Түйін. М-Ж. Көпеев қадам сөзінен (тоқтайтын, аялдайтын) орын аялдама сөзінің баламасын қадамжай сөзін жасайды. Қадамжай қарауылшы көпірінен, Түнде өтіп, таңға қарай кеттік жүріп; Қадамжай әулиенің ағашына Отырдық біраз тоқтап, атты байлап (2003: 131 б); Адым > қадым > қадам > қада > қад. Қадау (қазық), сүт қату (мөлшері - тамызу) түбірлес болуы мүмкін. Ағым – адым. Бір адым жер, бір аттам үстіне шығуға болады (МҚ: 3 том, 66); Шаршым – шаптырым; иүгүрім – жүгірім (МҚ: 66); Ќадам мен табан да ќатар ќолданылѓан: Арасы екі ауылдыњ табан екен, Бір келген б±л да болса заман екен (ЌЖ, 1887. 26); Енді міне, ќартайдым елу астым, Енді табан алпысќа ќадам бастым (М-Ж); Ќадам, ќадаќ және шымшым да қолданылады. Бұлар семантикалыќ маѓынасы жаѓынан µте жуыќ сµздер. Ќадаќ – та халыќ µлшемі ретінде белгілі болѓан. Кµкшіл сорпа ширек ќадаќ жасыќ ет, Сорлы т±тќын бєйге атындай жараѓан (М. Дулат); Бір ќадаќ шай, бір шымшым шай халыќ метрологиясы ретінде ќолданылады. Асырайды шыќпастай ќылып шыбын жан, Сµткесіне екі ќадаќ ќара нан (М. Дулат); Кµкшіл сорпа, ширек ќадаќ жасыќ ет, Сорлы т±тќын бєйге атындай жараѓан (М. Дулат); Ќадаќтыњ: екі ќадаќ, ширек ќадаќ сияќты т‰рлері ±шырасады.
Достарыңызбен бөлісу: |
