Лезги эдебиятдин тарих

*^* Гьакъикъатда, алай вахтунда бязи авторри къейдзавайвал, Дагъустанда ва Азербайжанда, 1,5 миллион лезгияр яшамиш жезва (Килиг: Меликмамедов М. Лезгияр Дагъустанда ва Азербайжанда //Лезги газет. 2006-й. 3-август).

1^ И баркаллу кIвалахдик Гъалиб Садыкьиди, и цIарарин авторди, Мавлуд Ярахмедова, Къурбан Акимова, Азиз Мирзабегова ва хейлин маса юлдашри чпин пайни кутуна. Ирсиниз талукь бязи ктабрин тIварар тIварар кьан: Лезгийрин революциядилай вилик квай девиррин литература.- Махачкала: Дагучпедгиз, I990 (ТуькIуьрайди Гь.Гашаров я); Дагъустандин савкьатар.-Баку. I987 (азерб.чIал. ТуькIуьрайди М. Ярахмедов я); Лезги зарияр.-Махачкала: «Мавел».200I (ТуькIуьрайди Къ. Акимов я); Лезги эдебиятдин хазинадай – Дербент. 2004 (ТуькIуьрайди А. Мирзабеков я).

1^ Мирзабеков А. Фарс чIалал арадал атай лезги эдебият. «Руьгьдин синер».- Махачкала: ДКИ.2009. II-22 чинар.

² Арбен Къардаш. Возвращение Низами. Общеписательская литературная газета» №5, 6; 2011

2

1^ Герцен А.И. Собр. соч. в 30-ти томах. – М. 1954. Т. 3. С. 24.

2^ Агъаев А. Лезгийрин литература. – Махачкала: ДКИ. 1958. 78-92-чинар.

1^ Казикумухские и Кюринские ханы. Сборник сведений о кавказских горцах. – Тифлис. 1869. Вып. П. отдел IУ. С. – 7-25.

2^ И суьгьбетни бенд школадин учитель Гьажиев Абдулкъадиравай 1962-йисуз Ахцегьа кхьейди я.

1^ Омаров А. Воспоминания муаталима. ССКГ. – Тифлис. 1869. Вып. II. С. 24.

1^ С. Сулейман. Хкягъай чIалар. Махачкала. ДКИ: 1959. II-ктаб. 295-чин.

1^ Лезгийрин фольклор. – Махачкала. 1941. 53-чин.

2^ «Коммунист» газет, 2-сентябрь. 1962-йис.

1^ Рукописный фонд ИИЯЛ Дагестанского научного центра РАН. Дело 333, Л. 1-3.

1^ Назаревич А. 1000-летние узы дружбы, «Дагестан»: - Махачкала. 1959. С. 280.

1^ Поэты Азербайджана. – М. – Л., 1962. С. 196-197.

1^ Капиева Н. Огнев В. Поэты старого Дагестана. В кн.: «Дагестанские лирики» - Л., 1961. С. 17.

1^ Гьа гьана. 271-273-чинар. ССКГ – Тифлис. 1894, т.19. С.271-273.

1^ Лезгийрин поэзиядин антология. – Махачкала: ДКИ. 1978. 94-чин.

1^ Гьа гьана. 96-чин.

1^ «Дуствал». – Махачкала: ДКИ 1965. №2, 102-чин.² Гьа гьана. 103-чин.

1

2^ Гьа гьана.

1^ Агаев А. Г. Магомед Ярагский. Мусульманский философ. Поборник веры, свободы, нравственности. – Махачкала. 1996.

2^ Къардаш А. Юкь. – Махачкала: ДКИ. 2010, 472-473 – чинар.

1^ Алкадари Г.Э. Асари Дагестан. – Махачкала. 1929. С. 150.

2^ Гьа гьана. 151-чин.

1^ Садыкъи Ф. Мирза Али аль Ахты ва дагъвийрин милли азадвилин гьерекат. «Дуствал» - Махачкала – 1980, №4, 101-чин. Гьа и макъаладин авторди М. Алидикай филологиядин илимрин кандидатвилин тIвар къачудай дисертацияни кхьенай: «Традиции арабской классической литературы и творчество Мирзы Али Ал-Ахты (1771-1858)» - Москва. 1984.

1^ Садыкъи Гъ. Мирзе Али аль-Ахтыдин уьмуьр ва литературный кIвалах. «Дуствал» - Махачкала. 1967. №3,4.

+⁺ Назим – Мирзе Алидин шаирвилин лакIаб я.

1^ Лезгийрин поэзиядин антология. – Махачкала: ДКИ. 1978. 100-101-чинар.

1^ Рухун Али. – Махачкала. 2006-йис. Мердали Жалилова Рамазан Эмиргьамзаеван харжунал акъуддай ктабдин 6-чин.

1^ Инал ва агъадихъ гузвай шииррин чешнеяр З. Ризванова туькIуьрай ктабдай къачузва.

1^ Юсуфов Р. Дагестан и русская литература. – М., 1974.

2^ Белинский В.Г. Полн.собр.соч. Т.1, - М., 1953, С. 85.

1^ Козубский Е. Памятная книжка Дагестанской области. – Темир-Хан-Шура. 1895. 32-чин.

1^ Гаджибеков Г. Поэт Магомед Эмин. Газета «Красный Дагестан» 23 марта 1928 г.

1^ Агъаев А. Етим Эмин. Уьмуьрдикай ва туькIуьрай чIаларикай ихтилат. – Махачкала: ДКИ. 1958.

2^ Вагабова Ф. Формирование лезгинской национальной литературы. – Махачкала. 1970.

1^ Даггосархив. Посемейный список жителей Кюринского округа, фонд 21, опись 5, Л. 1042.

1^ Етим Эмин. Шиирар. – Махачкала: ДКИ 1980. 203-чин.

2^ Гьа гьана.

1^ Гьа гьана, 201-чин.

2^ Агъаев А. Къалурай кIвалах. 23-24-чинар.

*^* Мубарак – инал: гуьзел.

1^ Белинский В.Г. избранные соч., - М., 1947. С. 404.

1^ Эмин Е. Шиирар. – Махачкала: ДКИ 1960. 135-136-чинар. Идалай кьулухъ гудай Е. Эминан эсерар гьа и ктабдай къачузвайбур я. ТIвар кьазвай шиирдин къвалав ктабдин чин къалурзава.

1^ Гасанова А. От переводчика в кн: Гасан-Эфенди Алкадари. Асари Дагестан. – Махачкала, 1929. С. 165-168.

2^ Абдуллаев М.А. Из истории философской и общественно-политической мысли народов Дагестана в ХIХ в., - М., 1968.

3^ Баймурзаев А.Б. Из истории общественной мысли Дагестана второй половины ХIХ века. – Махачкала, 1965.

4^ Садыки Гъ. Творчество лезгинских поэтов ХIХ века на арабском и азербайджанском языках. Автореферат кандидатской диссертации. – Махачкала, 1965.

5^ Чеснин – Ибрагимова С.Г. Традиции арабской классической литературы в творчестве Гасана Алкадари. Автореферат кандидатской диссертации. – Махачкала. 1999.

6^ Гусейнов Г. Гасан Алкадари. – Махачкала. 2005.

1^ Алкадари Г. Асари Дагестан. С. 179

+⁺ Мамнун А. Гьасанан шаирвилин лакIаб я. Мамнун – рикI чIехиди, намуслуди.

+⁺⁺ Джараб-гьебе.

+

1^ И.Ю. Крачковский. Очерки по истории русской арабистики. – М., 1950. С.233.

1^ Лезгийрин поэзиядин антология. – Махачклаа, 1978. 121-122-чинар. Идалай гуьгъуьниз А. Гьасанан эсеррин чешнеяр гьа и ктабдай къачузвайбур я. Гъизвай шиирин къвалав антологиядин чин къалурзава.

1^ Лезгийрин поэзиядин антология. – Махачкала: ДКИ, 1958. 80-чин.

1^ Гьа гьана. 82-чин.

2^ Гьа гьана, 83-чин.

