денелер деп, ал осы физикалық денелердегі әр түрлі өзгерістерді
физикалық
құбыстарлы деп атаймыз. Құбылыстар арасындағы тағайындалған тәуелділіктер
физикалық заңдылықтар болып табылады. Осызаңдылықтарды ашу нәтижесінде адам баласы
қарапайым еңбек құралдарынан бастап атом энергиясына дейін қызмет істететін дәрежеге жетті.
Физикалық шамалакр және оларды өлшеу. 1978 жылдың маусым айында Өзара Көмек Советінің
(СЭВ) Стандарттар жөніндегі Тұрақты Комиссиясы «Метрология, Физикалық шамалардың
бірліктері» деген стандарт енгізді (СТ СЭВ 1052-78). Осыған орай СССР Министірлер Советінің
Мемлекеттік Стандарттар Комитеті 1979 жылдың 6 сәуірінде қаулы қабылданды. Осы қаулыға
сәйкес Халықаралық бірліктер жүйесі (СИ) негізге алынды. Халықаралық бірліктер жүйесі негізгі
жеті бірліктен (метр, килограмм, секунд, ампер, кельвин, моль және кандела), екі қосымша (радиан
және стерадиан) және он жеті туынды бірліктерден (люкс, люмен, герц, ньютон, паскаль, джоуль,
ватт, кулон, вольт, фарад, ом, сименс, вебер, тесла, генри, беккерель, грэй) тұрады.
№ Физикалық шама Белгіленуі ХБЖ өлшем бірлігі № Физикалық шама Белгіленуі ХБЖ өлшем бірлігі 1 Ұзындық
l
метр
5 Тепература
T
К
2 Масса
m
кг
6 Зат мөлшері
Моль
3 Уакыт
t
с
7 Жарық күші
I
Кд
4 Тоқ күші
I
А
Қосымша өлшем бірлік 1 Денелік бұрыш
w
ср
2 Жазық бұрыш
w
рад
Бақылау сұрақтақтары 1.
ХБЖ неше негізгі өлшем бірлік бар?
2.
Қосымша неше және кандай өлшем бірлік алынады?
3.
1 граммда қанша килограмм бар?
4.
1мм қанша метр бар?
