163
Географиялық қоғамы Семей бөлімінің Абайға арналған салтанатты кешендегі «Қазақ
әдебиетіндегі Абайдың орны» деген баяндамасы – осы әрекеттің айғағы.
М.Әуезов 30-жылдары Абай мұрасына әрқилы баға беріліп, қым-қиғаш пікірлер
айтылып жүргенде, ақынның ұлылығын, қалдырған мұрасының аса құндылығын тани
білді [2]. Ұлы Абайдың көзі тірісінде жарық көрмей қалған қымбат қазынасын
жинастырып, баспаға әзірлеген, сонан соң оны ғылыми ыждағаттылықпен зерттеген
М.Әуезовтің еңбегі оның Абай тақырыбына арналған көркем шығармашылық
мұрасымен пара-пар еді.
Бұл бағыттағы М.Әуезовтің ең бірінші еңбегі – ақынның танымдық, мағлұматқа
бай ғылыми және шығармашылық өмірбаянын жасап бергендігі. Сонау 1933 жылғы
Абай жинағында жариялаған «Абайдың туысы мен өмірі» атты көлемді мақала мен сол
томда ақын өлеңдеріне қосымша ретінде берілген түсінік кейін көлемді монографиялық
зерттеуге ұласты. Абайдың жалпы шығармашылық мұрасына арналған ғылыми
еңбектердің ішіндегі ірісі – М.Әуезовтің осы монографиясы. Он тараудан тұратын бұл
жұмыстың бастапқы үш тарауында абайтанудың ең алғашқы қадамдарынан бастап,
елуінші жылдарға дейінгі бұл игілікті іске қосылған ірілі-ұсақты зерттеулер, сын
мақалалар. Жазушы кейінгі тарауларда Абайдың жастық шағындағы шығармалары бір
жүйе, ал қаламгер ретінде қалыптасқан кезеңдегі туындылары жанр-жанр бойынша
қарастырылады. Сол тараулардың ішіндегі маңыздысы – «Абай лирикасы» деп
аталатын бесінші тарау [2]. Бұл тарауда М.Әуезов ақынның шығармашылық
ғұмырының соңғы жиырма жылдан астам кезеңдегі өлеңдерін хронологиялық
тәртіппен алып, оларға жан-жақты талдау жасайды. Тарауда өлеңнің шын мәніндегі
лирикалық шағын түрлерін алғаш рет енгізген Абайдың жаңашылдық үрдістері
сипатталады. Жазушы ақынның әр шығармада әр қырынан көрінген шыншыл
реалистігін, суреткерлігін, қоғам өмірі мен адам мінезін бейнелеудегі сыншылдық
бағдарын әрдайым ерекше мән бере атап көрсетеді.
Жазушы әуелі екі кітаптан тұратын «Абай», одан кейін мұның жалғасы ретінде
тағы 2 кітаптан тұратын «Абай», одан кейін мұнын ретінде тағы 2 кітаптан тұратын
«Абай жолы» романын жазды. Алғашқы екі кітаптан тұратын «Абай» романы үшін
жазушыға КСРО Мемлекеттік сыйлығы беріліп, 4 томдық, «Абай жолы» роман-
эпопеясы жарық көргеннен кейін Лениндік сыйлықтың лауреаты атанды. «Абай жолы»
эпопеясы уақыт сынынан мүдірмей өтіп, адамзаттың ақыл ойы, көркемдік даналығы
туғызған ең үздік, ең таңдаулы шығармалардың қатарынан орын алды. Эпопеядағы
Абайдың тұлғасы, қай жағынан алсақ та, халықтың тағдырымен тамырлас, ажырамас
бірлікте көрінетін, әлем әдебиетіндегі аса ірі көркем бейне.
ӘДЕБИЕТТЕР:
1.
Шапиян М. Абай жолын қалай жазды? Алматы, 1998.
2.
Мұхтар Әуезов. Энциклопедия – Алматы. Атамұра, 2011.
Достарыңызбен бөлісу: