| Ғалым Кенжемұратова Сәлима Кенжемұратқызының «Мақал-мәтелдердің синтаксисі» атты диссертацияның авторефератында мақал мәтелдердің шығу жолдарын қарастырады:
Сонымен мақал-мәтелдер шығу жолдарына қарай әр түрлі болады.
1.Бұлардың ең басты шығу жолдары – ол халықты әлеуметтік тұрмысы мен тарихи экономикалық жағдайына тікелей қатысы бар өмір тәжірибесінен пайда болады. Халық мүддесіне, тілегіне сай туып отырған мақалдарды шығарушы жеке кісі болса да, «Отыз тістен шыққан сөз, отыз рулы елге тарайды» дегендей, мақал ел ішіне тез тарап кететіндіктен де оның авторы ұмыт қалып отырады. Сондықтан да мақал-мәтел халық қазынасы деп аталады.
2. Сондай-ақ қазақтың кейбір мақал-мәтелдерінің халық ертегілерінен, хикая, өлең, жырлардан пайда болғанын аңғарамыз. Мәселен, қазіргі мақал ретінде айтылып жүрген: Түйе бойына сеніп, жылдан құр қалыпты; Аяз би әліңді би,құмырсқа жолыңды жолыңды біл – деген мақалдар ертегілерден қалған жұрнақтар.
3. Мақал-мәтелдің кейбіреуі көрнекті ақын-жазушылардың қолтума нақыл сөздерінен де пайда болады. Қазақтың ұлы ақыны Абайдың өлеңдері мен қарасөздерінің көбі халық арасына кең тарап, мақал-мәтелдік сипатқа ие болып кетті. Мысалы, «Атаңның баласы болғанша, адамның баласы бол» деген сияқты даналық өсиеттері .[5, 11б.].
Жазушы С.Жүнісовтың «Жапандағы жалғыз үй» ромынында кездесетін мақал-мәтелдер:
«Өлмегенге өлі балық» дегендей, ендігі ойым –екі кішкентай бөбектің қамы («Жапандағы жалғыз үй», 31 бет).
Достарыңызбен бөлісу: |
