Мазмұны нормативтік сілтемелер

24 
ойлауға байланысты” деген пікір айтып, шығармашылық қабілеттің белгілерін 
төмендегідей түрде атайды: 

жүйке жүйесін код арқылы жіберу;

тасымалдай білу;

ақылдың икемділігі, ойдың тереңдігі;

әрекетті бағалау. 
Сондай-ақ, ғалым шығармашылық іс-әрекетті қалыптастыру, дамыту үшін 
қажетті жағдайдың болу керектілігін және қорқыныш, жалқаулық, өзін-өзі 
бағаламау сияқты психикалық кедергілерден тұратын қарама-қайшылықтармен 
күресу қажет екендігін айтады. 
П.К.Энгельмейердің пікірінше [58], шығармашыл тұлға мынадай 
үш 
фактордың
жиынтығынан тұрады
: интуитивтік, дискуссивтік және 
активтік
. Интуитивтік инстинктке жақын сезімдік түйсік, дискурсивтік – 
танымы, ал активтік – бұл адамның эмоционалдық-практикалық әрекеті болып 
табылады.
Әдетте, психологиялық ғылыми зерттеулерде шығармашылықтың 
басты
белгісі
- құбылыстар мен заттар, үдерістер немесе олардың бейнелеуіндегі 
көрнекі-сезімдік немесе ойлау түрлерін түрлендіре білу, ал 
екінші белгісі 
- оның 
сонылығы, ерекшелігі деп көрсетіледі. Демек, 
шығармашылықты
– қайсыбір 
үдеріс барысында әріптер, операциялар немесе жаңа құралдар көмегімен 
ерекше заттарды не бейнелерді жасау іс-әрекеті деп түсінуге болады. Сондай-ақ 
шығармашылық ұғымын былайша қорытындылауға да болады: 
шығармашылық 
- өте күрделі үдеріс, өйткені онымен айналысатын адам мақсатты сезінеді, 
міндет қояды және оның шешімін іздейді; шығармашылық үдерісте ішкі 
түйсіктің де, елестетудің де, қиялдың да орны ерекше; шығармашылық 
мәселелерді шешу: қуану, қанағаттану, тілек т.б. ішкі сезімдермен 
байланысты.
Әйткенмен де, бұл кезеңдер шығармашылықтың ерекшеліктерін 
толық ашып көрсете алмайды.
Д.Айян [59] былай деп жазады: “Өкінішке орай, шығармашылықты туа 
біткен қабілет деп, оны дамытуға болатындығын көп адамдар біле бермейді. 
Әрбір адам бай шығармашылық әлеуетке ие. Тек оны дер кезінде ашып және 
дамыта білуі керек”. “Жеке бастың шығармашылығына араласу керек пе ?” – 
деген сұраққа, “Керек, аса қажет!”– деп, жауап береді ғалым. Өйткені, 
оқушылар шығармашылығы табиғаты жөнінен – ересектердің басшылығымен 
жүзеге асырылатын ұжымдық іс-әрекет.
Ал, «Білім және ғылым» энциклопедиялық сөздігінде [60]: «шығарма-
шылық әрекет - бұрын соңды еш уақытта болмаған, сапалы жаңа өнім жасауға 
бағытталған адамның немесе ұжым әрекетінің түрі. Ынталандырушы-дәстүрлі 
тәсілдермен шешу мүмкін болмайтын проблемалық жағдаят. Проблемалық 
жағдаятты талдау барысында оның элементтерінің арасында дәстүрлі емес 
байланыстар анықталып, қалыпты емес болжамдардың түзілуі негізінде іс-
әрекеттің өзіндік, ерекше өнімі пайда болады және т.б. алғышарттары - сыни да 
оралымды ой, түсініктердің ұқсастығын анықтай алу қабілеті, қабылдаудың 

25 
тұтастығы және шығармашыл әрекет кез келген адамға тән. Оны анықтап, 
ашып, дамыта алу қажет», - деп көрсетілген.
Осы айтылғандарды ескеріп, біз шығармашылық үдерістің мәні барлық 
адамдар үшін бірдей деп айта аламыз. Айырмашылығы олардың нақты 
материалында, жетістіктерінің өлшемінде және оның қоғамдық мәнділігінде. 
Шығармашылық үдерісті үйрену үшін данышпандарды зерттеудің қажеті жоқ. 
Оның бастауы өмірдегі барлық мәселелерді шешуде кездеседі. Тек мұнда 
адамның көрегендік танытуы және де оның өткір көзбен емес, ең бастысы ми 
арқылы “көре” білуі керек.
Шығармашылық та басқа іс-әрекеттер сияқты ой түрткіні қажет етеді, 
бірақ барлық ой-түрткі шығармашылық туғызбайды. Олардың ішінде ең 
негізгісі өзін-өзі жетілдіру ой түрткісі. Ол барлық шығармашылықтың көркем, 
музыкалық, техникалық түрлерінде себепші болады. 
Сонымен, шығармашылық үдерістің 

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: