Мамасерікова Ш. · М
жүктеу/скачать 1,6 Mb.
|
| (Г. Омароваға)
Шәкірт кезден білімге құштар едің, Шоғын көсеп қолыңмен ұстар едің. Шу дегеннен дәрігер болсам деген, Шырқап жүрсің арманның күшті әуенін. Қамын ойлап жүрместен қара бастың, Ем жасауға жасыңнан араластың. Бөпелерге толсын деп әр жанұя, Бедеулікпен күресіп жанталастың. Жоғалғанда жүректен қарлы күдік, Төгіледі жанардан жаңбырлы үміт. Іңгәласа перзенттің періште үні - Қарсы алғаны арайлы таңды күліп. Арнасынан шаттық ән аса алғанда, Ана көңлі аптығын баса алған ба. Тұңғыш рет сәбиін сен ұстайсың, Кіндік кесер рәсімі жасалғанда. Арманыңның жайқалтып жасыл бағын, Астың ғажап ғылымның асуларын. Қорғағанда Гүлжаһан докторлығын, Халқы шашты қуаныш шашуларын. Қастерлеген бесікті мұрадайын, Тәңіріден шапағат сұрардәйім. Алматының жартысын босандырған, Мақтан етем Меркінің құралайын. КҮЙЕУ БАЛА Сарыарқаның самалы ма ең, Саф алтындай бағалы ма ең! Отау тіккен ірге құрап, Махаббаттың қамалы ма ең?! Маңдайына нұр құйылып, Таңдайына жыр үйіліп. Қызғалдағы Аспараның Бейбіт, Саған тұр бұйырып. Айналайын күйеу бала, Айманға бол сүйеу, пана. Қайынжұрттың айтар сөзі – Сендерге бақ тілеу ғана. Мұң көрмейік қабағынан, Нан кетпесін табағынан. Махаббаттың раушан гүлі Үзілмесін сабағынан. Сезімдерің пәк болсыншы, Жүректерің шат болсыншы. Қол ұстасқан қос ғашыққа, Алла дәйім жақ болсыншы! АЙЗАДА Бақ құшағын жайса да, Кейде ырысы тайса да. Бір қалыптан айнымас, Асыл туған Айзада. Нұр шашып жан әлемі, Күлгені де әдемі. Кер маралдай керіліп, Жүргені де әдемі. Сүйеніші жарының, Тіреніші нарының. Алты алашты бөлмейді, Тілеушісі бәрінің. Аққу мойын қайың нақ, Ақыл көзбен пайымдап. Қыдыр қонақ шақырар, Дәмді тағам дайындап. Даладай кең жазықтық, Қояр алтын қазық қып. Бас идірер әлемге, Әйелге тән нәзіктік... НӘЗІКЖАН Қашан да жұртқа жылы өңің, Күлімдеп тұрар іреңің. Қызғалтаққа ұқсап майысып, Соғады нәзік жүрегін. Адалдық көрсе - көңіл мәз, Жаныңа орнар жасыл жаз. Ауырып кейде тұрса да, Айтады елге әзіл, наз. Сүрініп барып тік тұрып, Кетудің өзі - мықтылық. Тірліктің жәннат екенін Келесің, Зуһра, ұқтырып. Жығылсаң берер қол ұшын, Құрметтер сені сол үшін. Ұлың мен жарың еркелер – Махаббат, мейір молы үшін... АҚЖОЛТАЙЫ АУЛЫМНЫҢ Жазар дәйім сырқат-дертті меңдеген, Жалпақсаздың барша жұртын емдеген. Қанайлардың келінісің қадірлі, Қамшы үйірген қыңыр сөзге сенбеген. Жүрегінің ашып тастап түндігін, Бақыт табар қуандырса кімді-кім. Шаңырақтарды шат күлкіге толтырып, Кестің талай перзенттердің кіндігін. Мейлі мамыр, мейлі боран ақпанда, Кейде тіпті шырт ұйқыда жатқанда. Құрақ ұшып жүгіресің науқасқа, Қам көңіл боп, қайғы-мұңға батқанда. Шипа қолды, білгір емші атанып, Көпшіліктен жүрсің алғыс, бата алып. Қайырымды қазағымның пейілі Нұр жүзіңнен көрініп тұр ап-анық. Алатаудың шыршасындай самсаған, Арманың көп білем, Рая, аңсаған. Ардақ тұтқан ақжолтайы аулымның, Алла бағыңды ашсын деймін мен саған!.... НҰРШАҒА Мінезіңде кендігі бар даламның, Ең сүйікті келінісің анамның. Сұлулығы саған жетпес, Нұршажан, Жиса дағы барша гүлін ғаламның. Махаббаттан арайланып нұр-өңің, Тамырыңды терең жайып түледің. Өзің еккен қызылшаңдай көгеріп, Бақыт тапты Жалпақсаздан жүрегің. Қонақжайлық өнегенді түйінгем, Қаттама нан, жентіңді жеп сүйінгем. Әсте есімнен шыққан емес, жеңеше, Бал қымызың таңдайымды үйірген. Игі ісіңмен үлкендерден бата алдың, Үмітті ақтап, көңіл кілтін таба алдың. Он перзентті бесігінде тербетіп, Ауылымда «Батыр ана» атандың. Парасатты ойларыңмен от өрген, Асыл жансын нардың жүгін көтерген. Қалт-құлт еткен өлеңіме, шіркін-ай, Қайратыңның шуағын сәл төгер ме ең?! Сонда, бәлкім, ғажайып жыр туылар, Көгімдегі қайғы бұлты қуылар. Шырғалаңға түскен әлсіз шумақтар, Шалқар шабыт кәусарымен жуынар... СҰҢҚАРЛАРДЫҢ ЖҰРНАҒЫ Асылдарын аждаһа ажал жалмаған, Жақсыларға неге сонша тар ғалам. Соның бірі - Ережепов Мұратбек, Қыран еді-ау қияға ұшса талмаған. Қырық жаста камал бұзар шағында, Арман аққу неге айналды сағымға. Роза қалды қос құлының құшақтап, Жасын төгіп жесірліктің бағында. Құлаған соң асқар тауы, тірегі, Қырық жамау болды нәзік жүрегі. Ертелі-кеш Тәңіріге жаланып, Ұлдарына ұзақ ғұмыр тіледі. Өткір жанар бал-бұлақтай тұп-тұнық, Нұр шашады тектілігін ұқтырып. Әкесінің жолын қуған жігіттер, Атқарып жүр қызыметін тік тұрып. Тіршіліктің қыза берсін қырманы, Тәтті әуеннің үзілмесін ырғағы. Атқан таңы мүбәрақ боп Алланың, Аман болғай сұнқарлардың жұрнағы! ДӘРІГЕР Ауданда аты мәшһүр дәрігерсің, Ауырған жанды көрсен әбігерсің. Шебері Өз ісінің атанса да, Үйде - әйел, шаңырақтын сәні сенсің. Меркіде махаббаттың шамын жақтың, Жарыңның құшағынан бақыт таптың. Ардақтап ата-енеңді жүз жасатып, Мәпелеп жас сәбидей бағып-қақтың. Орнатып от басына құт тұғырын, Көрсеттің арулардың мықтылығын. Бір кезде күмәнданып қарайтындар, Абырой, беделіңді ұқты бүгін. Шашса елге шапағаттың арайын мың, Қалайша абзал жанға тағайын мін. Күрең шай қаймақ қатұан күнде ішкізіп, Көңілін көктем еттің ағайынның. Отанның жарқыратып бір шырағын, Киелі отау еткен нұр тұрағын. Күләштай дәрігерді мақтан етем, Аямас жүрегінің күншуағын. Ерекше ғұмыр кешер от-жалынды, Еңбегің - ізгі ниет топқа үлгі. Ұлтының әдет-ғұрпын әспеттеген, Ұрпағың жалғастырсын соқпағыңды! ҚАЙСАР ҚЫЗ Арналса да шуақты жыр тармағы, Дей алмаймын жүзіңді мұң шалмады. Ұстаздарға көш басшы болу үшін, Батты қанша ұйқысыз түн салмағы. Сандуғашын сұсты өмір аяды ма, Сан кезіктің тағдырдың таяғына. Бүлдіршіндер бақытты болуы үшін, Жүрегіңді төседің аяғына. Жолын қуып ер жігіт- марқасқаның, Жақсылықтың тіледің жалғасқаның. Татқызсам деп білімнің шырын дәмін, Төзіміңнің қайрадың алдаспаның. Ғылым - жұрттың дәулеті, шам-шырағы, Надан ғана табанда жаншылады. Зердесінде сәуле бар алғыр ару, Арғымағын намыстың қамшылады. Қанша азап шексең де тарықпадың, Қайратты қыз екенсің бар ұққаным. Қабырғалы халқыңа арқа сүйеп, Ақ сұңқардай биікке шарықтадың. Адал термен суарған үміт гүлің, Жауқазындай жайқалып шықты бүгін. Еңбек ізсіз қалмасын түсіндірген, Мойындады ел Дәмештің мықтылығын. Соғып жатқан ізгілік мұнарасын, Қайсар қыздың арманы құламасын. Тас қияға өрлесең сен де, оқушым, Төбе бидей топ жарып жүре аласың! АТА-АНА Қатал тағдыр өмірден Ұшырғанша қаңбақтай. Перзентіне ата-ана Бақ тілейді бармақтай. Мынау жалған фәниден Сөнсін, мейлі, жұлдызы. Өкінбейді ата-ана, Аман жүрсе ұл-қызы. ҚАРТ ҚҰРБЫҒА Зәрең ұшар құйқа тамыр шымырлап, Қонақтаса қарттық деген іңір шақ. Күш табылмас тоқтататын, бөгейтін, Көрген түстей жылдар үшса зымырап. Мезгіл-өзен суы кері ақпаған, Тәуба айтып дұрыс сабыр сақтаған. Пайғамбар да, патшаларда, батыр да, Кәрілік пен ажалға ем таппаған. Ақ шашыңнан ақылдылақ сезілген, Әжімдерге бойыңды үйрет төзіммен Есіңе алшы арманда өткен жандарды, Егделікке жете алмай көз ілген. Шаң-топырақ үйірілген құйындай, Қажеті жоқ тозып біткен бұйымдай. Өзіңді-өзің мұжи берме,одан да Қарттықты сүй табиғаттың сыйындай. Көп қайғырып азып кетпе шөкімдей, Көктем келмес қар көбесі сөгілмей. Шамаң жетсе ізгілік іс жаса да, Шат тұрмыста өмір сүрші өкінбей. Жастығың жүр немереңнің бойында, Табиғаттың заңын, құрбым, мойында. «Қадірлі адам қартаймайды» - дейді ғой, Қастерлі бол шөбереңнің тойында... ӘНИПАҒА Перзенті үшін отқа төсер өзегін, Асылдардың тұяғы едің, көзі едің. Абыройын асқақтатып әулеттің, Жүрегіңді жұрт жолына төседің. Еске түссе Әлжан атты анасы, Сағыныштан сарғаяды санасы. Сарыарқаға жауһар қала орнатты, Алты алаштың көшін бастап баласы. Қайрат-күшін туған жерге жұмсаған, Қайсарлығы ағасына ұқсаған. Жаны сұлу, тәні сұлу Әнипа, Жоламасын мәңгі бақи мұң саған!.. КЕЛІН Шуақ төгіп мұратқа, Шырша егіп қыратқа. Ән салдырдың, келінжан, Күміс шолпы бұлаққа. Шәрбат тамар тілінен, Жүрек балқыр үнінен. Құт қондырған отауға, Махаббатың гүлімен. Тоты құстай сыланып, Тал шыбықтай бұралып. Ақша маңдай келінім, Айтқан сертте тұрар нық. Арайындай жұмақтың, Адалдығыңды ұнаттым. Ақ көңілің мен үшін, Алтыннан да қымбат тым. Шаң қаптырмай шашасын, Досқа құшақ ашасың. Мәрттігіңді мақтаса ел, Неге ұялып қашасың?! Тіршілікте бұралаң, Өзің соғып құраған. Мәртебеңді көтерсін, Пәк махаббат — мұнараң!... ІНІГЕ ІЗЕТ Жамандардың кешірген ағаттығын, Жүзі жарқын қашан да тағаттының. 60 жас кеп отауын тікті, інім, Бірі емес деп көлденең көк аттының. Өлеңіммен өрнектеп тереңдігін, Текті екенін жұртқа айтып берем бүгін. Тауқыметін арқалап ес білгелі, Туған жердің көтерген ерен жүгін. Бозбала боп, Қабылжан, желікпедің, Бақыт құсы қонар деп сеніп пе едің. Бағлан жігіт атанған кезден бастап, Асқаровтай ағаңа еліктедің. Талаптанып арманның елесіне, Тәуекелдің сан міндің кемесіне. Қолхоз бастық, инженер, хатшы болдың, Соның бәрін алады ел есіне. Жабырқаған жандарды аяладың. Жүрегіңнің жылуын аямадың. Жалын шайнап, от тістеп жас жігіттей, Алшаң басып 60-ты саяладың. Мойынсұнбай тағдырдың дауылына, Жарқыратқан жұлдызын ауылына. Сеңгірінен 80-нің қарғып өтіп, 100-ге жетші! - деймін мен