моғолстанның ыдырауы.

1. «Өзбек», «ноғайлы» және «моғол» суперэтностары.

2. Алтын Орда және Моғолстан территориясындағы этникалық процестер.

3. Алтын Орданың ыдырауы.

4. Моғолстанның ыдырауы.

Бақылау сұрақтары:

1. Этностық атаулардың деректердегі көрінісін салыстыру.

2. Алтын Орда мен Моғолстанның шаруашылығы, мемлекеттік басқару, тұрмыс, мәдениетін салыстыра талдау.
12-13 тақырып. Қырым, Қазан және Астрахань хандықтары

1. Қырым хандығы және оның ішкі сыртқы саясаты.

2. Қазан хандығы және оның ішкі сыртқы саясаты.

3. Астрахань хандығы және оның ішкі сыртқы саясаты.

1. Аталған хандықтардың саяси құрылымын салыстыру арқылы ұқсастықтар мен ерекшеліктерді айұқындаңыздар.

2. шаруашылығы, мемлекеттік басқару, тұрмыс, мәдениетін қарастырыңыз.

3. Тақырып бойынша терминологиялық сөздік құрау және хронологиялық кесте жасау.

1. Қазақ хандығының құрылуы.

2. Қазақ хандығы туралы жазба деректер.

2. Қазақ жерлерінің этникалық шекарасының бeкiтiлyi.

3. Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саясаты.

4. ХҮІІІ-ХІХ ғғ. Қазақ хандығы.

5. Қазақстанның Ресейге қосылуы.

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақ хандары династиясының шығуы туралы материалдарды топтастыру.

2. Бұрындық, Қасым, Хақ-Назар, Шығай, Тәуекел хандардың билігін салыстыру.

3. Қазақ хандығының Өзбек хандығымен, Моғолстанмен, қырғыздармен, жоңғарлармен ара қатынасын қарастыру.

1. Назарбаев Н.А. Тарих толқынында. – Алматы: Атамұра, 1999. -296 б.

2. Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы: Оқулық-хрестоматия. – Астана: «Фолиант». 2000–

3. Әбілғазы. Түрік шежіресі. Алматы, Ана-тілі, 1991.208 б.

4. Бабыр Захир ад дин Мұқамед. Бабырнама. Алматы, 1993.

5. Бичурин Н.Я. (Иакинф) Собрание сведений о народах обитающих в Средней Азии в

древние времена. А. 1998

6. Геродот. История в девяти книгах. Москва, 1972.

7.Диваев А. Тарту. Алматы, 1992.

8.Дулати М.Х: Тарих-и Рашиди. Алматы, Мұхамед Хайдар Дулати қоғамдық қоры, 2003

9.Жүсіп Баласағұн. Құтты білік. Алматы, 1986.

10.Иүгенеки А. Ақиқат сыйы. Алматы, 1985.

11.Қ.Жалайыр. Шежірелер жинағы. Алматы.19 97,-128б.

12.Қорқыт ата кітабы. Алматы, 1986.

13.Махмуд Қашғари. Диуан-лұғат ат-түрік. Алматы, 1993.

14.Моңғолдың құпия шежіресі. Баян-өлгий, 1979.

15.Өтеміс Қажы. Шыңғыс наме. Алматы, 1992.
Оқулықтар.

1.АбильЕ. История государство иправа Республики Казахстан.( с древнейших времен до до 1992 года), второе издания, Астана,Фолиянт, 2001.

2.Аманжолов К.Р. Түркі халықтарының тарихы.( көне дәуірден біздің заманымыздың XIV ғасырына дейінгі кезең). 1-кітап, Алматы, Білім, 2002. 292 б.

3.Аманжолов К.Р. Түркі халықтарының тарихы.( XV- XVІІІ ғасырына дейінгі кезең). 2-кітап, Алматы, Білім, 2002. 272 б.

4.Кузембайулы А., Абиль Е., История Казахстана, Учебник для ВУЗов. 7-е издание. Перераб. и доп.- СПБ, Соларт, Санкт-Петербург, 2004.

5.Қазақстан тарихы. Ежелгі уақыттан қазіргі кезеңге дейін. Очерк. Бас.Ред. М.Қ.Қозыбаев. Алматы, Дәуір, 1993.

6.Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Төрт томдық, 1-том, Алматы, Атамұра, 1996.

7.Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық, II-том. Алматы, Атамұра,

1.Артыкбаев Ж.О. Атлас по истори Казахстана с древнейших времен до XVIII века. I-част. Санкт-Петербур, 2005.

2.Ералина А.Е. Қазақстан тарихы курсы бойынша тақырыптық-проблемалық терминалогиялық түсініктер жанағы. Қостанай, 2002.

3.Қазақтар: Көпшілікке арналған 9-томдық анықтамалық Алматы, Қазақстанның даму институты, Т.1. Тарихи оқиғалар.1998. 432 б.

1.Абдиров М. Хан Кучум: известный и неизвесный. Алматы, 1996.

2.Абиль Е. Этногенез казахов. Опыт системного подхода.- Костанай, 1997.

3.Абусеитова М. Х. Казахское ханство во второй половине XIV века. - Алма-Ата, 1985.

4.Агаджанов С.Г. Государство Селдьжукидов и Средняя Азия в ХІ-ХІІ вв. М-1991-302 с.

5.Ахинжанов С.М. Кыпчаки в истории Средневекового Казахстана. - Алма-Ата, 1989.

6.Байбатша Ә. Қазақ даласының ежелгі тарихы. (көмекші оқу құралы) А, Санат, 2001. 192 б

7.Байпақов К. Нүржанов А. Ұла жібек жолы және ортағасырлық Қазақстан. Алматы, Қазақстан, 1992, 208 б.

8.Восточный Туркестан в древности и раннем средневековье М-1988.450 с.

9.Гумилев Л.Н. Қиял иатшалығын іздеу. Алматы, Балауса, 1992, 428 б.

10.Гумилев Л.Н. Көне түріктер. Алматы, Білім, 1994.

11.Гумелев Л.Н. Хұндар. Алматы, 1998.

12.Дербісалиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары. Алматы, Арыс, 1995.

13.Жұртбаев Т. Дулыға: Көне түркі батырлары туралы әфсаналар. А, Жалын, 1994. 2-кітап.

14.Кузембайулы А., Абиль Е. Казахская Сибирь. – Костанай, 1997.

15.Күзембайұлы А, Әбіл Е. Тарихшы және оның заманы: (историк и его эпоха). Петроваловск, 2001, 200 б.

16.Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: пойски размышления. В двух книгах. Алматы, Ғылым, 2000. 420 с.

17.Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. Алматы, 1994.

18.Қозыбаев М.Қ Өркениет және ұлт. Алматы, Арыс, 2001.

19.Қозыбаев М. Ақтаңдақтар ақиқаты: Алматы, Қазақ университет., 1992-272 б.

20.Қозыбаев М. Тарих зердесі. Алматы, Ғылым, 2 том, 1998.

21.Марков Г.Е. Кочевники Азии. Структура хозяйства и общественной организации. – М., 1976.

22.Масанов Н. Кочевая цивилизация казахов. – М., 1995.

23.Орманов Қ.Т Тұран өркениетінің ізімен. ( тарихи-этнографиялық очерктер жинағы) Қостанай,2005.

24.Султанов Т.И. Россия и Казахстан: история и пролемы взкаимодействия (XVI - начало XX веков)// Россия, Запад и мусульманский Восток в колониальную эпоху. – Спб.., 1996.

Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты

Тарих және өнер факультеті

Қазақстан тарихы кафедрасы

Қостанай , 2009

Сабақтар бекітілген кесте бойынша өткізіледі.

Әлемдік білім кеңістігіне терең бойлап тәуелсіз Қазақстан өзін жоғарғы оқу орнын бітіріп шыққан білікті мамандарын биік деңгейден көргісі келетіндігі заңды құбылыс. Қазақстан мамандары дүниежүзілік саяси-экономикалық додада басқа жұртпен тең түсіп, өз үлесін бөгдеге қолынан бермей, білімді де білікті болуы жоғарғы оқу орындарындағы алатын білім сапасына байланысты.