1^ И цIарарарин авторди 1973-йисан августдин вацра ДГУ-дин студентар галаз Къусар райондиз (Республика Азербайжан) илимдин экспедициядиз фейила, ТIагьиржал хуьруьн мектебдин муаллим Мегьралиев Велибегавай (рагьмет хьуй вичиз) Гъанидин хва Эмирасланакай хейлин малуматар, делилар кхьенай. Ада зав вичи хуьруьн агъсакъалривай кIватIай шииррин дафтарни вуганай. За Эмирасланакай кхьей макъала адан шиирарни галаз «Литературадин Дагъустан» (-Махачкала: ДКИ, 1986, №5) журналдиз акъуднай. 1992-йисуз рагьметлу Забит Рузванова туькIуьрай Эмир Алидинни Эмирасланан шиирар авай ктаб «Дурнаяр» (-Махачкала: ДКИ. 1992) чапдиз акъатнай. Эмирасланакай кхьенвай макъалада ганвай шиирар гьа ктабдай ва жуван архивдай къачунва.

+⁺ Лезгийрихъ хьиз, фялеяр тир шаирар Дагъустандин амай халкьарихъни авай. Месела: аварви ТIлохдай тир Мегьамед, лакви КIурклидай тир Мугьмуд, даргви Азиз Иминагаев, кьумухъ Дадав Мегьамедов ва мсб.

1^ Лезги поэзиядин антология. – Махачкала: ДКИ. 1978, 126-чин.

1^ Гьа гьана. 125-чин.

2^ Гьа гьана.

1^ Гьа гьана. 124-чин.

2^ Гьа гьана.

1^ И баркаллу кардик Гъ. Садыкъиди, Р. Нагъиева, Д. Бейбалаева, Ш. Исаева чпин пай кутунай.

1^ Лезгийрин поэзиядин антология.- Махачкала: ДКИ, 1978. 128-чин.

2^ Килиг: СтIал Саяд. Ашкъидин гьарай. – Махачкала: ДКИ. 1992. Ктаб рагьметлу Р. Нагъиевани Гъ. Садыкьиди туькIуьрайди я. Гьиссерин чимивилелди кхьенвай сифте гафуна Р. Нагъиева СтIал Саядакай къиметлу малуматарни ганва. И макъалада ганвай шиирар и ктабдай ва лезги поэзиядин антологиядай къачунвайбур я.

1^ Хаметова Х. СтIал Саяд. «Самур», 2010, №4, 30-чин.

*^* Шуаи – чIехи стхадин техалус я. Ам арабдал нур, ишигъ лагьай чIал я.

**^** Сипейри – гъвечIи стхадин техалус я.

*^* И ц1рарин авторди туьк1уьрай Ахцегь Гьажидин сифте к\ватал 1994-йисуз акьатна. Килиг: Ахцегь Гьажи. Дустуниз чар. – Махачкала, Дагкнигоиздат, 1994. Шаирдин вичин ч\алар гзафни гзаф ахцегьрин нугъатдал яратмишнай. Ктаб туьк\уьрайда, шаирдин эсерар литературадин ч\алан т\алабунриз мукьва хьийиз алахъна.

*^* Такьудин – ракьур тавун.

*^* Абдуллагь К. Шиирар, -Махачкала, 1963, 11-чин. Идалай гуьгъуьншни гузвай чешнеяр гьа и ктабдай къачузва.

*^* Казимов К. Гъетре хьиз нур гуз…// Лезги газет. 1995-йис. 3-февраль. А. Гьажиевакай дерин чирвилер къачуз к1анзавайбуруз К. Казимован «Самурдин сирлу баядар» т\вар алай, документрал бинеламиш хьана яратмишнавай повесть теклифзава. Килиг: «Самур» журнал 2006-йис. 2 ва 3 лагьай нумраяр.

**^** Гележегда Къ. Межидова вичин дуст А. Гьажиеваз бахшнавай «Памятью сердца я жил»… т\вар алай Ст\ал Сулейманакай повесть акъуднай. М., Детгиз: 1976. Повестда суьгьбет Агъалар Яфесан (Яфес А. Гьажиеван лак1аб я – Гь. Г.) мецелай физва.

*^* Султанов Б. «Къизил аскер». Колхоздин пайдах. 1938. №50.

*^* Лезги писателрин сборник. – Махачкала: Даггоиздат. 1940. 54-чин.

*^* Лезги литературадин сборник. – Махачкъала: Даггосиздат. 1940. 152-чин.

1^ Шерифов Н. Чигедин ст1ал. Баку: Азернешр. 1966. 16-чин.

*^* И ктабдин «Ватандин Ч1ехи дяведин йисарин лезги эдебият» разделдиз килиг: