Мемлекеттік

Факультетінің деканы

_________А.Б.Медешова

«__»__________ 2010 ж.

Экология - 050608 мамандығы бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын

студенттерге арналған

Радиоэкология
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Курс – 4

Кредит саны - 2

Дәріс – 15 сағат

Практикалық сабақ – 15 сағат

Оқытушының жетекшілігімен

студенттің өзіндік жұмысы (ОЖСӨЖ) –30 сағат

СӨЖ – 30 сағат

Емтихан – 8 -ші семестрде

Барлығы – 90 сағат

Орал - 2011

1.ПӘННІҢ ТИПТІК ОҚУ ЖОСПАРЫ

Құрастырушы оқытушы: Усиев Ермек Төлегенович
«Биология және экология» кафедрасының отырысында қарастырылды.

“____” ________________200_ ж. № ___хаттама.

Кафедра меңгерушісі _________ Г.С.Қайсағалиева

Педагогика институтының оқу-әдістемелік

кеңесінің төрағасы ______________ С.Б. Темиралиева

1. ПӘННІҢ ТИПТІК ОҚУ ЖОСПАРЫ

«Радиациялық экология» оқу бағдарламасы (кафедра отырысының 09.09.09 №1 хаттамасында бекітілді.)

- Усиев Ермек Төлегенович.

- Жаратылыстану –математика факультеті

«Биология және экология» кафедрасы, №5 ғимарат, 11-кабинет.

- жұмыс телефоны: 50-35-49
«Радиоэкология» пәні туралы мәлімет
Семестр 15 оқу аптадан және 2 апта сессиядан тұрады.

Бір аптада 2 кредит-сағат, әр кредит-сағат бір байланыс сағат (дәріс және семинар) және 30 сағат оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысынан (ОЖСӨЖ), студенттің өзіндік жұмысынан (СӨЖ) тұрады.

Кредит саны – 2

Өту орны: сабақ кестесі бойынша

Оқу жоспарынан көшірме:

Қоршаған ортадағы (космостық радиация, татабиғи және техногенді радионуклидтер) иондаушы сәулелердің тірі ағзаларға әсерін қарастыру. Жер бетінде ( атмосферада, Әлемдік мұхитта, жер қабатында) радионуклидтердің таралуын қарастырып танысу.

«Экология негіздері», «Адам экологиясы», «Әлеуметтану»курстраын оқығаннан кейін төртінші курста «Радиациялық экология» курсын оқиды. Радиация, радиоактивтілік, радионуклидтердің адамға биологиялық эффектісімен әсерін, оның салдарын, радиациядан қорғну әдістері туралы түсінік беру.

Курс соңында студенттер ҚР өазіргі радиациялық жағдайының көріністер туралы білімге ие болу керек.

Негізгі оқу-білім материалы дәріс, семинар негізінде берілген. Бакалаврлардың білімі тест, ауызша сұрау және жеке тапсырмалар, үй тапсырмаларын орындау ерекшеліктеріне байланысты бағаланады.

Студенттерге қойылатын талаптар:

1. 
   Сабаққа кешікпеу
   
2. 
   Сабақ уақытында әңгімелеспеу
   
3. 
   Ұялы телефонды өшіру, сағызды пайдаланбау
   
4. 
   Сабақ жібермеу, жіберілген жағдайда анықтама қағазын көрсету
   
5. 
   Жіберілген сабақиты қосымша уақытта тапсыру
   
6. 
   Тапсырма уақытында орындалмаса, баға төмендетіледі
   

1. 
   Радиоэкология пән ретінде
   
2. 
   Рентген сәулелерінің және радиоактивтіліктің ашылуы
   
3. 
   Радиоактивті заттар шығаратын иондаушы сәулелер реакциясы
   

1. 
   Пивоваров Ю.П., Михалев В.И. «Радиационная экология», М.,Академия,2004.,61-64 б.
   
2. 
   Ярмоненко С.П. «Радиобиология человека и животных», М., «В/шк.», 1977.,8,11-15 б.
   

1. В 1 кестесін толтыру. «Радиациялық экологиядағы кейбір жүйелі және жүйелі емес бірліктерінің арасындағы кейбір байланыстар»

1. 
   Пивоваров Ю.П., Михалев В.И. «Радиационная экология», М.,Академия,2004., 5 б.
   
2. 
   Ярмоненко С.П. «Радиобиология человека и животных», М., «В/шк.», 1977., 3 б.
   

1. 
   Радиоэкология пән ретінде
   
2. 
   Рентген сәулелерінің және радиоактивтіліктің ашылуы
   
3. 
   Радиоактивті заттар шығаратын иондаушы сәулелер реакциясы
   

1. 
   Пивоваров Ю.П., Михалев В.И. «Радиационная экология», М.,Академия,2004.,61-64 б.
   
2. 
   Ярмоненко С.П. «Радиобиология человека и животных», М., «В/шк.», 1977.,8,11-15 б.
   

1. 
   Семинар сабағына жауап беруге дайындық
   
2. 
   В1 кестесін толтырып, терминологияны жаттау
   

1.Жердің табиғи радиациялық фоны :

а.(⁴⁰К)- оның сипаттамасы

в. ²³⁹ U (уран)- оның сипаттамасы

с. Радий (Ra) және радиоактивті торий (²²⁷ Th ²²⁸Th ²³²Th ).

д. Радионуклидтер – тритий (³Н) и көміртегі (¹⁴С)- β – сәулелеушілер

е. Радон (²²²Rn) и торон (²²⁰Tu) күшті α - сәулелеушілер
СОӨЖ - 2 сағат:

Тақырыбы: Фонды радиация әсері бар табиғи және жасанды көздердіңрадиационды экологиялық сипаттамасы (Жердің радиациялық фоны)

Мазмұны:

1. 
   Табиғи радиациялық фондағы негізгі радионуклидтердің алғашқы көздері – оқып, қортынды жасау
   
2. 
   Кесте құрып, оны анализдеу:
   
   • 
     Табиғи радиациялық фондағы негізгі радионуклидтердің алғашқы көздері
     
   • 
     Негізгі азық-түліктегі ⁴⁰ К мен ²²⁶ Ra мөлшері
     
   • 
     Адам ағзасындағы орташа концентрация, г/кг (сандық), және белсенділік, БК/кг (маңыздылық)
     

1. Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия,2004г,61-64 б.

2. Ярмоненко С.П.«Радиобиология человека и животных»,М.,«В/шк.»,1977.,7-8,11-15 б.



Кредиттік сағат 2

Семинар сабақ -2

Тақырыбы: Фонды радиация әсері бар табиғи және жасанды көздердіңрадиационды экологиялық сипаттамасы (Жердің радиациялық фоны)

Мазмұны:

1.Жердің табиғи радиациялық фоны :

а.(⁴⁰К)- оның сипаттамасы

в. ²³⁹ U (уран)- оның сипаттамасы

с. Радий (Ra) және радиоактивті торий (²²⁷ Th ²²⁸Th ²³²Th ).

д. Радионуклидтер – тритий (³Н) и көміртегі (¹⁴С)- β – сәулелеушілер

е. Радон (²²²Rn) и торон (²²⁰Tu) күшті α - сәулелеушілер

Әдебиет:

1. Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г,7-18 б.

1. 
   Семинар сабағына жауап беруге дайындық
   
2. 
   Кестесін толтыру және анализ жасау
   

1. 
   Жасанды (глобаьды) концентрация және табиғи радионуклидтердің қайта бөлінуі
   
2. 
   Ядролық-энергетикалық шығу тегі бар метоболитті экологиялық жаңа радиоактивті заттармен ортаның ластануы
   
3. 
   жасанды радионуклидтермен және т.б. иондаушы сәуле көздерінің өндірісі және оларды ғылымда, медицинада, өндірісте қолданылу.
   

1. Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г,18-29 б.

1. Кесте толтыру: Фосфатты тыңайтқыштардағы табиғи радионуклидтердің мөлшері КИ/г (БК/г). Анализ беру.

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,Москва, Академия, 2004г,19 б.

1. 
   Жасанды (глобаьды) концентрация және табиғи радионуклидтердің қайта бөлінуі
   
2. 
   Ядролық-энергетикалық шығу тегі бар метоболитті экологиялық жаңа радиоактивті заттармен ортаның ластануы
   
3. 
   жасанды радионуклидтермен және т.б. иондаушы сәуле көздерінің өндірісі және оларды ғылымда, медицинада, өндірісте қолданылу.
   

1. Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г,18-29 б.

1. 
   Семинар сабағына жауап беруге дайындық
   
2. 
   Кестесін толтыру және анализ жасау
   

1. 
   Жоғары космостық сәулеленуі бар территориялар
   
2. 
   Радиоактивтілігі жоғары территориялар
   
3. 
   Күннің белсенділік әрекеті
   

1. 
   Қоршаған ортаның ядролық жарылыс әсерінен ластанған радиоактивтілігі жоғары терриориялар
   
2. 
   Ортаның авариялық радиоактивті ластануы
   
3. 
   Бақылау жұмысы
   

1. 
   Жоғары космостық сәулеленуі бар территориялар
   
2. 
   Радиоактивтілігі жоғары территориялар
   
3. 
   Күннің белсенділік әрекеті
   
4. 
   Қоршаған ортаның ядролық жарылыс әсерінен ластанған радиоактивтілігі жоғары терриориялар
   
5. 
   Ортаның авариялық радиоактивті ластануы
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г,30-48 б.

1. 
   Семинар сабағына жауап беруге дайындық
   
2. 
   Кестесін толтыру және анализ жасау
   

1. 
   Атмосфераның ластану механизмі
   
2. 
   Ядролық отынды өңдеу нәтижесіндегі атмосфераның ластануы
   
3. 
   Радиоактивті криптоп, тритий және олардың атмосфераға әсері
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 48-53 б.

1. 
   Жазбаша түрде таблица құру, анализ беру және қортынды жасау
   
2. 
   Топырақ ертіндісіндегі және топырақтың ерімеген бөлігіндегі – топырақтың сіңірушілік көлемінің топырақтың қатты фазасындағы радионуклидтердің белсенділігінің салыстырмалы түрде қатынасы
   
3. 
   Табиғи - өңделмеген және игерілген топырақтағы ЧАЭС-тің апатынан кейінгі радионуклидтердің құрамы мен вертикальды таралуы
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 48-53 б.

1. 
   Атмосфераның ластану механизмі
   
2. 
   Аз уақыт сақталатын радионуклидтер
   
3. 
   Ядролық отынды өңдеу нәтижесіндегі атмосфераның ластануы
   
4. 
   Радиоактивті криптоп, тритий және олардың атмосфераға әсері
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 48-53 б.

1. 
   Семинар сабағына жауап беруге дайындық
   
2. 
   Кестесін толтыру және анализ жасау
   

1. 
   Топырақтағы ядролық-энергетикалық шығу тегі бар ұзақ уақыт сақталатын радионуклидтердің әрекеті
   
2. 
   Судағы ядролық-энергетикалық шығу тегі бар ұзақ уақыт сақталатын радионуклидтердің әрекеті
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 53-61 б.

1. 
   Ауыл шаруашылық аймақтарындағы химиялық элементтердің жинақталу коэффиценті бойынша жіктелуі
   
2. 
   ЧАЭС радиоактивті апаты территориясы аймағында өсетін ауыл шаруашылық дақылдарындығы ⁹⁰Sr және ¹³⁷Cs -дің өту коэффиценті (ӨК)
   

1. 
   Топырақтағы ядролық-энергетикалық шығу тегі бар ұзақ уақыт сақталатын радионуклидтердің әрекеті
   
2. 
   Судағы ядролық-энергетикалық шығу тегі бар ұзақ уақыт сақталатын радионуклидтердің әрекеті
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 53-61 б.

1. 
   Семинар сабағына жауап беруге дайындық
   
2. 
   Кестесін толтыру және анализ жасау
   

1. 
   Азық-түлік құрамындағы радионуклидттер
   
2. 
   Техногенді радиациялық және токсихохимиялық факторлардың экожүйеге әсері
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 64-67 б.

1. 
   3.6 – кестесін толтыру. «Қоректену тізбегіндегі радиоактивтілік миграциясы». Қортынды жасау
   
2. 
   Адам ағзасына және қоректік тізбекке радионуклидтердің ену көздері Әдебиет: Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 68-69 б.
   
3. 
   Жеке тапсырма: ҚР және БҚО атмосферасы, топырағы, су қоймаларының радиоактивті заттармен ластануы туралы шағын баяндама жазу. Әдебиет: қосымша әдебиет көздерімен, баспа басылымдарымен және интернетпен жұмыстану
   
4. 
   Аралық бақылау: 1-3 тақырыптар бойынша.
   
5. 
   Глоссарий
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 3-77 б.

3. 
   Азық-түлік құрамындағы радионуклидттер
   
4. 
   Техногенді радиациялық және токсихохимиялық факторлардың экожүйеге әсері
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 64-67 б.

1. 
   Семинар сабағына жауап беруге және 1 аралық бақылауға дайындық
   
2. 
   Суретті толтыру және жазбаша анализ жасау
   

1. 
   Тірі ағзаларға радиацияның әсер ету механизмі
   
2. 
   Ағзаның сәулелі зақымдануының патогенезі
   
   0. 
      Жасушалы-малекулярлы реакциялар және олардың зардаптары.
      
   1. 
      Жасушаның күйзеліс жағдайы
      

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 77-87 б.

1. 
   Нуклидтердің миграция түрлері
   
2. 
   Сәуле ауруы. Реферат жазу және қорғау
   
3. 
   Халыққа ортаның токсико-химиялық, фонды радиационды және психоэмоциональды факторлардың әсері туралы жалпы мәлімет – ауызша жауап беру
   

1. 
   Тірі ағзаларға радиацияның әсер ету механизмі
   
2. 
   Ағзаның сәулелі зақымдануының патогенезі
   
3. 
   Сәуле ауруы
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 77-87 б.

1. 
   Семинар сабағына фронтальды жауап беруге дайындық
   
2. 
   Сәуле ауруы туралы реферет жазу
   

1. 
   Ағза реакциясы. Күрделі күйзеліс жағдайы
   
2. 
   Популяциялық реакциялар
   
3. 
   Ортаның реакциялық деформациясына экожүйенің реакциясы
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 87-96 б.

1. 
   Конспект жазу: Сәулелену дозасына және сәулелену белгісінің көріну уақытына байланысты адам ағзасына әсер ететін радиацияның құрамы мен нұсқасы
   
2. 
   Кестелі материал дайындау: ҚР территориясы мен ЧАЭС апатты аймағы, ПО «Маяк» аймақтарындағы балалардан көрініс тапқан жүйке жүйесінің дефектілері
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 90 б.

Интернетпен, баспа материалдарымен жұмыстану
Кредиттік сағат 2

Семинар сабақ -9

Тақырыбы: Ортагың техногенді радиоактивтілігі және халықтың денсаулығы

Мазмұны:

1. 
   Ағза реакциясы. Күрделі күйзеліс жағдайы
   
2. 
   Популяциялық реакциялар
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 87-96 б.

1. 
   Семинар сабағына және СОӨЖ – ге жауап беруге дайындық
   

1. 
   Радиациялық қауіпсіздік шегі туралы теориялық көзқарастар
   
2. 
   Радиациялық әсерлердің экологиялық нормалануы
   

Пивоваров Ю.П., Михалев В.П., «Радиационная экология»,М, Академия, 2004г, 99-115 б.