бауырыма... КЕШІР, ӘКЕ Әз анама таға алмаймын күнә, айып, Білім берді хан қызына лайық. Бірақ жұрттың әкелерін көргенде, Қалушы едім аласарып, мұңайып. Батқанменен жесірліктің салмағы, Қайсар әйел тізе бүгіп қалмады. Ар-намысын жалау етіп абзал жан, Ең ақыры алимент те алмады. Өзің тастап кеткен жарың жақтырмай, Бізді өсірді қанаттыға қақтырмай. Аялады, әлпештеді ұл-қызың, Жетімдіктің ащы дәмін таттырмай. Бастан талай дауылды күн өткеріп, Асулардан алып шықты өңгеріп. Анашымның сонда төккен жасы үшін, Кешіре, әке, кеттім сені жек көріп. Дей алмаймын сенсіз көкке самғадым, Шоғым сөніп қанша жерде жанбадым Кешір, әке, келмеген соң бір іздеп, Мен анамның ата тегін тaңдaдым... ЖҰБАЙЛАР Қол соққызып халықты күлдіретін, Жақсылармен қашан да бір жүретін. Еліктейтін Оспандай дана абызға, Тереңдігін мақалдап білдіретін. Жұпар шашқан толтырып гүлін баққа, Қыз ұзатып, қондырған ұлын атқа. Сәбит деген Меркіде сері ағам бар, Ақындардың оқитын жырын жатқа. Ұл-қыздары жайқалған балқұрақтай, Асыл жары толықсып таңғы бақтай. Әп-әдемі күткен соң ертелі- кеш, Сәбит аға бабында арғымақтай. Аманкүлі қасында гүл секілді, Жарқыратқан ғұмырын күн секілді. Жарты ғасыр жұп жазбай келе жатыр, Екеуінің жүрегі бір секілді. ШАҢЫРАҚ СӘНІ Ақ жарқын Әсемкүлдің жаны да әсем, Жарасар шаңырақтың сәні десем. Құдайдай құдалары сыйлап тұрса, Қалайша естіледі әнім бәсең. Айырып ақиқаттың ақ-қарасын, Құшақтап немереңді шаттанасың. Тәуба айтып Хақ Тәңірге күндіз-түні, Білемін ұрпағыңнан бақ табасың. Пәктігің жас сәбидің күлкісіндей, Мейірімің - кісіліктің үлгісіндей. Қорғайсың қартайсаң да босағаңды, Желекті найзаның көк сүңгісіндей. Нұрлы ақыл, жылы жүрек анасың сен, Намысын қолдан бермес данасың сен. Нар жүгін көтеріп ең жас шағында, Әулетке өнеге боп қаласың сен. Дәулетің қыдыр қолдап таса берсін, Дегбірі дұшпаныңның қаша берсін. Дүние-шыр айналған бір дөңгелек, Дәрежең күннен-күнге аса берсін!.. ГҮЛЗАДА Бауырымның бақыты едің, гүлі едің, Көсегесі көгергенің тіледің. Талай мәрте еркелігін кешірген, Асыл жансың ер қадірін білетін. Іңкәр сезім ықыласын тыймадың, Отауыңа күн шуағын жинадың. Төрт құбыла түгел болсын дегендей, Жан жарыңа төрт перзентті сыйладың. Айтқаныма қарсы шығар бүгін кім, Ана болу қасиетін ұғындың. Аллаға да жалбарынып бақ тілеп, Бес уақыт намазға сен жығылдың. Өшкен отты қайта жаққан шырақтай, Шаңырақты сақтап қалдың құлатпай. Немерелер томпаңдап жүр қасында, Жазғытұрым желбіреген құрақтай... ХАДИША Қаһарлы дерт от қабақ, Қаусатқанда ноқталап. Қиналғандар қаншама, Үрей билеп, шоқ жалап. Жүрегіңді тілгілер, Зілзаладай сілкілер. Ауырудың шипасын Хадишадай кім білер. Қуып ажал елесін, Арпалысып жеңесің. Дәрігерлік антыңа Дақ түсірмей келесің. Шаршамайсың, талмайсың, Қыран құстай самғайсың. Өмір сыйлап сырқатқа, Үміт жібін жалғайсың... ШӘРИЯ Айдай жеңгем, Шәрия, Болдың әже қария. Шаңырағыңнан естілді, Іңгәлаған ария. Бал немерең - бүлдіршін, Шаттандырып күлдірсін.. Шай көйлегің етегін, «Әтір» сеуіп бүлдірсін. Ырыс-құтың дария Бола берсін, Шәрия. Ауылымда көбейсін, Нәрестелі жанұя! * * Сен сүйесің біреуді өліп-талып, Ол ойлайды басқаны күйіп-жанып. Ал өзіңді кейбіреу армандаса, Солар үшін біреу жүр естен танып... ҚЫЗ ҰЗАТУ ТОЙЫНДА Той дүрмегі өткенімен бір күндік, Құда болдық құдай қосқан мың жылдық. Шат көңілмен қыз ұзату тойында, Шашу шашам өлең-жырды інжу ғып. Аққойлының қызғалдағы ең құлпырған, Ақылына сай келеді нұр тұлғаң. Бәрі сендей болса екен деп қыздардың, Мақтан етіп жүруші едім сыртыңнан. Әке-шеше жатқа қызын қия ма, Күн көзіндей шапағатын тыя ма. Жұлдызыңды жарқыратшы, жарығым, Өскен едің өнегелі ұяда. Сүйген жарың сынығы екен асылдың, Шаттығымды келмей отыр жасырғым. Шойбек атаң жатқан шығар бір аунап, Сұңқары еді XX ғасырдың! Жас жүректер тапқан кезде жарасым, Махаббаттан шуақ сезім тарасын. Анасының жолын беріп қызына, Бақытына жұрт қызығып қарасын. Алты алашқа ақ отауың қосады ән, Айналайын, құтты болсын босағаң. Айдақүлдей асыл әжеңе ұқсатып, Айжаныма алты ұл берсін Жасаған!... НАҒИМА Жан сырымды тыңдатып, Сөйлескем жоқ тіл қатып. Жүзің нұрлы, шырайлы, Сені көру - бір бақыт. Шие ерін, күлім көз, Балдай тәтті шырын сөз. Аққуындай айдынның, Басқан ізің білінбес. Гүлім болшы, Нағима, Күнім болшы,Нағима. Менен гөрі бақытты, Қолындағы сақина. Жұртқа ұнауды білесің, Күндей шалқып күлесің. Сазгер болсам ән арнап, Бар ғой сенің үлесің. Күзде қайтқан қаздармен, Кетті бірге жаз дәурен. Өтіп жатыр өмірім Өзіңді аңсап боздаумен. Қарамайсың, Нағима, Жаралайсың, Нағима. Менен гөрі бақытты Қолындағы сақина!.. АРАМ ШӨП
Ақиқаттың көзінен жас тамады. Арамзаның айдарынан жел есіп, Зұлымдардың бағы неге жанады. Ақша көрсе тәубасынан жаңылар, Сатқын аз ба жемі барға ағылар. Суық қолды сұғанақтар қаншама, Тегін асқа тік қасық боп табылар. Сырты күліп, іші ұлып тұратын, Қалталы мен шенге мойның бұратын. Жағымпаз бар озса біреу өзінен, Тайдырам деп тобығынан ұратын. Тәтті сөйлеп, өп-өтірік күлетін, Тіміскілеп пайда қуып жүретін. Түгіменен түйе жатса тоймайтын, Жемқорлар бар бақытты өмір сүретін. Мансап үшін аттап ардың басынан, Қорықпайтын жетімдердің жасынан. Қанды шеңгел, қара тастай жүрегі, Қатыгезді көрген сайын ашынам. Азса құлқын арман күйреп күл болар, Асыл жібек түте алмасаң жүн болар. Қауға тиген өрттей лаулап өршіген, Қоғамдағы арам шөпті кім орар?!.. СҰҒАНАҚ Бай билесе тоқшылықтан секіріп, Кедей жылар жоқшылықтан өкіріп. Қатыгездеу жастар өсіп келеді, Ырық бермес арашаға зекіріп. Арақ ішкен азғын еді жасында, Қартайғанда қажы бопты расында. Ақыл айтпақ Алла атын жамылып, Қолда - тәспі, ақ сәлдесі - басында. Алшаң басар адам қаның жүктеген, Қандай заман?! Түсінбедім текке мен. Қай бетімен жұртқа қарап сөйлеп тұр, Ала аяқтар арам ойын бүкпеген. Парақор мен жемкорларды тыя алмай, Дөңбекшимін төсегіме сыя алмай. Құдіреті жетсе олардың ғарышқа, Ай, Күнді де сатар еді-ау ұялмай. Ебін тауып ел байлығын жастанған, Ақшасына, мансабына мастанған. Тоғышарға жыр семсерін сілтедім, Тазарсын деп жан сарайын ластанған. Ей, сұғанақ! Судың да бар сұрағы, Алданбайды. Халық көзі - қырағы. Ақ-қараны паш етеді ертең-ақ, Ақиқат пен шындықтың шам-шырағы. Асып-таспа! Түкірмегін тұныққа, Алтын үшін арың сатып құнықпа. Ашкөзділік - дауасы жоқ дертпен тең. Қомағайдың қор боларын ұмытпа!.. *** Үйірінен адасқан қаздаймын мен, Өзді-өзімнен өртеніп маздаймын мен. Жан сырымды ақтарар дос таба алмай, Жалғыздықтан жарыла жаздаймын мен. МЫСЫҚ ТІЛЕУ Аңырайып мұрның көкке шүйірген, Арамдықты алшысынан иірген. Қыр соңыңа шырақ ұстап түсіп ап, Соққы бере ойламаған бүйірден. Табанымда жатса екен деп мыжылып Ойы озыққа отыратын қыжынып, Мысық тілеу бір кісіні білуші ем, Игі іс көрсе кетер түсі бұзылып. Жақсылардың сүрінгенін қалайтын, Жалғыз өзін данышпанға балайтын. Жала жауып арыз жазды қаншама, Жазықсыздан қаның ішіп талайдың. Оққа байлап абыройын ортаның, Ойран салар озбырлардан қорқамын. Опасыздар күйдірсе егер нақақтан, Опырылып күңіренер әр таңың. Жазбай танып жүректегі жараңды, Жік сап досқа ажыратар араңды. Сақта, тәңір, мысық тілеу жандардан Сезімі кем, көкірегі қараңғы... *** Қайғы кернеп күндіз-түн керегені, Ұмытқан ем той-думан, мерекені. Бекзатым-ау, бәйек боп сен келдің де, Босағама кіргіздің берекені. Жарасып тұр әзілің, ұрысқаның, Кейде өкпелеп, бұртиып тырысқаның. Көктемге ұқсап күлімдеп қарадың да, Атқыздың сен бақ-дәулет, ырыс таңын. Көптен күткен әнім бе ең шырқатылған, Көз алдымнан кетпейді нұрлы тұлғаң. Сенің арқаң құмартсам тіршілікке, Құлан таза айығып сырқатымнан... ** Қалай ғана тірілттің, өлген едім, Өзімді - өзім арулап көмген едім. Қазанымды төңкеріп, отты өшіріп, Аққан жұлдыз секілді сөнген едім. Ай дидарын көргім кеп құлынымның, Аңсағанда жамылып гүлін мұңның. Ажал тілеп жатушы ем төсегімде, Арманымның тарқатып бұрымын мың. Қалай ғана тірілттің, түсінбеймін, Құдіреттің көрдің бе күшін деймін. Үміт шамы жағылып көкірегімде, Үзілердей уһілеп күрсінбеймін. Естен шығып махаббат - баяғы әнім, Сезінген ем тажалдың таяғаның. Соқпай қалған жүрекке жан кіргізді, Сәулем, сенің қиналып аяғаның. Сенім артқан әдемі таңғы елеске, Сыйластықпен бұл ғұмыр мәнді емес пе. Сүйіктім-ау, қолынды созшы тағы, Оянайын сен үшін мәңгі өлмеске... ҒАШЫҚ СЕЗІМ Алабұртып алдыңа жүз келемін, Арналады өзіңе ізгі өлеңім. Ай дидарлы жүзіңнен таптым, жаным, Ғашық сезім шуағын іздеп едім. Басқа ешкімге бағынып иілмес ем, Бойжеткеннің, жаным-ау, күйін кешем. Жалын атқан жанарың жаулап алды, Жыр туа ма өзіңе сүйінбесем. Бірге өткізген бақытты сағаттарым, Асқақтатты арманның қанаттарын. Аққу - ән боп кеудемнен ұшып жатыр, Бергендейсің сен маған талант, дарын. Махаббатқа қуә боп самғайды уақыт, Сен қасымда жүргенің қандай бақыт! Қол ұстасып өткенде екеуіміз, Ақ қайындар қарайды таңдай қағып... ** Домбыраның қос ішегіндей күй пернемде ойнаған, Қазір менің ақыл-ойым екі арнаны бойлаған. Шын дос болсаң, айтшы, жаным,қай арнамен ағайын, Қай өзеннің жағасына үміт отын жағайын. Екеуі де қымбат маған, жасырайын несіне, Екі шоққа катар күйем, сен түскенде есіме. Оның бірі қайратым мен адалдығым төзімім, Ал біреуі - өзінді аңсап алабұртқан сезімім. Біріншісі кірпік ілмей ақ гүлімді күзетер, Екіншісі ертелі-кеш қыздай бойын түзетер. Пәктігімен біреуі ылғи шақырардай биікке, Жоқтығымен енді бірі батырардай күйікке. Екі қайық ортасында суға кетіп қалмайын, Аспандағы аққуымды шыңырауға салмайын. Шын дос болсаң, айтшы, жаным, қай арнамен ағайын, Қай өзеннің жағасына үміт отын жағайын. МАХАББАТ АЗАБЫ Кірпігіме мұң маржаны тізіліп, Сырттай сені ұнатушы ем үзіліп. Менен өткен бақытсыз жан бар ма екен, Сыр айта алман оңаша бір сызылып. Қор қызындай қызықтырар көркім жоқ, Білем, менде айбар қылар төркін жоқ. Жас шағымды құрбан еттім жолыңа, Сөйтсем-дағы көп қарауға еркім жоқ. Тұрғаныңмен әр жырыма мәйек боп, Сырқаттансаң күте алмаймын бәйек боп. Сенің пейіш құшағыңда өртеніп, Бір қуанып көрмеппін-ау әйел боп. Іңкәрлығым сан байқалды үнімде, Өзіңді аңсап қауыз жарды гүлім де. Жылы сөздер айта алмаймын, аяулым, Ең ақыры, сенің туған күнінде. Демесем де мен алтынмын, жақұтпын, Тәлкегіне түскенім, рас, уақыттың. Қызыл-жасыл қызығы мол жалғаннан, Кеткенім бе дәмін татпай бақыттың. Байқасам да тал бойыңнан серілік, Наздана алман кер маралдай керіліп. Менен өткен мүсәпір жан бар ма екен, Пақыр болған пәк сезімге беріліп. Елге ырзамын, өлеңіме сенеді, Ернеуінен асып кетті демеді. Аққу әнім Алатаудан асқанмен, Жүрегіңе жол таба алмай келеді. Жақтырмастан көрсетсең де қанша айбын, Жан-тәніммен жалғыз сені аңсаймын. Жауабы жоқ махаббаттың азабын, Бәрібір мен зор мәртебе санаймын!.. САУАЛ Мөлдіреген қара көзің, Көңіліңнің айнасы ма? Әлде... ойнақы, арбау сезім, Қу жігіттің айласы ма?!... ** Қайтсем екен мынау қатал тағдырды, Аямастан шыңырауға лақтырды. Онсыз-дағы қырық жамау жүректің Күл-талқаның шығаруға шақ тұрды. Іздеуші едім баянды пәк махаббат, Тілеуші едім шуағы мол шапағат. Қолым жетпес бір жұлдызға телміріп, Көнім кеуіп отырамын каталап. Өзге ешкім назарыма ілінбей, Жасым ақты жүрегімнен білінбей. Қайғы-мұңнан арылушы ем әп-сәтте, Қарай қалса сәл-пәл ғана күлімдей. Көгермейді шын ғашықты даттаған, Адалдықтың ала жібін аттаған. Әйелі бар сол жігітті әйтеуір, Көрген сайын мерекедей шаттанам. Кешіріңдер, сүю күнә болса егер, Бірақ қандай жан нәзік гүлді солса дер. Үркітпеңдер айналайын, адамдар, Айдыныңа аққу сезім қонса егер. Сен де кешір, күйеуі бар келіншек, Қиянат қой қимас жаннан жерінсек. Құштарлықтан қаншама өлең арнадым, Көз киығын салған емес ерің тек. Түсінер деп сырымды айттым... қызғанба, Жырымды оқып, миын шоқып сызданба. Өтінемін... ол білмесін... мен көндім: Шашымды жұл!.. Жүрекке сал жүз таңба!.. ҚИЯЛ Алау ернінен сүйдірер ме екен, Аптап шөлде де күйдірер ме екен. Махаббатсыз өмір жоқтығын бір күн, Күнәһар көңілге түйдірер ме екен. Қырық шырағымды жандырар ма екен, Шәрбат бұлағына қандырар ма екен. Отымен өртеп оңаша сәтте, Есімнен мүлде тандырар ма екен. Құшағына қысып тұншықтырар ма екен, Қара түнекті түріп күн шықтырар ма екен. Қиюы қашып құлазып жатқан, Құмды шөліме гүл шықтырар ма екен. Күзім көктемге айналса деп едім, Беймаза жүрек жайланса деп едім. Асыл тұлғаңа жалынышпен қарап, Жанарым жіпсіз байланса деп едім. Мерекемді бұзбай тойлатарсың ба екен, Сезім тұңғиығына бойлатарсың ба екен. Қиял ғой бәрі!.. Ал сен болсаң, күнім, Мен жайлы мүлде бейхабарсың... Әттең!!! ТӨРТТАҒАНДАР Тастақ жерге арпа, бидай екпейді, Темір таты тырнағанмен кетпейді. Төрт бұрышын дүниенің кезсең де, Туған жердің топырағына жетпейді. *** Шешесінің ақ сүтінен нәр алған, Бала әкесінің бел күшінен жаралған. Сондықтан да ата-анасын ардақтау – Перзент үшін қасиетті бар арман. *** Таразылап алыс пенен жақынды, Дүниені дөңгелетер ақылды. Өмір - майдан, Сынақ үшін берілген, Ұнатады ұғымпазды, батылды. * * * Күпшек санды күрең мінген шегір көз, Ақыл қонса әке жолын қуады. Қабыланның тырнағындай өткір сөз, Қаламынан ақындардың туады. *** Өмір деген ұстараның жүзіндей, Анықталмас асылдары сүзілмей. Ақ-қарасын айырады уақыт, Халқың үшін еңбек етсең көз ілмей. * * Білімді адам таза ғауһар сияқты, Жүрген жері жарық әрі шуақты. Сондықтан да жақсы оқы, құлыным, Болам десең құдіретті, қуатты. *** Ақылды адам тек өзіне сенеді, Амал тауып қиындықты жеңеді. Біліксіз бас майсыз жілік секілді, Бәтуасыз, қуыс кеуде келеді. * * Оқы, тоқы ,білім ізде құмартып, Ойлай білген көзсіз ерден мың артық. Өтеді екен бұл өмірден надандар Өзіне емес өзгелерге кінә артып. * * Айыра алмас темір менен алтынды, Сенің дағы түсінбейді парқыңды. Төрде отырар өнерлі мен білімді, Ғалым болып қуандыршы халқыңды! *** Момындық мәртебеңді арттырады, Тақсырет тәкаппарлық тарттырады. Жолама бұзықтарға, бәлеқорға, Шалуға аяғыңды шақ тұрады. * * Таусылмас қазына ғой білім деген, Бақ - дәулет білімдіге күлімдеген. Ақыл мен біліміңді бірге ұстасаң, Атақты жан боларсың дүрілдеген. * * Жарықтың жарғанатқа жақпасындай, Жалқаулық - арамтамақ қақпасындай. Таусылған дәм-тұзыңды ұзарта алмас, Болса да саф алтының ат басындай. * * Уақыттан адамзат жоқ ұтылмаған, Және де жер бесікке тұтылмаған. Алланың әміріне шара бар ма, Ажалдан ешкім қашып құтылмаған! Қарғадан бұлбұл шықпас сайратқанмен, Нәр шықпас қара суды қайнатқанмен. Малы көптің қайғысы көп болады, Дүние опа бермес жайнатқанмен. Сараңдар ашкөзденіп сұрап өтер, Жомарттар көпшілікке ұнап өтер. Болмаса бауырласың жолдас ізде, Нағыз дос сарайыңды жұмақ етер. * * Темірден алмас қылыш соқпас болар, Надандар сөз асылын ұқпас болар. Ел жүгін көтеретін қиын сәтте, Ер жігіт құты қашып саспас болар. * * Ата-ана перзенттерін сүйеді екен, Ез болса тозағына күйеді екен. Баласы - балапаны торға түссе, Асқар тау басын жерге иеді екен. * * Жомартқа ел алғысын төгер деген, Сараңды жұрт жек көріп сөгер деген. Ашкөзге дүниенің асы жетпес, Көзінің сұғы тоймай өтер деген. * * Ұшқан құсты соңынан қуа алмайсың, Әппақ арды кірлетсең жуа алмайсың. Сараң болсаң қарғысқа қалдым дей бер, Жомарт болсаң ешқашан ұялмайсың. * * Батырмағың тізеңді кішіргенге, Кеуде қағар тәкаппар ісінгенде. Ұстамды бол дәрежең өскен сайын, «Ақыл - алла сыйлығы» түсінгенге. * * Жолдасыңды жау санап орға жықпа, Ашу қысқан ұрынар жамандыққа. «Тумақ бар да өлмек бар» болғанымен, Бұл фәниде не жетсін амандыққа. *** Еккеннен де жемісті баптау қиын, Ана сүтін перзентке ақтай қиын. Білім - теңіз, түбі де, шегі де жоқ, Дос табудан досыңды сақтау киын. *** Қос уыс алтын берсең де тоймас сараңдар, Құдыққа сені итеріп кетер адамдар. Бармағын тістер ала жіп аттап жүргендер, Сыйласын десең әдептен озба, жараңдар! Есіктен кіріп «менікі төрің» дегендер, Мансабы үшін қозы ғып жұртты көгендер. Ел мұңын жоқтар азамат болмас ешқашан, Сүліктей сорып кедейдің малын жегендер. * * Не дейін, қалқам, сүрініп жатып күлгенге, Ауыр сөз айтпа көңілі қалар үлкенге. Зерделі кісі жоғары тұрар бәрінен, Ақылсыз адам мәуесіз ағаш білгенге. * * Ғалымды көрсең данышпан оны санағың, Таусылмас байлық, білімде болар, қарағым. Надандық деген тозаққа барар жол ғана, Білім мен өнер болсыншы қару -жарағың! Адам түгіл тозады екен темір де, Күлге айналар жанғаннан соң көмір де. Кетер болсақ мәңгілікке көз жұмып, Неге келдік мынау жалған өмірге?! * * Таяқ еттен, ал сүйектен сөз өтер, Соқырлар бар саф алтынды жез етер. Жастық шақты қадірлей біл, жарқыным, Ұшқан құстай, көрген түстей тез өтер. * * Өлгендер жоқ бақ-дәулеттің азынан, Ажал жетсе ара түспес қазынаң. Аттап кетпе дүниеге күл болып, Қасиетті қанағаттың басынан. * * Өнегелі артында ұрпақ қалмаса, Хайуандай өмір сүру далбаса. Көк тиынға татымайды тіршілік, Сенетұғын дос-жараның болмаса... * * Өсірген мәуелетіп санам гүлін- Сүйемін анам тілін, бабам тілін! Өмірден өзге бақыт тілемеймін, Өзімдей құрметтесе балам тілін! МӘДИНА Қиындықтың қыл көпір машақатын көретін, Қысылғанда сабырдың бұрымдарын өретін. Қайран қазақ әйелі-ай! Бесігін де тербетіп, Бақшасынан заманның бақыт гүлін теретін. Шаңырақтың шаттығы, ырыс-құты қолында, Құрбан етер өмірін махаббаттың жолында. Соның бірі - өзіңсің, айналайын Мәдина, Салиқалы мінезбен айы туған оңында. Сейіткүлдей енеңнің қас-қабағын бағасың, Сүйген жарың Мәмбеттің бақыт шамын жағасың. Бармағыңнан бал тамып тәтті тағам даярлап, Қонақтардың көңілін әрқашан да табасың. Қошеметтен масайрап құрақ ұшқан от жүрек, Қастерлі ақ батасын нөсерлете төкті кеп. Қимай кетіп барамын ауылыма, Мәдина, Қазағымның бар қызы Сендей болса екен деп... ТӨРТІНШІ БӨЛІМ ХИКАЯТТАР, СҰХБАТТАР... ҚЫМБАТТЫ ҚИМАС ЖЕҢЕШЕМ (Көрнекті қоғам қайраткері Т. Рысқұловтың жұбайы Әзизамен көзі тірісінде болған сұхбат) Сөз басы Шіркін, уақыт не деген жылдам?! Осыдан біраз жыл бұрын ғана қазақтың көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері Т. Рысқұловтың 90 жылдық мерейтойына орай Меркіге келіп кеткен оның зайыбы Әзиза Түбекқызы Рысқұлова бүгінде арамызда жоқ. Тар жол тайғақ кешудің қилы кезеңдерін бастан кешкен абзал жеңгеміз ауыр сырқаттан қайтыс болды. Жерлеу рәсіміне қатысуға шақырған жедел-хат алғаныммен Мәскеуде оқуда жүргендіктен бара алмадым. Жалғыздық жабырқатқан жүрегіме шуағын төгіп, анда-санда болса да ақылын айтып, хат жазып, хабарласып тұратын үлкен жүректі, мейірбан камқоршымнан айрылып қалғаныма қабырғам қатты қайысты, шын егіліп жыладым. Сол бір қаралы күндері өзіме өзім: «Асыл ағамыздың сенімді серігі, адал жары, үйленгеннен бастап көзін жұмғанша пәк сезімін аялап, үлкен отаудың шанырағын құлатпаған Ә.Т. Рысқұловамен сұхбатымды жұрт шылыққа жеткіземін» деп сөз берген едім. Реті енді келіп отыр. Сонымен, әңгіме Сіз жайлы болмақ, аяулы жеңеше!.. Ақтық сапарға шығарып сала алмай, қабіріңе топырақ сала алмай арманда қалған қайын сіңіліне өкпелі боларсыз, асыл жан?! Талай рет хат жазып, үйіңізге шақырғанда пендешілік себептермен бара алмағандығымды ойласам «Қап!» деп бармағымды шайнаймын. Сіз қайтыс болңан соң барғанымда, есікті кіші қызыңыз Рита ашты. Өзіңіз көп айтып, құлағын талай шулатқан Рита. Ол да ағамыздың аузынан түскендей екен. Бөлмелеріңізді аралап жүріп, суреттеріңізді көріп, тағы да көз жасыма ерік бердім. Жалған дүниенің опасыздығына, елім деп еңіреп өткен ардақты ағаны шын сүйген адал махаббат иесін құрмет тұта алмағаныма қиналдым. Бүгін сіздің рухыңыздың алдында басымды иіп, өзімнің атымнан, күллі қазақ қыздары атынан гүл шоғы етіп жазған естелігімді ұсынамын. Қабыл алыңыз, қымбатты, қимас жеңешем?!.. Тұрардың киелі хаттары ...Қонақ үйдің жеңешеміз жатқан люкс бөлмесіне жүрексіне кіргенімде, ол жаңадан тұрып жатыр екен. Кеше күні бойы бос уақыты болмап еді: ағаның оқыған, тұрған, жұмыс істеген жерлерінде болды, салтанатты кешке қатысып, сөз сөйледі, аудандық музейдегі, Т. Рысқұлов атындағы мектептегі кездесулер, теледидарға түсіру, тағы тағылар түн жарымына дейін созылған. Бүгін де біраз жұмыстар күтіп тұр. Ал, кешке Алматыға жүріп кетпек. Сонда да жеңешеммен оңаша сырласып, сөйлессем деген құштарлық мені әбден мазалап бітті. -Жеңеше, жеңешетай! Ағайдың мерейтойында сізбен танысқаныма өзімді бақытты санаймын. Айып етпеңіз, біраз сұрақтарым бар. Мұндай мүмкіндік туа бермес... -Қалқам, шынымды айтсам, өмірден көп қағажу көргендіктен бе, әлде қарттық па, кешеден бергі жүрісті көтере алмай, шаршаңқырап тұрмын. Дегенмен, Тұрар туып өскен киелі Меркі өңірінде бәлсіну жеңешеңе жараспас. Қоя бер сұрағыңды... Жеңеше, рас болса, ағаның өзіңізге жазған, Сіз әлі күнге ешкімге көрсетпей сақтап жүрген «махаббат» хаттары бар дейді, сол туралы айтсаңыз... Әрі «халық жауы» атанып, дүние астаң-кестең боп тұрған кезде ағаның бір тәрелкесін, кейбір қолжазбаларын сақтап, біздің аудандық музейге тапсырып отырсыз. Бұл ерлік қой. Ертеңгі ұрпақтың қамын ойлатқан не? Сіздің әр қимылыңызды, әр адымыңызды қатаң бақылап отырған шақта өз өміріңізді қауіп-қатерге тіктірген қандай ғаламат күш?!.. -Қу, қыз! Махаббат жайлы хаттарды саған кім айтты? (Рахаттана күліп алды да, ойлы, салмақты қалыпқа қайта ауысты). Бар екені рас. Кезінде жазушы қайным Шерхан Мұртазаев қиылып сұраса да бермегем! Өзің білесің, ата-бабамыз түрлі ауру-сырқаудан, кесепат-зұлымдықтан, бәле-жаладан, тіл-көзден аман болсын деген ырыммен сәбилердің мойныңа тұмар таққан және ол тұмарды көздің қарашығындай сақтап, кие тұтқан ғой. Мен де ағанның хаттарын, заттарын қолымнан келгенше солай қастерледім, кие тұттым. Тұрардың адалдығына, халқына деген қаяусыз сезіміне еш шүбәм болған емес. Әділеттің, ақиқаттың түбі жеңіп шығатыныңа Тұрар да, мен де имандай сендік. Сондықтан да абақтының ауыр тұрмысында, ауру-сырқаулы шағымда, қыздарымды сағынғанда (оларды менен бөліп, жетім балалар үйіне жіберген, ал ана үшін бауыр еті балаларынан бөлек тұрудың азабынан артық ештеңе жоқ, кейбір әйелдердің бұған шыдай алмай жынданып кеткені де болды), аш жалаңаш кездерімде бойға күш, дәтке қуат берген, өмірден үмітімді үздірмеген осы хаттар еді. Тұла бойыма дейін тінтіп, артық затғар алдырмаған шақтарда Тұрардың хаттарын жаттап ап, мінәжат қып оқитынмын. Осы күнге менің аман-есен жүруіме сол хаттардын сиқырлы шапағаты тигені рас, оған сенуің керек. Сондықтан оны неге жұртқа көрсетемін?! Саған да бермеймін, сұрап әуре болма!.. - Ең бақытты шағыңыз? - Тұңғышымыз Сәуленің дүниеге келуі. Сондағы Тұрардың қуанғаның көрсеңіз?! Кремльдегі үйімізге Ә. Жангелдин, О. Жандосов, С. Сейфуллин, Қ. Сармолдаевтар келіп, қызымызға «Октябрьдің шұғыласынан болған перзент, аты Сәуле болсын!» деп ат қойған еді. Қайтейін, сол арыстай азаматтарды да «халық жауы» деді-ау... - Өмірдегі ең қатты қиналған сәттеріңіз жайлы айтсаңыз? - Қарағым, мен жоқшылықты көрмей өскен жанмын. Әке-шешем зиялы, оқыған білімді азаматтар болатын. Әкем Түбек Есенқұлов - Ұзынағаштың шапыраштысы, 1902 жылы Қазанның малдәрігерлік институтын бітірген, шешем Арифа Манейқызының да 4 кластық білімі болды. Әкем Алматыда, Бішкекте әскери дәрігер болып қызмет істеген. Өзім малдәрігерлік техниқумды бітірген соң Ләйла (Базанова) екеуміз 1929 жылы Алматыға малдәрігерлік институтка түстік, 1 курска 120 студент қабылданды. Онда институтка түскен қазақтың тұңғыш қыздары Ләйла екеуіміз ғана едік. Әрине, жоқшылық болса, бізді кім оқытады. Мұны айтып отырғаным, Тұрар ұсталып кеткен соң мен не көрмедім: тас еденді суық түрме, аш-жалаңаш күндер, былапыт сөздер, ен қиыны - бауыр етің - балаңнан айрылу. Мені түрмеге қамағанда Сәулем 3-4 жаста еді, ал Рита емшектегі кезі, Сәулені бірден жетім балалар үйіне бөліп жіберді. Титімдей қызылшақа нәрестемді иіскеп, барымды аузына тосып, жәудіреген жанарын, шырын былдырын қызықтап, құйтымдай саусақтарын сүйіп отырғанның өзі де үлкен бақыт екен ғой. Онсыз да нәзік, бүлдіршендей перзентімді бір жарым жыл емізген соң, көкірегімнен жұлып алып, жетімханаға өткізіп жіберді. Есім ауып үш күн жаттым. Сәбиімнің емгісі кеп, тамақ сұрап шыңғырып жылаған үні құлағымнан кетпей қойды. Шырт ұйқыдан да шошып оянушы едім. Кейде Тұрар түсіме еніп: «Ританың қарны ашып жатыр» дейтін. Өмірімнің әр күнін, әр сағатын қыздарымның тілеуін тілеуге арнағам. «Оларға жіберер нәубатыңды маған жұмса, олар аш, ауру болғанша, мені ауру, аш ет», - деп тағдырға жалбарынатынмын. Қазақта «көз жасы көлдей болды» деген сөз бар ғой, сол маған арналған сияқты, сол жылдардағы сағыныш көз жасымды жинаса, көл болар еді... Осыған карамастан Тұрардан қалған тұяқтарды жеткізу үшін, оларға ақыл айту үшін аман болуға, денсаулығымды сақтауға тырыстым. Қыздарымның әкесі жоқ екендігін, енді шешесінен айрылса, тіреніштері мүлде болмайтының анық ұқтым. Әсіресе, әкесінің жау емес, адал патриот екендігі туралы ақиқатты менен басқа кім айта алар деп ойладым. Әкесін де, мені де жазықсыз қарғамасын деген парасатты ұғым ғана алапат күш берген болатын... Жеңеше, әлгінде өзіңіз айттыңыз, «алғашкы институт түлегі едік, топта 120 студент болды, әрі бәрі де ер балалар, тек Ләйла екеуміз ғана қыз бала едік» деп. Сұрағым ауырлау тисе, ғафу өтінемін, пендешілік те шығар. Өзіңіз жас, ажарлы, сүйкімді екенсіз (күліп), Тұрар ағамыз анау-мынау қызға үйленбейді ғой. Ағаны «жау» деп ұстап әкеткен соң да Сізге өз тұрмысыңызды (осыншама азапқа бас тікпей-ақ) заман ыңғайына лайықтап «дұрыстауға» болар еді ғой, 26 ғана жаста жесір қалдыңыз. Сіздей білімді, зиялы қыздар аз кез. Сізді Тұрар ағадан басқа жігіттер сүймеді дегенге өз басым сенбеймін. Қазір де әдемісіз, ал ол кезде алаулаған от емес деп кім айтар?!.. Қу қыз! (Сәл жымиып алды). Мені тағы қай жакка жетелеп барасың?! Жарайды, жауап берейін. Рас, инабатты, саналы, білімді қыздарды жек көретін жігіт жоқ. Бірде институтта оқып жүргенде бізді Пахтаралға мақта жинауға апарғаны бар. Өзің айтқандай, жаспын, түрім де нашар болмаса керек, комсомол ұйымының хатшысы, оқу озаты дегендей, несін айтасың, жалындап тұрған шағым. Жұмысты да жанымды caп істеймін. Сонда бірге оқитын Орақ Мәденов деген жігіт маған өлердей ғашық болды. Мақта жинау жарысында мен бірінші орынға ие болдым. Мәденов та менен қалыспаймын деп мақтасына тас салып, таразыға апарған жерінен ұсталып, оны бюрода қараған болатынбыз. Қайран жастық шақ!.. Көпшілік оны алдағаны үшін институттан қуды. Сол жігіт кейін оқуды Омбыда бітірді. Тұрар ағаң ұсталған соң да: «Маған тұрмыска шық. Фамилияңды өзгертсең болды, қыздарыңды да менің фамилияма ауыстырсаң, бізге түк істемейді. Өзіне бұрыннан іңкәрмін, болашағыңды бақытты етуге тырысамын», - деушілер табылды. Бірақ мен Тұрардың көзіне шөп салудан, онсыз да жазықсыз жапа шеккен аяулы азаматтың атын, фамилиясын өшіріп, шаңырағын құлатудан артық қылмыс жоқ деп есептеймін. Халқы үшін отқа күйген есіл ердің аруағын сыйламау досқа таба, дұшпанға күлкі ету мен үшін өліммен бірдей. Бойымдағы осы адалдықты қыз кезімде-ақ аңғарса керек, Тұрар артымнан бір жарым жыл «жүгіріп» жүріп зорға үйленген, оның өзі бір үлкен хикая, - деді Әзиза жеңешем сәл езу тартып. жүктеу/скачать 1,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|