Бұл орайда Түркі халықтарының тарихы пәніне қойылатын талаптар мен міндеттер студент жастарды отансүйгіштік рухта тәрбиеленуге бағытталады. Тәуелсіздігіміздің арқасында оқу жоспарына кірген халқымыздың төл тарихы елеміздің нағыз патриоттарын дайындауда өз үлесін қосуға міндетті.

Түркі халықтарының тарихы институтың тарих мамандықтары бойынша екінші курста оқытылады. Оның негізгі мақсаты Қазақстан жері түркі халықтарының қара шаңырағы екендігіне тоқталу және студенттерді осы ғылым бойынша теориялық және практикалық бағыт бойынша деңгеймен қамтамасыз ету.

Осыған байланысты пән өзінін алдына төмендегідей міндеттер қояды:

1. 
   Түркі халқының этногенезі мен этникалық тарихы, мемлекетінің пайда болуы және оның өркендеуі, жаруашылығы және мәдениеті жөнінде білім беру;
   
2. 
   Түркі халқының әлем халықтар ортасында орны, олардың дүниежүзілік өркениетке қосқан үлесі және қазақ мемлекетінің келешегі жөніндегі көкейтесті мәселелерді талқылау.
   

Түркі халықтарының тарихы 1-курста тарих мамандығының студенттері үшін оқытылады. Тарихшы студенттер үшін пән археология, этнология, алғашқы қауымдық тарихы, ерте дүние тарихы пәндерімен тығыз байланысты. Кейбір материалдар қайталанбас үшін пәнаралық байланыс орнатылып, тақырыптардың логикалық схемасы жасалуы қажет. Өкінішке орай ортағасырлық Қазақстан тарихы пәнімен кейбір мәселелер бойынша қайталанады. Басқа факультетердің студенттері бірінші курста оқытылатын гуманитарлық пәндерден алған білімдерін түркі халықтарының тарихын оқу барысында пайдалануы керек.

«Түркі халықтарының тарихы» пәнін оқу барысында меңгеретін білім, дағды және шеберлік мамандықтың типтік оқу бағдарламасы негізгі және арнайы пәндерді таңдау бойынша пәндерді игеруге негіз болып табылады:

- Еуропа және Америка елдерінің жаңа кезеңдегі тарихы;

- Азия және Африка елдерінің жаңа заман тарихы;

- Шетел тарихнамасы.


Лекция сабақтарының мазмұны
Тақырып № 1. Кіріспе. (1 сағ)

Мақсаты: Пәннің мақсаттары мен міндеттерімен таныстыру.Басқа пәндермен байланысын көрсету.

Жоспары:Пәннің объектісі. Пәннің оқу-білімдік және ғылыми мақсаты мен міндеттері.Басқа пәндермен байланысы және негізгі әдебиеттерге сипаттама беру. Тарих, әдебиет, этнография т.б. пәндермен тығыз байланысты.

Оқулықтар және оқу әдебиеті. Арнайы ғылыми зерттеулер. Хрестоматия. Құжаттар жинағы. Деректер. «Түрік» этносы және этнонимі. Түркі этностары және түркі тілдес халықтар. Олардың территориялық орналасуы. Батыс түрік және шығыс түрік тілдері. Қазіргі түркі әлемі.

1. Хундардың шығу тегі.Хұндар туралы алғашқы тарихи мағлұматтар. Олардың қоныстанған территориясы. Қытай тарихи хроникалары- «Ши-цзи», «Хань Шу», және басқалары хұндар туралы. Хунну державасының құрылуы.Қоғамдық саяси құрылысы.Хундар империясының екінші толқыны-батысқа, б.з. І ғ. аяғында Орталық Қазақстан территориясына.

2. Хун империясы.Мемлекеттік құрылысы. Жоғары өкіметті мұралану. Б.зд. ІІ ғ. Аяғына таман Хундар державасының әлсіреуі.Ғұндар Европада.Атилла империясы.Оңтүстік-Шығыс Европадағы түркі халықтарының құрылуындағы ғұндардың рөлі.Ғұндар Қзаақстан территориясында.Қзаақ халқының этногенезіндегі хунндардың (ғұндар) рөлі.

Әдебиет: Н.Ә-1, 2, 4, 21, 25, 27, 29, 31.
Тақырып № 6-7 Түркі тайпалары мен халықтарының шығу тегі, мекендеген аймағы және этникалық құрамы. ( 2 сағ)

Мақсаты : Түркі тайпалары мен халықтарының шығу тегіне тоқталу, мекендеген аймағы және этникалық құрамын анықтау.

Жоспары 1. Түркі дәуіріндегі этникалық процестер. Түрік қағанаты. Түркілердің пайда болуы туралы аңыздар. Олардың мекендеген аймағы.Түрік тайпалық одағының нығаюы. Қытаймен қарым-қатынас, олардың түріктердің күші мен қуатын мойындауы.ҮІІ ғ . бас Батыс түрік қағанаты және Шығыс түрік қағанатына бөлінуі.630 жылы Шығыс түрік қағанатын қытайлардың бағындыруы.Батыс түрік қағанаты.

2. Түркі тілдес бауырлас халықтардың географиясы. Екінші Шығыс түрік қағанаты. Түргеш қағанатын бағындыру. Түркеш қағанаты. «Қара» және «сары» түркештердің күресі. Ұйғыр қағанаты. Қарлұқ қағанаты.Ұйғырлармен, арабтармен соғыс.Қарлұқтар Қараханидтер мемлекетінің құрамында.

2. Таяу Шығыс пен Иранды жаулап алуы.Нәтижесі, тарихи маңызы.

Қ.Ә-77.
Тақырып № 10-11.Темір және Орта Азия түркілері (1сағ)

Қ.Ә-77.
Тақырып № 12-13 ІХ-ХІІІ ғасырлардағы Русь және түркі халықтары ( 2 сағ)

1.Русьтің Хазариямен, Печенектермен және Қыпшақтармен қарым – қатынасы (Х – ХІІІ ғ.)Русь мемлекеті сауда жолдарының маңызды тораптары. Хазариямен соғыс.Печенегтермен соғысы.Рустьтің шығу тарихы. Нормандар. Варягтар. Этникалық жер аумағы. Әдеби тілі. Деректерге сипаттама.

2. Алтын Орданың құрылуы және нығаюы.Жошы ұлысының ұлғаюы және Алтын Орданың құрылуы. Территориясы мен этникалық құрамы. Саяси құрылысы. Экономикасы мен мәдениеті.Алтын Орданың астанасы- Сарай Батый-хан және оның мұрагерлері кезінде.

3.Алтын Орда хандарының ішкі және сыртқы саясаттағы жеңістері. (1227-1359 ж)Сарай ал-Жадид Өзбек хан (1312-1342), Жәнібек хан (1342-1357) кезінде. 1395-1396 жж алтын ордадағы «саяси құлдырау мен аумағыынң ыдырау » кезеңі. Жошының баласы Тоқа Темірдің ұрпағы-тоқтамыс ханның билікке келуі. Ресейге үстемдік жүргізуді қайтадан қалпына келтіру. Алтын Орда және темір мемлекеті.алтын Орданы Темірдің талқандауы.

Алтын Орда және Моғолстан территориясындағы этникалық процестер. «Өзбек», «ноғайлы» және суперэтностары. Шығыс Дешті Қыпшақтағы Тоқа-Темірдің ұрпағы Орыс ханның Ақ Орда хандығы-болашақтағы қазақ мемлекеттілігінің үлгісі ретінде. Моғолстан мемлекеті және Темір мен оның ұрпақтарының империясы. Алтын Орданың ыдырауы және этникалық негізде тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы.Шайбанидтер әулетінен шыққан Әбілхайыр ханның «көшпелі өзбектер мемлекетінің», Қырым, Қазан, Астрахань, Сібір, Өзбек хандықтары мен Ноғай Ордасының құрылуы. Татар, қырым-татарлары, қазақ, ноғай, қарақалпақ, өзбек, қырғыз халықтарының қалыптасуы. Моғолия құрамындағы ұйғырлар.

Әдебиет: Н.Ә-7, 25, 29


Тақырып № 14-15.Кавказдағы түркі халықтары. ( 2 сағ)